Καθώς ο καιρός γίνεται όλο και πιο ψυχρός και η μέρα μικραίνει, αρκετοί από εμάς παρατηρούμε ότι έχουμε μειωμένη ενέργεια και η διάθεσή μας έχει χειροτερέψει. Αν και οι αλλαγές στη διάθεση είναι παροδικές για τους περισσότερους ασθενείς, 1 στα 3 άτομα αντιμετωπίζει το παραπάνω πρόβλημα κάθε φθινόπωρο και χειμώνα.
Η διαταραχή που περιγράφει την παραπάνω κατάσταση είναι η εποχική κατάθλιψη και μπορεί να προκαλέσει διάφορα συμπτώματα, όπως:
- Μειωμένη διάθεση
- Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που απολαμβάναμε στο παρελθόν
- Αλλαγές στη διατροφή (συνήθως αύξηση της ποσότητας που καταναλώνουμε)
- Διαταραχές του ύπνου (αύξηση της διάρκειας του ύπνου)
- Αίσθημα ανικανότητας
Σήμερα δεν γνωρίζουμε ακόμα σε ποια αίτια αποδίδεται η εποχική κατάθλιψη, ωστόσο κατά πάσα πιθανότητα η αιτιολογία της είναι πολυπαραγοντική. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι ενδέχεται να αποδίδεται σε δυσλειτουργία του υποθαλάμου (της περιοχής του εγκεφάλου που ελέγχει βιολογικές διαδικασίες, όπως ο ύπνος, η διάθεση και η όρεξη) ή σε υπερβολική παραγωγή μελατονίνης (μίας ορμόνης που ελέγχει τον κύκλο ύπνου-αφύπνισης). Άλλες έρευνες έδειξαν ότι η νόσος αποδίδεται στη διαταραχή του κιρκαδικού ρυθμού, ο οποίος ρυθμίζει επίσης τον κύκλο ύπνου-αφύπνισης.
Φυσικά, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τον κίνδυνο εποχικής κατάθλιψης. Για παράδειγμα, μία μελέτη έδειξε ότι οι γυναίκες έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν την παραπάνω διαταραχή, ωστόσο καθώς αυτή τη στιγμή δεν έχουν γίνει εκτεταμένες μελέτες δεν είναι ακόμα εύκολο να αποφανθούμε αν το φύλο αποτελεί παράγοντα κινδύνου.
Αντιμετώπιση της Εποχικής Κατάθλιψης
Οι περισσότεροι ασθενείς αναφέρουν βελτίωση των συμπτωμάτων όταν πλησιάζει η άνοιξη και ο καιρός αλλάζει. Ωστόσο, ακόμα και το χειμώνα έχουμε αρκετές επιλογές για να αντιμετωπίσουμε τα συμπτώματα της εποχικής κατάθλιψης.
Οι τυπικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση της εποχικής κατάθλιψης περιλαμβάνουν την ψυχοθεραπεία ή τη λήψη φαρμάκων. Έρευνες έχουν δείξει ότι η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία μπορεί είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της νόσου.
Η παραπάνω μελέτη έδειξε ότι η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία συνδέεται με σημαντικά μειωμένο κίνδυνο κατάθλιψης συγκριτικά με άλλες προσεγγίσεις, όπως η φωτοθεραπεία.
Ένα σημαντικό κομμάτι της γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας είναι η συμπεριφορική ενεργοποίηση, η οποία έχει ως στόχο να βοηθήσει τους ασθενείς να οργανώσουν την καθημερινότητά τους και να ασχοληθούν με ενδιαφέρουσες (γι’ αυτούς) δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα ένα χόμπι. Έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι ορισμένα αντικαταθλιπτικά φάρμακα (ιδιαίτερα τα SSRI) μπορεί να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα της εποχικής κατάθλιψης.
Η φωτοθεραπεία εξερευνάται επίσης ως θεραπεία για την εποχική κατάθλιψη. Καθώς αποτελεί μία εντελώς νέα προσέγγιση, αυτή τη στιγμή τα δεδομένα για την αποτελεσματικότητά της είναι περιορισμένα. Μία έρευνα έδειξε ότι η φωτοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην αντιμετώπιση της εποχικής κατάθλιψης όταν χορηγείται σε συνδυασμό με αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
Εκτός από τις θεραπείες που χορηγούν οι επαγγελματίες υγείας, υπάρχουν και άλλες προσεγγίσεις που μπορεί να μας βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της εποχικής κατάθλιψης.
Η έκθεση στο ηλιακό φως μπορεί να περιορίσει τα συμπτώματα της νόσου, σύμφωνα με μία μελέτη. Οι επιστήμονες χώρισαν τους εθελοντές σε δύο ομάδες, εκ των οποίων η πρώτη έκανε μία βόλτα στο ηλιακό φως καθημερινά, ενώ η άλλη χρησιμοποίησε ένα τεχνητό φως για 30 λεπτά κάθε μέρα για 1 εβδομάδα.
Οι εθελοντές της 1ης ομάδας παρουσίασαν σημαντική βελτίωση στα συμπτώματα της κατάθλιψης σε σχέση με αυτούς της 2ης ομάδας. Αν και αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε ακόμα μέσω ποιου μηχανισμού το ηλιακό φως περιορίζει τα συμπτώματα της κατάθλιψης, αποτελεί έναν εύκολο τρόπο για τη βελτίωση της διάθεσης.
Έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι διάφοροι παράγοντες του τρόπου ζωής (όπως η άσκηση και η διατροφή) μπορεί να επηρεάσουν επίσης την πορεία της κατάθλιψης. Ιδιαίτερα για την εποχική κατάθλιψης, υπάρχουν αρκετά δεδομένα που δείχνουν ότι η άσκηση μπορεί να περιορίσει τα συμπτώματα της νόσου.
Και εδώ δεν γνωρίζουμε ακόμα σε ποιους μηχανισμούς αποδίδονται οι παραπάνω επιδράσεις. Ωστόσο έρευνες έχουν δείξει ότι πιθανώς συνδέονται με τον κιρκαδικό ρυθμό. Μία μελέτη που εξέτασε τις επιδράσεις της άσκησης στην κατάθλιψη παρατήρησε τόσο ψυχολογικά (αποσπά του ασθενούς από τις αρνητικές σκέψεις και τον βοηθά να αναπτύξει κοινωνικές σχέσεις), όσο και σωματικά οφέλη (βελτιώνει τα επίπεδα της ενδορφίνης και της κορτιζόλης).
Σε κάθε περίπτωση, αν παρουσιάσετε συμπτώματα εποχικής κατάθλιψης κατά τους χειμερινούς μήνες θα πρέπει να απευθυνθείτε στον γιατρό σας. Αυτός θα σας καθοδηγήσει κατάλληλα για την αντιμετώπιση της νόσου.