Πνευμονία

Η πνευμονία είναι μια συχνή και δυνητικά σοβαρή λοίμωξη του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος. Η βαρύτητα της ποικίλλει, από ήπια νόσο που μπορεί να αντιμετωπισθεί κατ΄οίκον, μέχρι πολύ σοβαρή λοίμωξη που χρειάζεται νοσοκομειακή αντιμετώπιση.

Παρά την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης και την ανακάλυψη ισχυρών αντιβιοτικών η θνητότητα της πνευμονίας παραμένει υψηλή. Ιδιαίτερα κινδυνεύουν οι ηλικιωμένοι , οι πάσχοντες από χρόνια υποκείμενα νοσήματα και οι άνθρωποι με εξασθενημένο ανοσολογικό σύστημα.

Ανάλογα με το πού ή το πώς έχει αποκτηθεί , η πνευμονία συνήθως χαρακτηρίζεται ως:

  1. Εξωνοσοκομειακή ή πνευμονία της κοινότητας (Community Acquired Pneumonia), όταν ο ασθενής αποκτά την πνευμονία στο σπίτι του
  1. Νοσοκομειακή πνευμονία (Hospital Acquired Pneumonia), όταν ο ασθενής προσβάλλεται από πνευμονία μέσα στο Νοσοκομείο, 48-72 ώρες τουλάχιστον μετά την εισαγωγή του
  1. Πνευμονία σχετιζόμενη με δομές παροχής φροντίδας υγείας (Healthcare- associated pneumonia), όπως είναι οι οίκοι ευγηρίας, τα κέντρα αποκατάστασης, οι μονάδες αιμοκάθαρσης.

Προδιαθεσικοί παράγοντες

Οποιοσδήποτε μπορεί να νοσήσει από πνευμονία αλλά κάποιοι άνθρωποι είναι πιο ευάλωτοι στη νόσο από άλλους. Οι προδιαθεσικοί παράγοντες (αυξάνουν την πιθανότητα κάποιου να νοσήσει από πνευμονία) περιλαμβάνουν:

  1. Ηλικία (άνω των 65 ετών)
  2. Χρόνια αναπνευστικά προβλήματα (Άσθμα, Χρόνια Βρογχίτιδα, Κάπνισμα)
  3. Καρδιακή ανεπάρκεια
  4. Νοσήματα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, Άνοια, Διαταραχές επιπέδου συνείδησης)
  5. Αλκοολισμός
  6. Πρόσφατο χειρουργείο ή τραύμα
  7. Νεοπλασματικά Νοσήματα
  8. Αιματολογικά Νοσήματα
  9. Σπληνεκτομή
  10. Νεφρική ανεπάρκεια – Αιμοκάθαρση
  11. Ηπατική Νόσος (Χρόνια Ηπατίτιδα – Κίρρωση)
  12. Ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος – γρίπη (Ο συνδυασμός πνευμονίας και γρίπης αποτελεί την 7η αιτία θανάτου στις ΗΠΑ)
  13. Φάρμακα (χρόνια λήψη αναστολέων της αντλίας πρωτονίων PPI’s, αντιψυχωσικά φάρμακα, κατασταλτικά φάρμακα, ανοσοκατασταλτικά φάρμακα)

Πού οφείλεται η πνευμονία; Αιτιολογικοί παράγοντες

Συνήθως προκαλείται από βακτήρια, αλλά μπορεί επίσης να προκληθεί από ιούς και άλλους πιο σπάνιους μικροοργανισμούς.

Το συχνότερο αίτιο της εξωνοσοκομειακής πνευμονίας παραμένει ο στρεπτόκοκκος της πνευμονίας (Streptococcus pyogenes) γνωστός και ως πνευμονιόκοκκος. Η πλέον σοβαρή κλινική εκδήλωση του, είναι η λεγόμενη διηθητική πνευμονιοκοκκική νόσος (ΔΠΝ). Εκδηλώνεται σε ποσοστό 15-20%. Πάνω από το 80% των περιστατικών ΔΠΝ στους ενήλικες ηλικίας άνω των 65 ετών είναι περιστατικά βακτηριαιμικής πνευμονίας. Χαρακτηρίζεται από προσβολή των πνευμόνων με ταυτόχρονη ανεύρεση του πνευμονιοκόκκου στο αίμα (διηθητική πνευμονιοκοκκική πνευμονία-ΔΠΝ). Οι περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει βακτηριαιμία εμφανίζουν πολλαπλάσια θνητότητα, ιδίως αν συνυπάρχει σπληνική δυσλειτουργία ή ασπληνία. Σπανιότερα απομονώνονται παθογόνα όπως ο αιμόφιλος της ινφλουέντζας (Haemophilus influenzae) και η Moraxella catarrhalis. Ακολουθούν οι ιοί που προσβάλλουν το αναπνευστικό σύστημα όπως είναι ο ιός της γρίπης (influenza A και Β), οι ρινοιοί και ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV). Οι ιογενείς πνευμονίες επιδεικνύουν εποχιακή κατανομή και απαντώνται συχνότερα το χειμώνα και την άνοιξη.

Συχνά η πνευμονία οφείλεται σε άτυπα παθογόνα όπως είναι το μυκόπλασμα της πνευμονίας (mycoplasma pneumoniae), η λεγιονέλλα (Legionella pneumonophila) και τα χλαμύδια της πνευμονίας (chlamydophila pneumoniae). Οι λοιμώξεις που προκαλούν τα παθογόνα αυτά αποκαλούνται άτυπες πνευμονίες και προσβάλουν συνήθως άτομα κάτω των 40 ετών. Γενικά οι άτυπες πνευμονίες έχουν υποξεία έναρξη και είναι πιο ήπιες, με αρνητικές καλλιέργειες πτυέλων και αίματος. Υπάρχουν λίγα ακροαστικά ευρήματα κατά την κλινική εξέταση σε σύγκριση με τα ακτινολογικά ευρήματα που συνήθως είναι πλούσια. Αναερόβια παθογόνα ανευρίσκονται στην πνευμονία εξ εισροφήσεως που συμβαίνει συχνότερα σε ασθενείς με ιστορικό αλκοολισμού, επιληψίας ή μυασθένειας, σε ασθενείς με αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, και σε άτομα που διαμένουν σε ιδρύματα πχ οίκους ευγηρίας.

Η πνευμονία από χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο (Staphylococcus aureus) εμφανίζεται κυρίως μετά από νόσηση από τον ιό της γρίπης και απαιτεί είσοδο σε νοσοκομείο. Τελευταία, ένα στέλεχος του χρυσίζοντα σταφυλόκοκκου, ο MRSA (χρυσίζων σταφυλόκοκκος ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη), ο οποίος στο παρελθόν εμφανιζόταν μόνο σε νοσοκομειακό περιβάλλον, έχει τώρα διασπαθεί στην κοινότητα και προκαλεί μία μορφή πνευμονίας γνωστή ως MRSA της κοινότητας (CA-MRSA). 

Πώς θα καταλάβουμε ότι πάσχουμε από πνευμονία (συμπτώματα)

Η νόσος συνήθως χαρακτηρίζεται από ταχεία εισβολή και θορυβώδη κλινική εικόνα. Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι:

  1. υψηλός πυρετός >38˚C ή υποθερμία χωρίς άλλη αιτία

  2. πρόσφατη εμφάνιση βήχα με βλεννοπυώδη ή βλεννοαιματηρή απόχρεμψη

  3. θωρακικό άλγος που επιτείνεται με τις αναπνευστικές κινήσεις

  4. δύσπνοια, ταχύπνοια και ταχυκαρδία

  5. μη ειδικά συμπτώματα και εξωπνευμονικές εκδηλώσεις όπως π.χ. γενικό αίσθημα κακουχίας, κοιλιακό άλγος, έμετοι, διάρροια, ανορεξία, κεφαλαλγία

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι στους ηλικιωμένους και στους ανοσοκατεσταλμένους , η τυπική συμπτωματολογία της πνευμονίας είναι δυνατόν να απουσιάζει και να εκδηλώνεται μόνο με έκπτωση του επιπέδου συνειδήσεως και ταχύπνοια.

Πώς τίθεται η διάγνωση της πνευμονίας;

Η διάγνωση της πνευμονίας είναι κλινική , ακτινολογική και εργαστηριακή.

Μετά τη λήψη του ιατρικού ιστορικού, ο γιατρός προχωρά στην κλινική εξέταση αναζητώντας ενδεικτικά για πνευμονία ακροαστικά ευρήματα όπως είναι οι μη μουσική ρόγχοι («τρίζοντες»), το σωληνώδες φύσημα , η βρογχοφωνία και η επικρουστική αμβλύτητα.

Η διενέργεια ακτινογραφίας θώρακος είναι ουσιώδης στην τεκμηρίωση της πνευμονίας αλλά και τον καθορισμό της ανατομική της εντόπισης. Πάντοτε πρέπει να γίνεται κατά μέτωπο και πλάγια ακτινογραφία. Η φυσιολογική ακτινογραφία θώρακος αποκλείει την πνευμονία στο 95% των περιπτώσεων. Επί ισχυρής υποψίας και αρνητικής ακτινογραφίας συχνά δικαιολογείται η διενέργεια αξονικής τομογραφίας θώρακος. Αυτό συμβαίνει κυρίως στους αφυδατωμένους, ουδετεροπενικούς ή ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς.

Εξίσου σημαντική είναι η προσπάθεια βακτηριολογικής τεκμηρίωσης της πνευμονίας. Αυτή περιλαμβάνει:

  1. την εξέταση πτυέλων ή πλευριτικού υγρού με άμεση χρώση κατά Gram και καλλιέργεια
  2. την ανίχνευση αντιγόνου πνευμονιοκόκκου και λεγιονέλλας στα ούρα
  3. ειδικές ορολογικές εξετάσεις ανίχνευσης αντισωμάτων που υποδηλώνουν οξεία νόσηση από κάποια παθογόνα όπως π.χ. ο ιός της γρίπης, η λεγιονέλλα, και τα χλαμύδια
  4. Εξειδικευμένες μοριακές εξετάσεις που ανιχνεύουν γενετικό υλικό ορισμένων παθογόνων κυρίως ιών , από αναπνευστικές εκκρίσεις
  5. Καλλιέργειες αίματος

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η μικροβιολογική τεκμηρίωση της πνευμονίας επιτυγχάνεται σε λιγότερο του 60% των περιπτώσεων ακόμη και μετά από πλήρη έλεγχο.

Απαραίτητη είναι επίσης η διενέργεια ενός βασικού εργαστηριακού ελέγχου που περιλαμβάνει γενικές εξετάσεις αίματος.

Η συναξιολόγηση όλων των ανωτέρω παραμέτρων θα καθορίσουν την βαρύτητα της πνευμονίας αλλά και την επιτακτικότατα εισαγωγής του ασθενούς στο Νοσοκομείο για την αντιμετώπιση της. Η βαρύτητα της πνευμονίας, η οποία συνδέεται άμεσα και με τη θνητότητα αξιολογείται από τον θεράποντα ιατρό με διάφορα συστήματα βαθμολόγησης.

Πώς θεραπεύεται η πνευμονία;

Η θεραπεία της βακτηριακής πνευμονίας σε στηρίζεται στην αντιβιοτική αγωγή. Η αντιβίωση χορηγείται από τους θεράποντες ιατρούς είτε εμπειρικά καλύπτοντας τις πιο πιθανές περιπτώσεις παθογόνων, είτε αιτιολογικά, όταν έχει απομονωθεί ο υπεύθυνος μικροοργανισμός και έχει βρεθεί σε ποια αντιβιοτικά είναι ευαίσθητος (αντιβιόγραμμα).

Οι ασθενείς με ήπιας βαρύτητας νόσο και χωρίς υποκείμενα νοσήματα μπορούν να λάβουν αγωγή κατ’ οίκον. Εκτός από την αντιμικροβιακή αγωγή, απαραίτητα για την ταχύτερη ανάρρωση είναι η επαρκής θρέψη και ενυδάτωση καθώς και ο κλινοστατισμός για της πρώτες ημέρες της θεραπείας.

Τα αντιβιοτικά θα πρέπει να λαμβάνονται αυστηρά σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού. Η επιλογή , η δοσολογία αλλά και τη διάρκεια χορηγήσης των αντιβιοτικών θα πρέπει να είναι πάντα η ενδεδειγμένη σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες αλλά και τα τοπικά επιδημιολογικά δεδομένα. Η διάρκεια θεραπείας της εξωνοσοκομειακής πνευμονίας είναι γενικά 7-10 ημέρες.

Ορισμένα παθογόνα απαιτούν τη χορήγηση παρατεταμένης αντιμικροβιακής αγωγής που φτάνει τις 2-3 εβδομάδες.

Τα περισσότερα συμπτώματα όπως ο πυρετός ή ο πόνος στο στήθος υποχωρούν μέσα σε λίγα 24ωρα από την έναρξη της θεραπείας. Ο βήχας συνήθως περνάει σε 2 ή 3 εβδομάδες , αλλά το αίσθημα της κόπωσης και της αδυναμίας μπορεί να επιμείνει για αρκετό χρονικό διάστημα. Τα ακτινολογικά ευρήματα αργούν να υποχωρήσουν τελείως, μπορούν δε να επιμείνουν επί ένα μήνα ή και περισσότερο σε ορισμένες περιπτώσεις.

Οι ιογενείς πνευμονίες συνήθως είναι αυτοπεριοριζόμενες νόσοι που δεν απαιτούν ιδιαίτερη θεραπευτική αντιμετώπιση.  Τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία θέση. Είτε δοθούν είτε όχι, η ανάρρωση συνήθως είναι πιο αργή, δεν υπάρχει άμεση ανταπόκριση στην αντιβίωση μέσα σε 2 μέρες, αλλά μπορεί να υπάρξει σταδιακή βελτίωση μέσα σε εβδομάδες. Το σημαντικότερο θεραπευτικό μέτρο σε μια βαριά ιογενή πνευμονία είναι η υποστηρικτική αγωγή και η πρόληψη των επιπλοκών.

Ειδική θεραπεία αντιιική θεραπεία με φάρμακα που λέγονται αναστολείς της νευραμινιδάσης (ΝΑΙs) χορηγείται μόνο στην περίπτωση της πνευμονίας από τον ιό της γρίππης.

Πρόληψη της πνευμονίας

Μπορείτε να μειώσετε τον κίνδυνο να νοσήσετε από πνευμονία ακολουθώντας μερικά απλά βήματα:

Εμβολιασμός
  • Εμβολιαστείτε κάθε χρόνο για να προστατευτείτε από την εποχική γρίπη. Η γρίπη είναι ένας συνήθης αιτιολογικός παράγοντας της πνευμονίας.
  • Παιδιά μικρότερα των 5 ετών και ενήλικες άνω των 65 ετών πρέπει να εμβολιάζονται για την πρόληψη από την πνευμονιοκοκκική πνευμονία. Το εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου ενδείκνυται επίσης για όλα τα παιδιά και τους ενήλικες που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο πνευμονιοκοκκικής νόσου λόγω άλλων προβλημάτων υγείας. Υπάρχουν δύο διαφορετικά εμβόλια για τον πνευμονιόκοκκο. Συμβουλευτείτε το γιατρό σας για το ποιο είναι το καλύτερο για εσάς.
  • Υπάρχουν και άλλα εμβόλια που σας προστατεύουν από ιούς και βακτήρια τα οποία μπορεί να προκαλέσουν πνευμονία, όπως το εμβόλιο του κοκκύτη, της ανεμοβλογιάς και της ιλαράς.
Πλύσιμο χεριών

Να πλένετε τα χέρια σας συχνά ειδικά αφού φυσήξετε τη μύτη σας, πάτε στην τουαλέτα, αλλάξετε πάνες και πάντα πριν το φαγητό ή την προετοιμασία του.

Διακοπή του Καπνίσματος

Ο καπνός μειώνει την ικανότητα των πνευμόνων σας να αντιστέκονται στις λοιμώξεις. Οι καπνιστές γενικά έχει αποδειχθεί ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης πνευμονίας. Οι καπνιστές αποτελούν μία από τις ομάδες υψηλού κινδύνου και συνίσταται να κάνουν το εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου.

Επαγρύπνηση για τη διατήρηση της υγεία σας

Η πνευμονία συχνά ακολουθεί λοιμώξεις του αναπνευστικού, επομένως αν έχετε συμπτώματα που διαρκούν πάνω από μερικές μέρες, επισκεφθείτε ένα γιατρό. Η υγιεινή διατροφή, η σωστή ξεκούραση και η τακτική άσκηση βοηθούν στην πρόληψη από ιούς και νόσους του αναπνευστικού συστήματος ή στην γρήγορη ανάρρωση αν νοσήσετε από αυτούς.

Φωτογραφία: Roger Brown

Ακολουθήστε μας στο Google News για την έγκυρη επιστημονική ενημέρωσή σας, έγκαιρα!

Μην χάσετε:
Σχετικά Αρθρα