20 εταιρίες βιοϊατρικής. 70 χώρες. Οι προσπάθειες ανάπτυξης φαρμάκων και εμβολίων για τον COVID-19 συνεχίζονται παγκοσμίως με αμείωτο ρυθμό. Ωστόσο, όλες οι τεχνολογίες που είναι διαθέσιμες τον 21ο αιώνα δεν μπορούν να ξεπεράσουν το έργο ενός ανθρώπου που έπαιξε καίριο ρόλο στην αντιμετώπιση της πανδημίας της γρίπης του 1957.
Ο ιολόγος Maurice Hilleman, αν και δεν είναι γνωστός στους περισσότερους ανθρώπους σήμερα, διαπίστωσε την έναρξη της πανδημίας, ώθησε τους οργανισμούς υγείας να λάβουν άμεσα τα απαραίτητα μέτρα και ανέπτυξε ένα εμβόλιο για τον ιό. Και για όλα αυτά χρειάστηκε μόλις 4 μήνες!
Γεννημένος σε μία αγροτική περιοχή της Μοντάνα κατά τη διάρκεια της πανδημίας της γρίπης του 1918-19, ο Hilleman επιβίωσε από τη διφθερίτιδα και την Παγκόσμια Οικονομική Ύφεση (Great Depression) και κατάφερε να πάρει PhD στη μικροβιολογία και τη χημεία από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Πρακτικός και ανυπόμονος, αρνήθηκε να ακολουθήσει μία ακαδημαϊκή καριέρα και εργάστηκε κυρίως στη βιομηχανία. Εργαζόμενος στις φαρμακευτικές εταιρίες E. R. Squibb & Sons και αργότερα στην Merck & Co, παρέμεινε επικεφαλής στο τμήμα ανάπτυξης εμβολίων για σχεδόν 25 χρόνια.
Ο Hilleman βοήθησε στην ανάπτυξη συνολικά 40 νέων εμβολίων, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στην πρόληψη της ιλαράς, της ερυθράς, την παρωτίτιδας, της πνευμονίας, της μηνιγγίτιδας, της ηπατίτιδας Α, της ηπατίτιδας Β, καθώς και αρκετών άλλων λοιμώξεων. Το εμβόλιο της ιλαράς, σύμφωνα με τις παρούσες εκτιμήσεις, σώζει περίπου 1 εκατομμύριο ζωές ετησίως. «Ο Maurice είχε ενεργό ρόλο τόσο στην ανάπτυξη των εμβολίων όσο και στη μαζική παραγωγή τους και συμμετείχε σε όλα τα στάδια ανάπτυξης από την έρευνα μέχρι την κυκλοφορία τους στην αγορά», είπε ο Paul A Offit, MD, γράφοντας τη βιογραφία του Hilleman στο British Medical Journal. Όπως ανέφεραν οι The New York Times σε ένα άρθρο τους, ο Hilleman «έσωσε περισσότερες ζωές από οποιοδήποτε άλλο επιστήμονα τον 20ο αιώνα».
Αν και ο Hilleman δεν έγινε ποτέ γνωστός, η δουλειά του επηρέασε τη ζωή των περισσοτέρων ανθρώπων. Το 1957, όταν εμφανίστηκε για πρώτη φορά ένα νέο στέλεχος της γρίπης H2N2, ο Hilleman ήταν επικεφαλής στο τμήμα αναπνευστικών λοιμώξεων του Walter Reed Army Institute of Research. Η γρίπη αυτή, η οποία αργότερα ονομάστηκε Ασιατική γρίπη, προκάλεσε τελικά περισσότερους από 1 εκατομμύριο θανάτους παγκοσμίως και περίπου 70.000-116.000 θανάτους στις ΗΠΑ. Ο αριθμός των θανάτων στις ΗΠΑ θα μπορούσε να είχε ξεπεράσει το 1 εκατομμύριο αν δεν είχαν κυκλοφορήσει σχεδόν 40 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου το φθινόπωρο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών της εποχής. Εστιάζοντας περισσότερο στην ασφάλεια και τον περιορισμό των ανεπιθυμήτων ενεργειών, ο Hilleman ηγήθηκε της προσπάθειας για την ανάπτυξη ενός εμβολίου, αγνοώντας οποιονδήποτε έμπαινε στο δρόμο του, καθώς και αρκετούς κρατικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς.
Το πρωί της 17ης Απριλίου του 1957 ο Hilleman ήταν στο γραφείο του στο Walter Reed και διάβαζε ένα άρθρο των New York Times σχετικά με την επιδημία της γρίπης στο Χονγκ Κονγκ. Μέχρι την ημέρα εκείνη είχαν μολυνθεί συνολικά 250.000 άτομα, δηλαδή το 10% περίπου του πληθυσμού της πόλης. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι πήγαιναν στα νοσοκομεία αναζητώντας περίθαλψη, μεταξύ των οποίων και αρκετά παιδιά.
Ο Hilleman άφησε στο γραφείο του την εφημερίδα και είπε «Θεέ μου, η πανδημία είναι εδώ!».
Αγνοώντας την ιεραρχία, ο επιστήμονας επικοινώνησε άμεσα σε ένα εργαστήριο του στρατού των ΗΠΑ στην Ιαπωνία και ζήτησε να διερευνηθεί άμεσα το θέμα. Ένας αξιωματικός κατάφερε να βρει ένα στρατιώτη που είχε μολυνθεί με το τότε μυστηριώδες στέλεχος της γρίπης και του ζήτησε να «κάνει γαργάρες με αλατόνερο και να δώσει ένα δείγμα πτυέλων σε ένα ποτήρι». Ο Hilleman έλαβε το δείγμα μερικές εβδομάδες αργότερα και, μαζί με την ομάδα του, δούλεψε για 14 ημέρες προσπαθώντας να απομονώσει τον ιό για τον οποίο ελάχιστα άτομα είχαν αντισώματα.
Αρχικά, σύμφωνα με τον Offit, συγγραφέα της βιογραφίας του Hilleman, ο επιστήμονας δυσκολεύτηκε αρκετά να πείσει τους ιθύνοντες στο Influenza Commission και το US Public Health Service ότι ο ιός ήταν επικίνδυνος για τις ΗΠΑ. Στις 22 Μαΐου του 1957, ο Hilleman έβγαλε μία ανακοίνωση μέσω της Walter Reed, στην οποία δήλωσε ότι ο ιός θα έφτανε στις ΗΠΑ μέχρι το Σεπτέμβριο και θα προκαλούσε επιδημία με το άνοιγμα των σχολείων. «Σε ποια πανδημία αναφέρεται;», αναρωτήθηκαν αρκετοί ειδικοί της εποχής διαβάζοντας την ανακοίνωση του Hilleman.
Ο επιστήμονας, χωρίς καθυστέρηση, έστειλε άμεσα δείγματα του ιού σε 6 Αμερικανικές φαρμακευτικές εταιρίες οι οποίες ξεκίνησαν την παραγωγή εμβολίων για τον ιό. Το εμβόλια της γρίπης είχαν ξεκινήσει από τα μέσα της δεκαετίας του 1940, επομένως οι εταιρίες είχαν ήδη κάποια βασική γνώση και δεν ξεκινούσαν από το μηδέν. «Θέλοντας να σώσει όσο το δυνατόν περισσότερες ζωές, ο Hilleman θα έπρεπε να πείσει τις εταιρίες να παρασκευάσουν και να διαθέσουν τα εμβόλια στο κοινό μέσα σε μόλις 4 μήνες. Κανένα εμβόλιο γρίπης δεν είχε παρασκευαστεί τόσο γρήγορα στο παρελθόν», έγραψε ο Offit. Για επιτύχει το στόχο του, ο Hilleman αγνόησε όλους τους κρατικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς. «Ήξερα πως λειτουργεί το σύστημα», είπε ο Hilleman. «Επομένως αποφάσισα να αγνοήσω το Division of Biologics Standards, κάλεσα μόνος μου τις εταιρίες και πίεσα έτσι ώστε να ξεκινήσει άμεσα η παραγωγή του εμβολίου».
Τα πρώτα εμβόλια ήταν έτοιμα τον Ιούνιο, δηλαδή μέσα σε λίγες εβδομάδες. Ο μαζικός εμβολιασμός ξεκίνησε τον Ιούλιο. Η πανδημία της γρίπης έφτασε τελικά στις ΗΠΑ αρχές Σεπτεμβρίου, ακριβώς όπως είχε προβλέψει ο Hilleman. Τους επόμενους 3 μήνες χορηγήθηκαν συνολικά 40 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου. Σήμερα, προκειμένου να εγκριθεί και να κυκλοφορήσει ένα νέο εμβόλιο πρέπει να περάσει από κλινικές δοκιμές που θα εξετάσουν τόσο την αποτελεσματικότητα όσο και την ασφάλειά του σε μία διαδικασία που μπορεί να χρειαστεί αρκετά χρόνια.
Ο κίνδυνος να χαθούν πολλές ζωές απαιτεί να γίνουν άμεσα ενέργειες, είχε υποστηρίξει ο Hilleman.
Στις αρχές του Απρίλη 70 χώρες ξεκίνησαν μία παγκόσμια προσπάθεια που συντονίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας με σκοπό να επισπευσθεί όσο το δυνατόν η ανάπτυξη θεραπειών για τον COVID-19. Ο Tedros Adhanom Ghebreyesus, γενικός διευθυντής του οργανισμού, δήλωσε ότι πάνω από 20 φαρμακευτικές εταιρίες και ινστιτούτα εργάζονται στην ανάπτυξη ενός εμβολίου.
Ο Maurice Hilleman, ο οποίος θα ήταν 100 ετών πέρσι, δεν βρίσκεται πλέον εδώ για να συμβουλεύσει τον WHO, όπως έκανε μέχρι και το θάνατό του. Ο ιολόγος κατέληξε από καρκίνο το 2005 και προσέφερε τους πνεύμονές του στην έρευνα για την ανάπτυξη νέων θεραπειών για τον καρκίνο. Μετά το θάνατό του, αρκετοί επιστήμονες είχαν αναδείξει το έργο του. Γιατί όμως ο Hilleman δεν έγινε γνωστός αντίστοιχα με άλλους επιστήμονες, όπως ο Edward Jenner, ο Jonas Salk ή ο Louis Pasteur;
Ο Hilleman, δεν αναζήτησε ποτέ την αυτοπροβολή και δεν θέλησε να πάρει το όνομά του κάποιο από τα εμβόλια που ανακάλυψε (αν και το εμβόλιο της παρωτίτιδας που χρησιμοποιείται σήμερα, δηλαδή το ζωντανό αντιγόνο Jeryl Lynn έχει πάρει το όνομα της κόρης του). Επίσης, ο Hilleman εργάστηκε περισσότερο στη βιομηχανία και δεν ήταν ακαδημαϊκός, επομένως η εργασία του δεν είχε προβληθεί, αν και τελικά κέρδισε το Albert Lasker Medical Research Award καθώς και το National Medal of Science, μεταξύ άλλων. Ο Anthony Fauci, διευθυντής του National Institute of Allergy and Infectious Diseases και συντονιστής της προσπάθειας για την αντιμετώπιση του COVID-19 στις ΗΠΑ, ήταν στενός φίλος του Hilleman. Όπως δήλωσε, «η σημαντική συμβολή του Hilleman στην επιστήμη δεν έγινε ποτέ ευρέως γνωστή στο κοινό», παρά το γεγονός ότι συνέβαλε στην ανάπτυξη των 9 από τα 14 εμβόλια που είναι υποχρεωτικά σήμερα. «Όλα αυτά από 1 μόνο άνθρωπο!», δήλωσε ο Fauci στις Times, «πραγματικά αξιοθαύμαστο».
Τι μπορεί να κάνει όμως ένας αποφασισμένος επιστήμονας σήμερα; Αν ένας ιολόγος που εργάζεται για μία εταιρία βιοϊατρικής καταφέρει να ανακαλύψει ένα εμβόλιο για τον COVID-19 θα μάθουμε ποτέ το ονομά του;
«Είναι μεγάλη ευτυχία να είσαι χρήσιμος», είπε κάποτε ο Hilleman, «και αυτή είναι η ικανοποίηση που παίρνω. Κάθε νίκη ενάντια στα μικρόβια αυτά είναι σημαντική».
Βιβλιογραφία: Scientific American