Η νόσος Alzheimer αποτελεί τη συχνότερη μορφή άνοιας και εμφανίζεται συνήθως στις μεγαλύτερες ηλικίες. Αν και η νόσος είναι αρκετά συχνή, σήμερα δεν γνωρίζουμε ακόμα ποια είναι τα αίτια που ενοχοποιούνται για την εμφάνισή της.
Μία νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες ημέρες προσπάθησε να εξερευνήσει τα παραπάνω αίτια χρησιμοποιώντας καλλιέργειες κυττάρων του εγκεφάλου. Όπως παρατήρησαν οι συγγραφείς, ο ιός της ανεμευλογιάς/έρπητα ζωστήρα (VZV) μπορεί να ενεργοποιήσει τον ιό του απλού έρπητα (HSV), εκκινώντας έτσι ένα μηχανισμό που οδηγεί στην εμφάνιση της νόσου Alzheimer.
Ο ιός HSV-1 βρίσκεται συχνά στους νευρώνες του εγκεφάλου, όπου παραμένει σε λανθάνουσα μορφή. Όταν ενεργοποιηθεί ωστόσο, μπορεί να προκαλέσει συσσώρευση πλακών β αμυλοειδούς και νευροϊνιδικών πλεγμάτων, χαρακτηριστικά που παρατηρούνται συνήθως στα πρώιμα στάδια της νόσου Alzheimer.
«Στην έρευνά μας διαπιστώσαμε ότι η λοίμωξη με τον ιό της ανεμευλογιάς μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή η οποία ενεργοποιεί τον HSV στον εγκέφαλο. Αν και δείξαμε ότι το παραπάνω φαινόμενο μπορεί να συμβεί, δεν αποκλείεται να υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που ενεργοποιούν τον ιό HSV με αποτέλεσμα την εμφάνιση νόσου Alzheimer», αναφέρουν οι συγγραφείς.
Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Alzheimer’s Disease.
Ιοί σε Λανθάνουσα Μορφή
«Υπάρχουν αρκετά δεδομένα που δείχνουν ότι ο ιός HSV εμπλέκεται στην εμφάνιση της νόσου Alzheimer», αναφέρουν οι συγγραφείς. «Γνωρίζαμε επίσης ότι ο ιός της ανεμευλογιάς πιθανώς παίζει επίσης κάποιο ρόλο και στη μελέτη μας καταφέραμε να αποτυπώσουμε αυτό το μηχανισμό».
Σύμφωνα με δεδομένα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), περίπου 3.7 δισεκατομμύρια άτομα ηλικίας κάτω των 50 ετών έχουν ιστορικό λοίμωξης με τον ιό HSV-1. Η λοίμωξη που προκαλεί ο ιός είναι συνήθως ασυμπτωματική και ακολούθως ο HSV παραμένει σε λανθάνουσα μορφή στα νευρικά κύτταρα.
Ο ιός της ανεμευλογιάς είναι επίσης αρκετά κοινός. Μάλιστα, το 95% περίπου του πληθυσμού θα μολυνθεί με τον ιό αυτό πριν την ηλικία των 20 ετών. Κατά την πρώτη λοίμωξη ο ιός προκαλεί συμπτώματα ανεμευλογιάς, ωστόσο στη μετέπειτα ζωή μπορεί να ενεργοποιηθεί εκ νέου προκαλώντας έρπητα ζωστήρα, μία ιδιαίτερα επώδυνη νόσο.
Πως Ενεργοποιείται ένας Ιός που Βρίσκεται σε Λανθάνουσα Κατάσταση
Θέλοντας να κατανοήσουν καλύτερα τους μηχανισμούς της σύνδεσης ανάμεσα στη νόσο Alzheimer και τους δύο παραπάνω ιούς, οι επιστήμονες δημιούργησαν στο εργαστήριο δομές που ομοιάζουν με τον εγκέφαλο του ανθρώπου.
Στις δομές αυτές τοποθετήθηκαν και νευρώνες, αρκετοί από τους οποίους εξελίχθηκαν σε γλοιακά κύτταρα. Τα κύτταρα αυτά βρίσκονται τυπικά στον εγκέφαλο και βοηθούν τους νευρώνες να διατηρήσουν τη λειτουργία τους.
Όπως παρατήρησε η επιστημονική ομάδα, οι νευρώνες του εγκεφάλου είναι δυνατό να μολυνθούν με τον ιό της ανεμευλογιάς, ωστόσο η λοίμωξη αυτή δεν μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση νόσου Alzheimer, ούτε επηρεάζει τη λειτουργία των νευρώνων.
Ωστόσο, στους νευρώνες που είχαν μολυνθεί με τον ιό HSV-1 στο παρελθόν, η έκθεση στον ιό της ανεμευλογιάς προκαλούσε ενεργοποίηση του παραπάνω ιού και ακολούθως αύξηση των νευροϊνιδικών πλεγμάτων και του β αμυλοειδούς.
«Οι δύο αυτοί ιοί είναι ακίνδυνοι ξεχωριστά, ωστόσο όταν μολύνουν το ίδιο κύτταρο μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές βλάβες στον εγκέφαλο», αναφέρουν οι συγγραφείς.
«Είναι πιθανό να υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορεί να ενεργοποιήσουν τον HSV-1, όπως η παχυσαρκία, οι κακώσεις του εγκεφάλου και η κατανάλωση αλκοόλ», πρόσθεσαν.
Η ομάδα παρατήρησε ότι ο ιός της ανεμευλογιάς αύξανε τα επίπεδα των κυτταροκινών, μίας ομάδας πρωτεϊνών που εμπλέκονται στη φλεγμονώδη απόκριση του οργανισμού. Η φλεγμονή του εγκεφάλου είναι δυνατό να προκαλέσει ενεργοποίηση του ιού HSV που βρίσκεται στους νευρώνες σε λανθάνουσα μορφή.
Το εμβόλιο του έρπητα ζωστήρα έχει συνδεθεί στο παρελθόν με μειωμένο κίνδυνο άνοιας. Αυτό σημαίνει ότι πιθανώς το εμβόλιο προλαμβάνει την ενεργοποίηση του ιού HSV στον εγκέφαλο, γεγονός που περιορίζει τόσο τη φλεγμονή όσο και τις βλάβες στους νευρώνες.
Καταλήγοντας, οι επιστήμονες τόνισαν ότι αρκετοί ηλικιωμένοι έχουν μακροπρόθεσμες νευρολογικές επιπλοκές από την COVID-19, ενώ υποστήριξαν ότι ο ιός SARS-CoV-2 μπορεί να ενεργοποιήσει τόσο τον ιό της ανεμευλογιάς όσο και τον ιό HSV-1. Κατά συνέπεια, τόνισαν ότι οι γιατροί θα πρέπει να παρακολουθούν πιο στενά τους ηλικιωμένους με ιστορικό COVID-19 και να κάνουν συχνότερα εξετάσεις εκτίμησης των γνωστικών λειτουργιών.
Φωτογραφία: Brett Sayles