Πριν από περίπου 2 μήνες οι επιστήμονες άρχισαν να συζητούν για πρώτη φορά αν πρέπει να γίνουν κλινικές μελέτες που θα μολύνουν εθελοντές με τον ιό SARS-CoV-2. Σε αρκετούς η προσέγγιση αυτή ακούγεται πολύ προβληματική και δεν είναι λίγοι αυτοί που εξέφρασαν άμεσα τις ανησυχίες τους. Ορισμένοι υποστήριξαν μάλιστα ότι η μόλυνση εθελοντών εσκεμμένα με αυτό τον τρόπο καταπατά τον όρκο του Ιπποκράτη.
Ωστόσο, αρκετοί γιατροί και ερευνητές τάχθηκαν υπέρ της παραπάνω προσέγγισης. Μέσω μίας επιστολής την οποία υπογράφουν περισσότεροι από 150 ακαδημαϊκοί, οι επιστήμονες εξέφρασαν τη στήριξή τους σε αυτό το είδος ερευνών. Την προηγούμενη εβδομάδα, αρκετές εφημερίδες στη Μεγάλη Βρετανία ανέφεραν ότι οι κλινικές μελέτες πρόκλησης (challenge trials), όπως ονομάζονται, αναμένεται να ξεκινήσουν το 2021 στο Λονδίνο. Μάλιστα, έχουν ξεκινήσει ήδη να οργανώνονται ειδικές δομές για τις μελέτες και χιλιάδες εθελοντές έχουν δηλώσει συμμετοχή.
Ηθικά Ζητήματα
Το σημαντικότερο επιχείρημα υπέρ των μελετών πρόκλησης είναι εξαιρετικά απλό. Η πανδημία έχει προκαλέσει ανυπολόγιστες ζημιές τόσο άμεσα όσο και έμμεσα. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί συνολικά πάνω από 30 εκατομμύρια λοιμώξεις και σχεδόν 1 εκατομμύριο θάνατοι. Η οικονομία έχει υποστεί επίσης μεγάλο πλήγμα, ίσως το ισχυρότερο μετά την Παγκόσμια Ύφεση του 1929.
Η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού εμβολίου αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη ελπίδα για τον τερματισμό της πανδημίας και την επιστροφή στην κανονικότητα. Όσο πιο σύντομα έχουμε στα χέρια μας ένα ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο, τόσο το καλύτερο. Ακόμα κι αν το εμβόλιο αναπτυχθεί 1 μήνα νωρίτερα, θα βοηθήσει να σωθούν δεκάδες χιλιάδες ζωές.
Οι μελέτες πρόκλησης χρησιμοποιούνται στην ανάπτυξη εμβολίων εδώ και δεκαετίες. Οι τυπικές κλινικές δοκιμές φάσης 3 χορηγούν στους εθελοντές το εμβόλιο (ή ένα placebo) και περιμένουν μέχρι να μολυνθούν οι ασθενείς με τον ιό στην καθημερινότητά τους. Αυτό μπορεί να χρειαστεί αρκετούς μήνες ή και χρόνια. Αντιθέτως, με τις μελέτες πρόκλησης στις οποίες οι ασθενείς λαμβάνουν το εμβόλιο και ακολούθως μολύνονται με τον ιό, μπορούμε να διαπιστώσουμε άμεσα αν είναι αποτελεσματικό.
Οι μελέτες πρόκλησης δεν αποτελούν τη μοναδική μέθοδο έρευνας που χρειάζεται, ωστόσο μπορούν σύντομα να δείξουν ποια από τα εμβόλια που εξετάζονται σήμερα είναι αποτελεσματικά και ποια όχι.
Σταθμίζοντας τα Οφέλη και τους Κινδύνους
Ο λόγος που οι μελέτες πρόκλησης αποτελούν πεδίο αντιπαραθέσεων είναι ότι δεν είναι ακίνδυνες. Σε αντίθεση με άλλες λοιμώξεις οι οποίες έχουν εξεταστεί με τον παραπάνω τρόπο, όπως η ελονοσία, η χολέρα και η γρίπη, για τον COVID-19 σήμερα δεν υπάρχει θεραπεία. Κατά συνέπεια, ο κίνδυνος να καταλήξουν ορισμένοι εθελοντές που θα λάβουν μέρος στη μελέτη είναι υπαρκτός.
Οι μελέτες πρόκλησης που σχεδιάζονται αυτή τη στιγμή σκοπεύουν να ελαχιστοποιήσουν τον παραπάνω κίνδυνο. Για το σκοπό αυτό θα εξετάσουν μόνο υγιείς ενήλικες νεαρής ηλικίας χωρίς συνοδά νοσήματα, μία ομάδα δηλαδή που διατρέχει το χαμηλότερο κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών από τον COVID-19. Η πορεία των εθελοντών θα παρακολουθείται προσεκτικά σε ειδικό περιβάλλον με σκοπό να λάβουν τη βέλτιστη αγωγή εφόσον νοσήσουν.
Οι κίνδυνοι από τις μελέτες πρόκλησης θα πρέπει να σταθμιστούν επίσης με τους κινδύνους από την μη διεξαγωγή των παραπάνω μελετών. Αν καθυστερήσει πολύ το εμβόλιο ή αν καταλήξουμε σε ένα εμβόλιο με μειωμένη αποτελεσματικότητα, θα καταλήξουν ή θα νοσήσουν σοβαρά πολύ περισσότερα άτομα.
Εθελοντές
Προφανώς για κάποιον που δεν θα λάβει μέρος στην έρευνα είναι εύκολο να ταχθεί υπέρ της διεξαγωγής της. Τα ακριβή κριτήρια για τους εθελοντές δεν είναι ακόμα πλήρως γνωστά, ωστόσο κατά πάσα πιθανότητα θα επιτρέπεται να λάβουν μέρος μόνο υγιείς ενήλικες νεαρής ηλικίας.
Ας σκεφτούμε όμως λίγο λογικά. Θα αφήναμε ποτέ το παιδί μας ηλικίας 18 ετών να λάβει μέρος σε μία μελέτη πρόκλησης για τον COVID-19;
Προφανώς οι γονείς θα ανησυχήσουν. Δεν θα κοιμηθούν αρκετά βράδια. Θα ζητήσουν από τους γιατρούς να διαβάσουν προσεκτικά τα χαρακτηριστικά της έρευνας και θα ρωτήσουν τα παιδιά τους αν κατανοούν τους κινδύνους αυτού του εγχειρήματος. Η συναίνεση θα πρέπει να αποτελεί τον σημαντικότερο πυλώνα σε κάθε μελέτη πρόκλησης και ο εθελοντής επιβάλλεται να έχει ενημερωθεί για όλους τους πιθανούς κινδύνους πριν αποφασίσει να λάβει μέρος.
Ωστόσο, ρεαλιστικά, οι κίνδυνοι από τη συμμετοχή στις παραπάνω μελέτες ταυτίζονται με τους κινδύνους που θα αντιμετωπίσει ο εθελοντής αν βγει από το σπίτι του και κυκλοφορήσει στο δρόμο και τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Παρά τις προσπάθειες για τον περιορισμό της πανδημίας ένα σημαντικό κομμάτι του παγκοσμίου πληθυσμού θα μολυνθεί τελικά με τον ιό φέτος το χειμώνα.
Αν, γνωρίζοντας τους παραπάνω κινδύνους, ένας νεαρός ενήλικας αποφασίσει να λάβει μέρος στη μελέτη αυτή, οι φίλοι και συγγενείς του θα πρέπει να είναι περήφανοι. Οι εθελοντές αυτοί αναγνωρίζουν τη σοβαρότητα του COVID-19 και την ανάγκη να προσφέρουν ό,τι μπορούν για τον τερματισμό της πανδημίας. Αν μη τι άλλο, αξίζουν το θαυμασμό και το ευχαριστώ μας.
Βιβλιογραφία: The Conversation