Οι κλινικές μελέτες και τα εργαστηριακά πειράματα μάς βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα τη λειτουργία και την ασφάλεια ενός φαρμάκου πριν την κυκλοφορία του στον πληθυσμό. Αρκετά από τα φάρμακα που κυκλοφορούν σήμερα, ωστόσο, είχαν εξεταστεί αποκλειστικά σε άνδρες εθελοντές ή σε μοντέλα πειραματοζώων, καθώς οι επιστήμονες εκείνης της εποχής πίστευαν ότι οι ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων ταυτίζονται στα δύο φύλα.
Ωστόσο, σήμερα γνωρίζουμε πλέον ότι οι μηχανισμοί αρκετών νόσων διαφέρουν ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες. Ως αποτέλεσμα ένας άνδρας μπορεί να παρουσιάσει διαφορετικά συμπτώματα από μία νόσο σε σχέση με μία γυναίκα, ενώ και οι θεραπείες μπορεί να μην είναι εξίσου αποτελεσματικές στα δύο φύλα.
Μικρότερο Σωματικό Βάρος;
Αν και πλέον είναι κοινώς αποδεκτό ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές αναφορικά με τα συμπτώματα και τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων ανάμεσα στα δύο φύλα, δεν γνωρίζουμε πλήρως τους μηχανισμούς που εξηγούν τις παραπάνω διαφορές.
Το φαινόμενο αυτό μπορεί να επηρεάσει και τη φαρμακευτική αγωγή για τις παραπάνω παθήσεις. Για παράδειγμα σήμερα γνωρίζουμε ότι οι γυναίκες παρουσιάζουν 50-75% περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες από τα διάφορα φάρμακα συγκριτικά με τους άνδρες. Ως αποτέλεσμα, αρκετά φάρμακα έχουν αποσυρθεί από την αγορά λόγω ανησυχίας ότι μπορεί να είναι επικίνδυνα για τις γυναίκες.
Σύμφωνα με μία θεωρία, οι διαφορές των φαρμάκων σε άνδρες και γυναίκες αποδίδονται στο σωματικό βάρος και όχι στο μηχανισμό δράσης του φαρμάκου.
Κατά συνέπεια, αν προσαρμόσουμε τη δόση του φαρμάκου ανάλογα με το σωματικό βάρος, όπως υποστηρίζει η παραπάνω θεωρία, θα έχουμε λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες.
Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει πάντοτε. Μία έρευνα που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες ημέρες στο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications έδειξε ότι στις περισσότερες προκλινικές δοκιμές η μείωση της δόσης δεν περιόρισε τις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων.
Οι Ανεπιθύμητες Ενέργειες στα Φάρμακα είναι Συχνές και Επιβαρύνουν την Οικονομία
Όπως φαίνεται, είναι λάθος να γίνονται κλινικές δοκιμές αποκλειστικά σε άνδρες ή γυναίκες, καθώς οι ανεπιθύμητες ενέργειες ενός φαρμάκου μπορεί να είναι διαφορετικές σε καθένα από τα δύο φύλα.
Μία πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι κάθε χρόνο στην Αυστραλία περίπου 250.000 νοσηλείες σχετίζονται με ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων, γεγονός που επιβαρύνει το σύστημα υγείας με περίπου 1.4 δισεκατομμύρια δολλάρια.
Οι ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων μπορεί επίσης να παρατείνουν τη διάρκεια νοσηλείας. Μία μεγάλη έρευνα από την Αγγλία έδειξε ότι οι ασθενείς που νοσηλεύτηκαν εξ’ αιτίας της ανεπιθύμητης ενέργειας σε κάποιο φάρμακο παρέμειναν στο νοσοκομείο για 8 ημέρες κατά μέσο όρο.
Αρκετές γυναίκες αναφέρουν επίσης ότι ο λόγος που διέκοψαν τη λήψη ενός φαρμάκου ήταν οι ανεπιθύμητες ενέργειες που παρουσίασαν.
Μπορεί όμως η μείωση της δόσης των φαρμάκων να περιορίσει τις ανεπιθύμητες ενέργειες στις γυναίκες;
Τα Διαθέσιμα Δεδομένα
Το FDA των ΗΠΑ, καθώς και άλλοι οργανισμοί υγείας έχουν ήδη συστήσει μείωση της δόσης διαφόρων φαρμάκων στις γυναίκες. Η προσαρμογή της δόσης ανάλογα με το σωματικό βάρος των ασθενών έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική σε διάφορα αντιμυκητιασικά και αντιϋπερτασικά φάρμακα.
Παράλληλα, εκτεταμένη βιβλιογραφία έχει δείξει ότι οι ανεπιθύμητες ενέργειες συνδέονται ισχυρά με το μηχανισμό δράσης των φαρμάκων, ο οποίος μπορεί να διαφέρει ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες. Αρκετά δεδομένα έχουν δείξει ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές της φυσιολογίας ανάμεσα στα δύο φύλα αναφορικά με την απορρόφηση και την απομάκρυνση ενός φαρμάκου από τον οργανισμό οι οποίες δεν σχετίζονται με το σωματικό βάρος.
Προκειμένου να εξερευνήσει περισσότερο το παραπάνω φαινόμενο, η επιστημονική ομάδα της μελέτης που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Communications χρησιμοποίησε μία τεχνική που λέγεται αλλομετρία.
Οι επιστήμονες εξέτασαν 363 διαφορετικά χαρακτηριστικά αρσενικών και θηλυκών ποντικών με σκοπό να διαπιστώσουν αν οι διαφορές των δύο φύλων σε μία σειρά προκλινικά χαρακτηριστικά (όπως η λιπώδης μάζα, τα επίπεδα της γλυκόζης και τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης) συνδέονται αποκλειστικά με το σωματικό βάρος.
Από τις αναλύσεις της ομάδας διαπιστώθηκε ότι ορισμένα χαρακτηριστικά συνδέονται με τις διαφορές της φυσιολογίας ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, όπως για παράδειγμα τα επίπεδα του σιδήρου και τη θερμοκρασία του σώματος, διάφορα μορφολογικά χαρακτηριστικά όπως η μυϊκή μάζα καθώς και ορισμένες διαφορές της καρδιάς.
Η ομάδα έδειξε επίσης ότι η σύνδεση ανάμεσα σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και το σωματικό βάρος δεν ήταν πάντοτε γραμμική, γεγονός που δείχνει ότι το σωματικό βάρος δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας που εξηγεί τη διαφορετική απόκριση ανδρών και γυναικών στα διάφορα φάρμακα.
Δεν Υπάρχει Μία Προσέγγιση που είναι Αποτελεσματική για Όλους
Σε μία περίοδο όπου παρατηρείται σαφής στροφή προς περισσότερο εξατομικευμένες προσεγγίσεις είναι πλέον σαφές ότι είναι απαραίτητο να έχουμε δεδομένα κλινικών δοκιμών τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες προκειμένου να εγκρίνουμε ένα φάρμακο.
Από τις παρατηρήσεις της παρούσας μελέτης είναι πλέον σαφές ότι οι μελλοντικές κλινικές δοκιμές θα πρέπει να εστιάζουν περισσότερο στις διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα και τον τρόπο που αυτές επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα και τις ανεπιθύμητες ενέργειες ενός φαρμάκου.
Φωτογραφία: Karolina Grabowska