Πριν τη γεωργία και την κτηνοτροφία, οι πρώτοι άνθρωποι μπορεί να περνούσαν μεγάλα διαστήματα νηστείας μέχρι να εξασφαλίσουν την απαραίτητη τροφή γι’ αυτούς. Ωστόσο, σήμερα αυτό έχει πλέον αλλάξει και πλέον μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε διάφορα τρόφιμα όλες τις ώρες της ημέρας.
Ως αποτέλεσμα, τα διαστήματα νηστείας για το μέσο άνθρωπο έχουν περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό και πλέον θεωρείται αρκετά λογικό να κάνουμε 4 ή περισσότερα γεύματα καθημερινά, με τις περισσότερες θερμίδες να καταναλώνονται στις αργότερες ώρες της ημέρας.
Τελευταία δεδομένα δείχνουν, ωστόσο, ότι η ώρα που καταναλώνουμε τις θερμίδες κάθε ημέρας μπορεί να επηρεάσει διαφορετικά την υγεία μας. Έχει επομένως σημασία να αλλάξουμε τις ώρες που τρώμε και θα έπρεπε ίσως να παρατείνουμε τα διαστήματα νηστείας;
Το Βιολογικό Ρολόι Δεν Ελέγχει Μόνο τον Ύπνο
Το εσωτερικό βιολογικό μας ρολόι, δηλαδή ο κιρκαδικός ρυθμός, ρυθμίζει αρκετές πτυχές της φυσιολογίας και της συμπεριφοράς μας. Όλοι γνωρίζουμε ότι καθοδηγεί τον ύπνο και την αφύπνιση, ωστόσο ρυθμίζει και την ώρα που θα πρέπει να κάνουμε τα γεύματά μας.
Συγκεκριμένα, ο οργανισμός είναι περισσότερο προετοιμασμένος για την κατανάλωση τροφής κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν είμαστε περισσότερο ενεργοί.
Καταλαβαίνουμε, επομένως, ότι αν καταναλώνουμε τα γεύματά μας το απόγευμα ή το βράδυ, δηλαδή τις ώρες πιο κοντά στον ύπνο, μπορεί να έχουμε αρνητικές επιδράσεις για την υγεία μας. Για παράδειγμα, αρκετές έρευνες έχουν συνδέσει τα μεγάλα βραδινά γεύματα με αύξηση του σωματικού βάρους και αυξημένο κίνδυνο μεταβολικών νόσων.
Επιπλέον, γνωρίζουμε σήμερα ότι οι άνθρωποι που εργάζονται τη νύχτα ή αυτοί που κάνουν εναλλασσόμενες βάρδιες, έχουν αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας, καρδιαγγειακής νόσου και διαβήτη.
Από τα παραπάνω φαίνεται ότι υιοθετώντας ένα πλάνο διατροφής που συμφωνεί με τον κιρκαδικό μας ρυθμό θα μπορούμε πιθανώς να περιορίσουμε τους παραπάνω κινδύνους.
Μπορεί η Διαλειμματική Νηστεία να Βοηθήσει στην Επίτευξη των Παραπάνω Στόχων;
Τα τελευταία χρόνια αρκετές δίαιτες έχουν αρχίσει να επικεντρώνονται αρκετά όχι μόνο στην ποσότητα των θερμίδων που καταναλώνουμε, αλλά και στην ώρα που τρώμε. Η διαλειμματική νηστεία είναι μία μορφή δίαιτας που ανήκει στη δεύτερη κατηγορία.
Σύμφωνα με τη διαλειμματική νηστεία, θα πρέπει ιδανικά να καταναλώνουμε όλες τις θερμίδες της ημέρας σε ένα διάστημα 8 ή 12 ωρών. Μάλιστα, όσο μικρότερο είναι το παραπάνω διάστημα, τόσο πιο αποτελεσματική είναι η δίαιτα.
Υπάρχουν, όμως, επιστημονικά δεδομένα που στηρίζουν την παραπάνω προσέγγιση; Στην πραγματικότητα, σχεδόν όλες οι γνώσεις μας σχετικά με τη διαλειμματική νηστεία προέρχονται από έρευνες σε πειραματόζωα (ποντίκια). Ωστόσο, αρκετά χαρακτηριστικά του μεταβολισμού στα ποντίκια διαφέρουν σημαντικά συγκριτικά με αυτά των ανθρώπων. Για παράδειγμα, τα ποντίκια πρέπει να καταναλώνουν θερμίδες πολύ πιο συχνά σε σχέση με τον άνθρωπο, επομένως ακόμα και ένα μικρό διάστημα νηστείας επηρεάζει περισσότερο την υγεία τους.
Συγκεκριμένα, μόλις 1 ημέρα νηστείας μπορεί να μειώσει το σωματικό βάρος των ποντικών κατά 10%, ενώ προκειμένου ο άνθρωπος να πετύχει τον ίδιο στόχο θα πρέπει να κάνει νηστεία για 14 ημέρες.
Αν και σήμερα έχουν παρατηρηθεί οφέλη από τη διαλειμματική νηστεία και στον άνθρωπο, αυτή τη στιγμή δεν είναι σαφές αν η δίαιτα βοηθά στην απώλεια βάρους. Δεδομένα ερευνών έχουν δείξει ότι η δίαιτα αυτή προσφέρει πολύ περιορισμένα (αν όχι μηδαμινά) οφέλη αναφορικά με την απώλεια βάρους συγκριτικά με τις τυπικές δίαιτες περιορισμού των θερμίδων.
Όπως ισχύει με κάθε δίαιτα, αυτή τη στιγμή είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε ακριβώς τα οφέλη που προσφέρει καθώς κάθε έρευνα έχει διαφορετικό σχεδιασμό, ο αριθμός των εθελοντών είναι συνήθως μικρός, ενώ δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε και ότι οι εθελοντές ακολουθούν επακριβώς τις οδηγίες διατροφής.
Τα Οφέλη Μπορεί να Συνδέονται με τον Περιορισμό των Θερμίδων
Οι περισσότερες έρευνες που εξέτασαν τα οφέλη της διαλειμματικής νηστείας παρατήρησαν ότι συνήθως οι δίαιτες αυτές συνοδεύονται από μείωση της κατανάλωσης θερμίδων, καθώς περιορίζοντας το διάστημα που μπορούν να φάνε οι εθελοντές, συνήθως περιορίζονται και οι θερμίδες που καταναλώνουν.
Για παράδειγμα, σε έρευνες όπου η κατανάλωση θερμίδων ήταν ίδια σε αυτούς που έκαναν διαλειμματική νηστεία και στην ομάδα ελέγχου δεν παρατηρήθηκαν οφέλη για τους ασθενείς.
Κατά συνέπεια, η απώλεια βάρους από τη διαλειμματική νηστεία πιθανώς αποδίδεται όχι τόσο στον περιορισμό των θερμίδων εντός ενός συγκεκριμένου διαστήματος, αλλά στη συνολική μείωση των θερμίδων.
Οφέλη από τη Διατροφή με Βάση τον Κιρκαδικό Ρυθμό
Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και αν η διαλειμματική νηστεία δεν βοηθά απαραίτητα στην απώλεια βάρους, μπορεί να προσφέρει άλλα οφέλη στον οργανισμό. Για παράδειγμα, σε αυτούς που κάνουν όλα τα γεύματά τους σε ένα διάστημα 6 ωρών πριν τις 3 το μεσημέρι έχει παρατηρηθεί βελτίωση της γλυκόζης αίματος και καλύτερη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, ακόμα κι αν δεν περιορίζουν τις συνολικές τους θερμίδες.
Αντίστοιχα, όσοι δουλεύουν τη νύχτα, αν καταναλώσουν τα περισσότερα γεύματά τους την ημέρα, μπορούν να περιορίσουν σε κάποιο βαθμό τις μεταβολικές αλλαγές που προκαλεί η εργασία τη νύχτα.
Τα παραπάνω οφέλη συνδέονται πιθανώς με τις επιδράσεις του κιρκαδικού ρυθμού στο αυτόνομο νευρικό σύστημα, γεγονός που ρυθμίζει λειτουργίες όπως η αναπνοή και ο καρδιακός ρυθμός.
Από τα διαθέσιμα δεδομένα αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι αν θέλουμε να διατηρήσουμε ένα υγιές σωματικό βάρος και μία καλή γενικότερη υγεία θα πρέπει να προσπαθήσουμε να καταναλώνουμε τα περισσότερα γεύματά μας κατά τη διάρκεια της ημέρας και να αποφεύγουμε τα μεγάλα γεύματα το βράδυ.
Φωτογραφία: Stas Knop