Βιταμίνη D – Η βιταμίνη του ήλιου

Τι είναι η βιταμίνη D;

Η βιταμίνη D είναι μία λιποδιαλυτή πρωτεΐνη που παράγεται όταν το δέρμα εκτίθεται στο ηλιακό φως. Βρίσκεται επίσης σε μικρό αριθμό τροφίμων, όπως τα ψάρια.

Η σημαντικότερη δράση της βιταμίνης D αφορά στον μεταβολισμό του ασβεστίου. Βοηθά τον οργανισμό να απορροφήσει ασβέστιο από τις τροφές και τα συμπληρώματα διατροφής, συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση της υγείας των οστικών κυττάρων.

Εκτός της συμβολής της στην υγεία των οστών, μέσω του ασβεστίου η βιταμίνη D έχει κι άλλες δράσεις:

• Βοηθά στη διατήρηση της υγείας των μυών.
• Συμβάλλει στη σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
• Συμβάλλει στη σωστή ανάπτυξη των κυττάρων.
• Μειώνει τη φλεγμονή, που μπορεί να προκαλέσει παθήσεις όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο καρκίνος.
• Βοηθά στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και τη διατήρηση της υγείας του καρδιαγγειακού συστήματος.

Η ποσότητα βιταμίνης D που καταναλώνουμε δεν αποτελεί το καλύτερο μέτρο για τη βιταμίνη D που υπάρχει στο σώμα, αφού πολλοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την πρόσληψή της. Για παράδειγμα η κατάσταση του στομάχου μπορεί να επηρεάσει την ποσότητα βιταμίνης D που ένα άτομο απορροφά από την τροφή.

Τι προκαλεί ανεπάρκεια βιταμίνης D;

Τα άτομα με επίπεδα βιταμίνης D στον ορό κάτω από 20ng/ml θεωρούνται ομάδα υψηλού κινδύνου για ανεπάρκεια βιταμίνης D.

Ως ανεπάρκεια βιταμίνης D ορίζεται η τιμή κάτω από 12ng/ml.

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι αποτέλεσμα είτε μειωμένης πρόσληψης είτε μειωμένης απορρόφησης.

Παρακάτω βρίσκονται μερικοί παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση ανεπάρκειας βιταμίνης D:

• Η διαβίωση σε μεγάλο υψόμετρο: Συνήθως συνδέεται με μειωμένη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία Β (UVB).
• Η μειωμένη έκθεση στον ήλιο: Αν περνάτε πολύ χρόνο μέσα στο σπίτι, η έκθεσή σας στις ηλιακές ακτίνες είναι μειωμένη.
• Η διαβίωση σε περιοχή με έντονη ρύπανση: Η ρύπανση της ατμόσφαιρας απορροφά ένα ποσοστό της ηλιακής ακτινοβολίας, μειώνοντας έτσι την παραγωγή βιταμίνης D από το δέρμα.
• Η χρησιμοποίηση μεγάλων ποσοτήτων αντηλιακού: Η υπερβολική χρήση αντηλιακού μπορεί να εμποδίσει την υπεριώδη ακτινοβολία να φτάσει στο δέρμα.
• Το χρώμα του δέρματος: Οι άνθρωποι με πιο σκούρο δέρμα χρειάζονται περισσότερο χρόνο στον ήλιο για την παραγωγή βιταμίνης D.
• Η θερμοκρασία του περιβάλλοντος: Το θερμό δέρμα απορροφά ευκολότερα την ηλιακή ακτινοβολία και επομένως παράγει περισσότερη βιταμίνη D σε σχέση με το ψυχρό δέρμα.
• Η διατροφή: Μία διατροφή φτωχή σε βιταμίνη D αποτελεί σοβαρό παράγοντα κινδύνου για την ανεπάρκεια βιταμίνης D.
• Η παχυσαρκία: Σύμφωνα με νέες έρευνες η παχυσαρκία συνδέεται με χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D. Πιθανολογείται ότι το περιττό λίπος μειώνει την απορρόφηση της βιταμίνης D.
• Η ηλικία: Η ικανότητα των ανθρώπων να απορροφούν βιταμίνη D μειώνεται με την ηλικία.
• Η υγεία του γαστρεντερικού συστήματος: Παθήσεις που επηρεάζουν το έντερο, όπως η νόσος του Crohn, μειώνουν την ικανότητά του να απορροφά βιταμίνη D.
• Η υγεία των νεφρών και του ήπατος: Η κακή νεφρική και ηπατική υγεία έχει συνδεθεί με χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης D.
• Η εγκυμοσύνη και ο θηλασμός: Οι διατροφικές ανάγκες ενός βρέφους μπορεί να μειώσουν τα επίπεδα βιταμίνης D στη μητέρα.
• Η βρεφική ηλικία και ο θηλασμός: Το μητρικό γάλα είναι φτωχό σε βιταμίνη D, επομένως τα μωρά που θηλάζουν χρειάζονται συμπληρώματα διατροφής με βιταμίνη D, ειδικά αν δεν εκτίθενται στην ηλιακή ακτινοβολία.

Συμπτώματα

Αρκετοί ασθενείς με ανεπάρκεια βιταμίνης D μπορεί να μην παρουσιάσουν συμπτώματα ή να παραμείνουν ασυμπτωματικοί για πολλά χρόνια.

Τα συμπτώματα της ανεπάρκειας βιταμίνης D μπορεί να είναι ασαφή, να μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου ή να ομοιάζουν συμπτώματα άλλων παθήσεων. Επομένως, μία ανεπάρκεια βιταμίνης D μπορεί να διαγνωστεί μόνο από γιατρό.

Αν έχετε συμπτώματα ανεπάρκειας βιταμίνης D, απευθυνθείτε στον γιατρό σας για να διαγνώσει αν όντως έχετε ανεπάρκεια.

Τα συμπτώματα της ανεπάρκειας βιταμίνης D περιλαμβάνουν:

• Αρθραλγίες, εύθραυστα οστά, οστεοπόρωση ή συχνά κατάγματα.
• Μυϊκή αδυναμία, ειδικά αν συνοδεύεται από ανεξήγητη αλλαγή στη μυϊκή δύναμη.
• Αλλαγές στη διάθεση, συνήθως άγχος ή κατάθλιψη.
• Χρόνιο πόνο, καθώς η βιταμίνη D παίζει σημαντικό ρόλο στην οστική, μυϊκή και κυτταρική υγεία.
• Υψηλή αρτηριακή πίεση.
• Έντονη κόπωση, ακόμα και μετά τον ύπνο.
• Μειωμένη αντοχή.
• Ανεξήγητη υπογονιμότητα.

Θεραπεία

Η ιδανική ποσότητα βιταμίνης D για τον κάθε άνθρωπο εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως η ηλικία, η φυσική δραστηριότητα και η μεταβολική υγεία. Ο γιατρός σας θα καθορίσει την ποσότητα βιταμίνης D που πρέπει να καταναλώνετε ημερησίως.

Μόλις ξεκινήσετε τη θεραπεία για την ανεπάρκεια βιταμίνης D, καλό είναι να παρακολουθήσετε την επίδραση που έχει στην υγεία σας και να καταγράψετε την πορεία της θεραπείας. Με τον τρόπο αυτό ο γιατρός θα μπορέσει να αποφασίσει αν χρειάζεστε περισσότερη βιταμίνη D.

Οι τρεις επιλογές για να αυξήσετε τα επίπεδα βιταμίνης D περιλαμβάνουν:

• Συμπληρώματα διατροφής με βιταμίνη D: Τα σκευάσματα αυτά μπορείτε να τα αγοράσετε από ένα φαρμακείο χωρίς συνταγή. Για τους ενήλικες η προτεινόμενη ποσότητα βιταμίνης D είναι 600IU, για τους ενήλικες άνω των 70 ετών 800IU και για τα παιδιά κάτω τω 12 μηνών 400IU.
• Τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη D: Τα ψάρια όπως ο τόνος, ο σολομός και το σκουμπρί καθώς και τα φυτικά έλαια αποτελούν τροφές με μεγάλη περιεκτικότητα σε βιταμίνη D. Λιγότερη ποσότητα περιέχεται στο ήπαρ των βοοειδών, το τυρί και τον κρόκο αυγών. Βιταμίνη D μπορεί να περιέχει επίσης το γάλα καθώς και τα δημητριακά.
• Έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία: Η έκθεση του δέρματος στην ηλιακή ακτινοβολία για περιορισμένα χρονικά διαστήματα βοηθά στην παραγωγή βιταμίνης D, όπως προαναφέρθηκε. Οι κίνδυνοι από την έκθεση στον ήλιο, ωστόσο, ενδέχεται να είναι μεγαλύτεροι από τους κινδύνους της ανεπάρκειας βιταμίνης D για άτομα ευάλωτα σε ηλιακά εγκαύματα, με ιστορικό καρκίνου του δέρματος ή με πολύ ανοιχτόχρωμο δέρμα. Ρωτήστε τον γιατρό σας πόσο χρόνο πρέπει να περνάτε στον ήλιο.

Πρόληψη της ανεπάρκειας βιταμίνης D

Ο καλύτερος τρόπος πρόληψης της ανεπάρκειας βιταμίνης D είναι η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε βιταμίνη D και η καθημερινή έκθεση στον ήλιο για 15-20 λεπτά.

Αναλόγως των αναγκώτου κάθε ατόμου ίσως χρειάζεται και ένα συμπλήρωμα διατροφής με βιταμίνη D.

Τέλος, μερικές συνήθειες που βοηθούν τη διατήρηση των επιπέδων βιταμίνης D σε υγιή επίπεδα περιλαμβάνουν:

• Η διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους: Το καθημερινό περπάτημα ή το τρέξιμο προσφέρουν τόσο σωματική άσκηση όσο και έκθεση στον ήλιο.
• Η παρακολούθηση και αντιμετώπιση συνοδών παθήσεων: Αυτό αφορά ιδιαίτερα σε παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος, του ήπατος και των νεφρών.
• Η χρησιμοποίηση συμπληρωμάτων διατροφής με βιταμίνη D: Ειδικά για μωρά που θηλάζουν.
• Ενημερώστε τον γιατρό σας για αλλαγές στην υγεία σας: Ιδιαίτερα αν έχετε οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης ή ανεπάρκειας βιταμίνης D.

Πηγή: Villines, Zawn. “Vitamin D deficiency: Symptoms, causes, and prevention.” Medical News Today

Φωτογραφία: SUNIL PATEL