Η οξεία αυτή, αρκετά συχνή λοίμωξη οφείλεται στην επανενεργοποίηση του ιού της ανεμευλογιάς-έρπητα ζωστήρα (VZ) που λαθροβιεί εντός των αισθητικών γαγγλίων, σε όλα τα άτομα που νόσησαν κάποτε από ανεμευλογιά. Είναι σημαντικά συχνότερη και βαρύτερη στους ηλικιωμένους και σ’ εκείνους που πάσχουν από κακοήθη νοσήματα, ειδικά από λέμφωμα, όπως και σε ασθενείς που πάσχουν από AIDS.
Κλινική εικόνα
Την έκθυση του χαρακτηριστικού εξανθήματος στο προσβαλλόμενο δερματοτόμιο προαναγγέλλουν άλγη, αίσθημα κνησμού ή παραισθησίες ριζιτικής κατανομής, που συχνά συγχέονται με άλλου τύπου νευραλγίες ή συμπτώματα από τα σπλάγχνα (πλευρίτιδα, οξεία κοιλία κ.α.). Τα δερματοτόμια που προσβάλλονται συχνότερα είναι από το Θ3 έως το Θ12 και ο 1ος κλάδος (οφθαλμικός) του τριδύμου. Το εξάνθημα, αρχικά ερυθηματώδες, μετατρέπεται σε φυσαλιδώδες εντός 24ώρου. Τις επόμενες 3 ημέρες οι φυσαλίδες μεταπίπτουν σε φλύκταινες, οι οποίες ακολούθως εσχαροποιούνται και αποπίπτουν σε 2-3 εβδομάδες. Ο πόνος και η δυσαισθησία διαρκούν συνήθως για 1 έως 4 εβδομάδες, αλλά περίπου στο ένα τρίτο των ασθενών, το άλγος επιμένει για μήνες ή ακόμη και χρόνια και αποτελεί δύσκολο θεραπευτικό πρόβλημα.
Η προσβολή γαγγλίων των εγκεφαλικών συζυγιών συνδέεται με δύο ειδικά σύνδρομα, που συνοδεύονται και από παραλυτικά φαινόμενα:
- Οφθαλμικός έρπης (έρπης του Γασσερείου γαγγλίου), με άλγος και εξάνθημα στην κατανομή του πρώτου κλάδου του τριδύμου νεύρου, οφθαλμοπληγία και κίνδυνο εξέλκωσης του κερατοειδούς και
- Έρπης του γονατώδους γαγγλίου ή σύνδρομο Ramsay Hunt, που προκαλεί παράλυση του προσωπικού νεύρου και φυσαλιδώδες εξάνθημα στο πρόσθιο τοίχωμα του έξω ακουστικού πόρου, στην περιοχή κατανομής του διαμέσου νεύρου του Wrisberg, αισθητικού κλάδου του προσωπικού νεύρου.
Το ΕΝΥ σε όλα τα σύνδρομα του έρπητα ζωστήρα περιέχει 10 έως 100 κύτταρα, κυρίως λεμφοκύτταρα και ελαφρά αυξημένο λεύκωμα.
Θεραπεία
Η χορήγηση ενός εκ των διαθέσιμων νουκλεοσικών αναλόγων (ακυκλοβίρη, βαλακυκλοβίρη, φαμκυκλοβίρη, πενσυκλοβίρη) μέσα στις πρώτες 48 ώρες από την εμφάνιση του εξανθήματος, ελαττώνει τη διάρκεια της περιόδου του οξέος άλγους και επιταχύνει την επούλωση των φυσαλίδων. Στους μη ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς, η χορήγηση πρεδνιζόνης (45 έως 60 mg την ημέρα επί 7 ημέρες, και στη συνέχεια σταδιακή μείωση) ελαττώνει την επίπτωση της μεθερπητικής νευραλγίας. Η μεθερπητική νευραλγία αντιμετωπίζεται με συνδυασμό καρβαμαζεπίνης ή γκαμπαπεντίνης και αμιτριπτυλίνης, αρχίζοντας με μικρές δόσεις που αυξάνονται σταδιακά στα 400 έως 800 mg και 75 έως 150 mg ημερησίως, αντίστοιχα.