Η εμφάνιση ενός νέου, περισσότερο μολυσματικού στελέχους του SARS-CoV-2 στη Μεγάλη Βρετανία προκάλεσε ανησυχία σε αρκετούς ανθρώπους, καθώς βρισκόμαστε σε μία εποχή όπου ξεκινά η μαζική χορήγηση των εμβολίων. Αν και αρκετοί επιστήμονες υποστήριξαν ότι κατά πάσα πιθανότητα τα εμβόλια που κυκλοφορούν σήμερα θα μπορούν να προστατεύσουν και από αυτό το στέλεχος, οι παρασκευάστριες εταιρίες έχουν ήδη ξεκινήσει μελέτες για να διαπιστώσουν αν αυτό πράγματι ισχύει.
Ωστόσο, καθώς το ποσοστό του παγκοσμίου πληθυσμού που αναπτύσσει ανοσία μέσω νόσησης ή εμβολιασμού συνεχίζει να αυξάνεται, ο ιός πιθανώς θα μεταλλαχθεί και πάλι με σκοπό να διαφύγει της παραπάνω ανοσίας. Όταν συμβεί αυτό, τότε τα εμβόλια θα πρέπει να προσαρμοστούν στη νέα μετάλλαξη.
Αυτή τη στιγμή δεν είναι δυνατό να γνωρίζουμε πότε και με ποια σειρά θα εμφανιστούν οι μεταλλάξεις του ιού, ωστόσο αυτό είναι κάτι που αναπόφευκτα θα συμβεί, όπως συμβαίνει και με κάθε άλλο ιό ως αποτέλεσμα της φυσικής επιλογής.
Προς το παρόν θα πρέπει να περιμένουμε τα αποτελέσματα των νέων κλινικών δοκιμών για να διαπιστώσουμε αν τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά απέναντι στη νέα μετάλλαξη του Ηνωμένου Βασιλείου.
Νέα Μετάλλαξη – «Ενδημικός» Ιός
Το νέο στέλεχος του SARS-CoV-2 ονομάστηκε σειρά B117 και έχει αρκετές διαφορές σε σχέση με το αρχικό οι οποίες εντοπίζονται κυρίως στην πρωτεΐνη ακίδα του ιού, σύμφωνα με τους επιστήμονες που ανέλυσαν την αλληλουχία γονιδίων του. Συνολικά διαπιστώθηκαν 3 μεταλλάξεις οι οποίες μπορεί πιθανώς να έχουν επίδραση στη βιολογική συμπεριφορά του ιου. Αυτές είναι:
- Η Ν501Υ, μία αντικατάσταση αμινοξέος στην περιοχή πρόσδεσης της πρωτεΐνης ακίδας
- Η απαλοιφή 2 αμινοξέων της πρωτεΐνης ακίδας στα σημεία 69-70
- Η Ρ681Η, η οποία επίσης περιλαμβάνει αντικατάσταση ενός αμινοξέος
Το νέο αυτό στέλεχος εξαπλώνεται σήμερα ταχέως στη Μεγάλη Βρετανία. Ένα αντίστοιχο φαινόμενο έχει παρατηρηθεί και στη Νότια Αφρική, όπου μία διαφορετική μετάλλαξη εξαπλώνεται επίσης με μεγάλη ταχύτητα.
Εξετάσεις στους ασθενείς που έχουν μολυνθεί με το νέο στέλεχος στη Μεγάλη Βρετανία έδειξαν ότι οι ασθενείς αυτοί έχουν υψηλότερο ιικό φορτίο, γεγονός που μπορεί σε κάποιο βαθμό να εξηγήσει την ταχύτερη εξάπλωση του ιού.
Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι η μετάλλαξη Ν501Υ της πρωτεΐνης ακίδας μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ικανότητα πρόσδεσης στους υποδοχείς του κυττάρου-ξενιστή. Το γεγονός αυτό μπορεί να εξηγήσει σε κάποιο βαθμό το υψηλότερο ιικό φορτίο που διαπιστώθηκε στους παραπάνω ασθενείς.
Μία θεωρία που μπορεί πιθανώς να εξηγήσει γιατί το νέο στέλεχος παρουσίασε αρκετές μεταλλάξεις ταυτόχρονα είναι η ακόλουθη. Ο ιός ενδεχομένως μόλυνε έναν ανοσοκατεσταλμένο ασθενή, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να παρουσιάσει περιορισμένη ανοσιακή απόκριση και χρόνια λοίμωξη. Η κατάσταση αυτή δημιούργησε ένα ιδανικό περιβάλλον στο οποίο η εξελικτική πίεση επέτρεψε στον ιό να μεταλλαχθεί με ένα ασυνήθιστο τρόπο.
Στο μέλλον, καθώς το ποσοστό του πληθυσμού με ανοσία θα είναι υψηλότερο, θα είναι δυσκολότερο για τον ιό να βρει ένα αντίστοιχο περιβάλλον με αυτό που περιγράψαμε παραπάνω. Κατά συνέπεια, οι μεταλλάξεις του θα είναι περιορισμένες και θα παρουσιάζονται τακτικά εποχικές επιδημίες.
Αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστεί να ενημερώνουμε τα εμβόλια και να κάνουμε ενισχυτικές δόσεις σε τακτικά χρονικά διαστήματα. Αν και ακόμα δεν γνωρίζουμε κάθε πότε θα πρέπει να κάνουμε ξανά το εμβόλιο, κατά πάσα πιθανότητα αυτό θα γίνεται κάθε 1, 2 ή 5 χρόνια.
Παρακολουθώντας και Ενημερώνοντας τα Εμβόλια
Αν αποδειχθεί ότι τα εμβόλια της COVID-19 πρέπει να προσαρμοστούν έτσι ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν τα νέα στελέχη, κατά πάσα πιθανότητα δεν θα χρειαστεί να γίνουν ξανά μεγάλες κλινικές δοκιμές με δεκάδες χιλιάδες εθελοντές.
Η ενημέρωση των εμβολίων που κυκλοφορούν σήμερα μπορεί να χρησιμοποιήσει ως βάση το μηχανισμό του εμβολίου της γρίπης. Τα πρώτα 1-2 χρόνια θα γίνουν ίσως κλινικές δοκιμές με περίπου 4000 εθελοντές, ωστόσο στο μέλλον τα εμβόλια θα ενημερώνονται για τα νέα στελέχη χωρίς κλινικές δοκιμές, ακριβώς όπως συμβαίνει και με τα στελέχη στο εμβόλιο της γρίπης.
Αυτή τη στιγμή, πάντως, είναι ακόμα άγνωστο αν τα εμβόλια που κυκλοφορούν θα μπορούν να προστατεύσουν από τη νέα μετάλλαξη.
Οι Παρασκευάστριες Εταιρίες Εξετάζουν την Αποτελεσματικότητα
Η Moderna, η οποία ανέπτυξε ένα mRNA εμβόλιο σε συνεργασία με το National Institute for Allergy and Infectious Diseases των ΗΠΑ, αυτή τη στιγμή εξετάζει αν το εμβόλιό της μπορεί να προστατεύσει από το νέο στέλεχος. Προς το παρόν, η αποτελεσματικότητα του εμβολίου απέναντι στο στέλεχος αυτό έχει εξεταστεί μόνο σε ποντίκια και πιθήκους, ωστόσο φαίνεται ότι μπορεί να προστατεύσει από τον ιό.
Η BioNTech έχει επίσης ξεκινήσει πειράματα για να εξετάσει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου της απέναντι στο νέο στέλεχος και, όπως δήλωσε, μέσα σε λίγες εβδομάδες θα γνωρίζουμε τι πραγματικά συμβαίνει.