Αν περιηγείστε καθημερινά στα social media, κατά πάσα πιθανότητα θα έχετε παρατηρήσει περίεργους τίτλους άρθρων για τον COVID-19 τους τελευταίους μήνες. Η πανδημία του κορονοϊού συνοδεύεται από μία «πανδημία» παραπληροφόρησης η οποία έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις προσφάτως. Η τελευταία είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη καθώς μειώνει την εμπιστοσύνη του κοινού στο σύστημα υγείας και θέτει νέα εμπόδια στον περιορισμό της πανδημίας.
Μία Απλή Αλλά Αποτελεσματική Προσέγγιση
Μετά την έντονη κριτική που δέχτηκε το 2016 στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, το Facebook αποφάσισε να λάβει μέτρα για τον περιορισμό των fake news στην πλατφόρμα του. Για το σκοπό αυτό συνεργάστηκε με τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό First Draft θέλοντας να δημιουργήσει απλές οδηγίες τις οποίες θα χρησιμοποιούν οι χρήστες για να ξεχωρίσουν τα fake news.
Η πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης έδειξε τα οδηγίες αυτές σε χρήστες από 14 χώρες τον Απρίλιο του 2017.
Μία έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences θέλησε να εξετάσει την αποτελεσματικότητα της παραπάνω παρέμβασης. Ερευνητές από τα Πανεπιστήμια του Princeton, του Michigan και της Washington έδειξαν τις 5 οδηγίες του Facebook σε εθελοντές από τις ΗΠΑ και την Ινδία. Στη συνέχεια, ζήτησαν από τους τελευταίους να εκτιμήσουν αν μία σειρά άρθρων ήταν fake news ή όχι.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ικανότητα των εθελοντών να ξεχωρίζουν τα fake news βελτιώθηκε κατά 26.5% στους εθελοντές από τις ΗΠΑ και κατά 17.5% στους εθελοντές από την Ινδία, διαβάζοντας και εφαρμόζοντας τις 5 παραπάνω οδηγίες.
«Αν και τα ποσοστά αυτά είναι σχετικά μικρά, είναι ενθαρρυντικά, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση της παρέμβασης», είπε ο Darren Linvill, αναπληρωτής καθηγητής επικοινωνιολογίας στο Clemson University.
Οι 5 οδηγίες έκαναν επίσης τους εθελοντές πιο σκεπτικούς και στην αντιμετώπιση πραγματικών ειδήσεων, γεγονός που δείχνει ότι τους δημιούργησαν αμφιβολίες για όλες τις ειδήσεις.
«Σίγουρα η παραπάνω παρέμβαση είναι προτιμότερη από το να μην δοθεί καμία οδηγία, ωστόσο δεν είναι ιδανική καθώς δημιουργεί στείρο σκεπτικισμό, κάτι που δεν είναι επιθυμητό», είπε ο Linvill. «Πρέπει να ενισχύσουμε την κριτική σκέψη στους χρήστες».
Η ικανότητα των εθελοντών να ξεχωρίζουν τα fake news παρουσίασε μείωση προς το τέλος της έρευνας.
«Διαβάζοντας τις 5 οδηγίες, οι εθελοντές γνώριζαν πλέον με ποιο τρόπο μπορούν να ξεχωρίσουν τα fake news, ωστόσο σταδιακά έγιναν περισσότερο ελαστικοί στην εφαρμογή των οδηγιών», είπε ο Sanket Shah, αναπληρωτής καθηγητής βιοϊατρικής και ιατρικής πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Illinois.
«Οι χρήστες πρέπει να επικεντρωθούν περισσότερο στις οδηγίες προκειμένου να να μπορούν να ξεχωρίσουν τα πραγματικά από τα fake news».
Γιατί τα Fake News Αποτελούν Σημαντικό Πρόβλημα Σήμερα;
Τα fake news στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν αποτελούν νεοεμφανιζόμενο πρόβλημα, ωστόσο τους τελευταίους μήνες έχουν εμφανιστεί πάρα πολλά άρθρα σχετικά με τον κορονοϊό.
«Η ταχύτητα που κινούνται τα μέσα ενημέρωσης δεν είναι αυτή που θα έπρεπε, με αποτέλεσμα το κενό που δημιουργείται να καλύπτεται από fake news», είπε ο Linvill.
Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ευκολότερα μία πληροφορία που διαβάζουν αν αυτή προκαλεί επίκληση στο συναίσθημα, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης και αβεβαιότητας, πρόσθεσε ο Shah.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι αναμένουν το τέλος της πανδημίας και την επιστροφή στην κανονικότητα, επομένως αποδέχονται ευκολότερα τις πληροφορίες σχετίζονται με αυτό το συναίσθημα», πρόσθεσε. «Οι περισσότεροι χρήστες του διαδικτύου αναζητούν επιβεβαίωση γι’ αυτό που νιώθουν».
Ο Shah αναφέρθηκε συγκεκριμένα στη δυσφορία από τη χρήση της μάσκας (ένα σημαντικό εργαλείο στην πρόληψη εξάπλωσης του ιού) και τον τρόπο που σχετίζεται με τα fake news.
«Διαβάζοντας ένα άρθρο που υποστηρίζει ότι οι μάσκες είναι άχρηστες, ενισχύεται τη θέση των περισσοτέρων ανθρώπων που δεν θέλουν να φορούν μάσκες», τόνισε.
Συχνά, η παραπληροφόρηση είναι το εργαλείο που χρησιμοποιούν αρκετοί επιτήδειοι για να έχουν οικονομικό όφελος, τόνισε ο Linvill.
Πως να Ξεχωρίσετε τα Fake News
Ο Linvill και ο Shah συμφώνησαν ότι τα fake news παρουσιάζονται με περίτεχνους τρόπους και επομένως οι χρήστες δυσκολεύονται να τα ξεχωρίσουν. Ευτυχώς υπάρχουν 5 απλές οδηγίες που μπορούν να μας βοηθήσουν να διαπιστώσουμε αν πρόκειται πράγματι για fake news.
1 Διασταυρώστε την Πληροφορία
Οι πομπώδεις τίτλοι δεν είναι πάντοτε ψευδείς, ωστόσο μπορεί να χρειαστεί να ψάξετε λίγο για να επιβεβαιώσετε ότι ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Όταν διαβάζετε ένα άρθρο, προσπαθήστε να επιβεβαιώσετε τις πληροφορίες που αναφέρει, επισκεπτόμενοι και άλλα μέσα ενημέρωσης.
2 Διαβάστε τα Σχόλια
Αν διαβάσετε κάτι και υποψιάζεστε ότι μπορεί να είναι ψευδές, διαβάστε τα σχόλια που βρίσκονται από κάτω. Αν αρκετά από τα σχόλια υποστηρίζουν ότι είναι fake news, αυτό θα πρέπει να σας βάλει σε σκέψεις. Αντιθέτως, αν δείτε συζητήσεις που ενισχύουν την κριτική σκέψη, κατά πάσα πιθανότητα το άρθρο είναι αληθές.
3 Σκεφτείτε Ποιος είναι ο Στόχος του Συγγραφέα
Τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης έχουν ως στόχο να παρέχουν ακριβείς πληροφορίες στο κοινό. Αυτό, ωστόσο, δεν ισχύει για τις εταιρίες οι οποίες προσπαθούν να πουλήσουν προϊόντα ή να επηρεάσουν την κοινή γνώμη προς όφελός τους. Προσπαθήστε να σκεφτείτε ποιος είναι ο απώτερος σκοπός του συγγραφέα ή το κίνητρο που έχει για τη δημοσίευση που διαβάζετε.
4 Προσοχή στο Διαμοιρασμό
Όταν μοιράζεστε (share) ένα άρθρο ή μία ανάρτηση που διαβάσατε στο Facebook, ουσιαστικά εκθέτετε τους φίλους και τους συγγενείς σας στις πληροφορίες που αναφέρονται. Βεβαιωθείτε ότι το περιεχόμενο που μοιράζεστε είναι ακριβές πριν το μοιραστείτε με άλλα άτομα.
5 Μην Χρησιμοποιείτε τα Αποκλειστικά τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης για την Ενημέρωσή σας
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν ελέγχονται επαρκώς ως προς την εγκυρότητα των πληροφοριών που αναφέρουν. Είναι προτιμότερο να ψάχνετε στο Google (καθώς παρουσιάζει έμπιστες πηγές κατά προτεραιότητα) ή σε ιστοσελίδες που θεωρούνται αξιόπιστες.