Μετάλλαξη. Η λέξη αυτή συνοδεύεται συνήθως από φόβο και ανησυχία για άγνωστες αλλαγές. Την παραπάνω φράση χρησιμοποίησε μία ομάδα ερευνητών σε ένα άρθρο που δημοσίευσε στο Nature Microbiology στα τέλη Φεβρουαρίου. «Οι συζητήσεις από μη ειδικούς σχετικά με τις μεταλλάξεις, κορυφώνονται πάντοτε σε περιόδους επιδημιών», πρόσθεσαν, τονίζοντας ότι αυτό είναι κάτι που συμβαίνει και με τον SARS-CoV-2.
Ωστόσο, οι μεταλλάξεις δεν είναι πάντοτε κάτι αρνητικό. Κάθε ιός παρουσιάζει μεταλλάξεις. Οι τελευταίες αποτελούν, μάλιστα, αναπόσπαστο κομμάτι στον κύκλο ζωής ενός ιού.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ορισμένες από τις παραπάνω μεταλλάξεις μπορεί να οδηγήσουν σε έναν ασθενέστερο ιό. Αρκετές από αυτές είναι επίσης τόσο μικρές που δεν επηρεάζουν την ικανότητα μετάδοσης ή τη θνησιμότητα των ιών.
Περιεχόμενα:
Ο Νέος Κορονοϊός Μεταλλάσσεται Πολύ Αργά
Ο SARS-CoV-2 είναι ένας RNA ιός. Είναι δηλαδή ένα γενετικό υλικό που περικλείεται μέσα σε ένα πρωτεϊνικό περίβλημα.
Μόλις ένας RNA ιός έρχεται σε επαφή με τον ξενιστή, αρχίζει να πολλαπλασιάζεται στα κύτταρά του και να μολύνει νέα κύτταρα.
Οι RNA ιοί, όπως η γρίπη και η ιλαρά, μεταλλάσσονται ταχύτερα σε σχέση με τους DNA ιούς, όπως ο έρπης, η ευλογιά και ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV).
«Στον κόσμο των RNA ιών, οι μεταλλάξεις είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό. Οι RNA ιοί μεταλλάσσονται συχνά. Είναι στη φύση τους», είπε ο Dr Mark Schleiss, ένας παιδίατρος-λοιμωξιολόγος και ερευνητής στο Intitute of Molecular Virology του Πανεπιστημίου της Μινεσότα.
Ο SARS-CoV-2 δεν αποτελεί εξαίρεση και τους τελευταίους μήνες έχει σημειώσει ορισμένες μεταλλάξεις.
Ωστόσο, οι μεταλλάξεις του ιού γίνονται με πολύ αργό ρυθμό. Επιπλέον, τα νέα στελέχη που προκύπτουν ως αποτέλεσμα των μεταλλάξεων δεν διαφέρουν σημαντικά από το αρχικό στέλεχος.
«Το γονιδίωμα του ιού που απομονώθηκε από την Κίνα δεν διαφέρει σημαντικά από το γονιδίωμα των στελεχών που κυκλοφορούν στις ΗΠΑ και την Ευρώπη», είπε ο Dr John Rose, ένας ερευνητής στο Yale Medicine που εργάζεται στην ανάπτυξη ενός εμβολίου για τον COVID-19.
Πιο Μολυσματικός;
Πρώιμα δεδομένα από μία έρευνα στο Los Alamos National Laboratory έδειξαν ότι ο SARS-CoV-2 έχει μεταλλαχθεί με αποτέλεσμα να γίνει πιο μολυσματικός.
Σύμφωνα με την παραπάνω έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε στο BioRxiv την περασμένη Πέμπτη, οι περισσότερες λοιμώξεις μετά τα μέσα Μαρτίου αποδίδονται στο νέο αυτό στέλεχος.
Οι ερευνητές κατάφεραν να ξεχωρίσουν συνολικά 14 στελέχη του SARS-CoV-2 και δημοσίευσαν τα αποτελέσματά τους με σκοπό να βοηθήσουν τους επιστήμονες που εργάζονται στην ανάπτυξη ενός εμβολίου.
Όπως διαπιστώθηκε, το νέο κυρίαρχο στέλεχος ήταν πράγματι πιο μολυσματικό στα εργαστηριακά πειράματα.
Το επόμενο βήμα είναι να κατανοήσουμε πως συμπεριφέρεται το νέο στέλεχος όταν εισέλθει στον ανθρώπινο οργανισμό. Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι τα παραπάνω δεδομένα προέρχονται από μία προδημοσίευση, που σημαίνει ότι η έρευνα δεν έχει αξιολογηθεί ακόμα από ομότιμους επιστήμονες.
Δεν γνωρίζουμε επίσης αν η νέα μετάλλαξη προκαλεί άλλα συμπτώματα ή αν επηρεάζει τον τρόπο μετάδοσης του ιού. Προς το παρόν, τα διαθέσιμα δεδομένα δείχνουν ότι το νέο στέλεχος έχει παρόμοια ποσοστά θνησιμότητας με το αρχικό.
Σίγουρα, θα χρειαστούν περισσότερα δεδομένα προκειμένου να αποτιμήσουμε τις επιδράσεις των νέων μεταλλάξεων, όπως για παράδειγμα αν μπορούν να οδηγήσουν σε νέες λοιμώξεις με τον ιό. Επιπλέον, θα πρέπει να διερευνηθεί σε ποιο βαθμό επηρεάζεται η ανάπτυξη εμβολίων και φαρμάκων από τις μεταλλάξεις του ιού.
Οι Μεταλλάξεις δεν Καθιστούν τον Ιό πιο Επικίνδυνο
Τα νέα στελέχη του ιού, τα οποία κυκλοφορούν σήμερα στην Ιταλία και τη Νέα Υόρκη, δεν είναι πιο μολυσματικά ούτε έχουν υψηλότερη θνησιμότητα σε σχέση με το αρχικό στέλεχος που ανιχνεύθηκε στη Wuhan της Κίνας, στα τέλη Δεκεμβρίου.
Αν και πολύ σπάνια ένας ιός μπορεί να μεταλλαχθεί έτσι ώστε να γίνει πιο επιθετικός, τις περισσότερες φορές η μετάλλαξη ενός RNA ιού οδηγεί σε ένα ασθενέστερο στέλεχος.
«Σχεδόν όλες οι μεταλλάξεις κάνουν ένα κομμάτι του ιού λιγότερο αποτελεσματικό σε σχέση με το αρχικό στέλεχος. Αρκετά συχνά εμφανίζονται μεταλλάξεις οι οποίες στη συνέχεια αναιρούνται και ο ιός επανέρχεται στην αρχική του μορφή», είπε ο Dr Benjamin Neuman, επικεφαλής του τμήματος βιολογίας στο Texas A&M University.
Πώς Επηρεάζονται οι Προσπάθειες για την Ανάπτυξη ενός Εμβολίου;
Οι μεταλλάξεις του ιού κατά πάσα πιθανότητα δεν θα επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα ενός νέου εμβολίου για τον COVID-19.
Μάλιστα, οι μεταλλάξεις που συμβαίνουν με αργό ρυθμό και δεν αλλάζουν σημαντικά τον ιό είναι κάτι θετικό.
«Ο ιός ομοιάζει ακόμα σε μεγάλο βαθμό το αρχικό στέλεχος, επομένως δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι οι μικρές μεταλλάξεις μπορεί να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα ενός μελλοντικού εμβολίου», είπε ο Neuman.
Τα περισσότερα εμβόλια έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να στοχεύουν τα πρώιμα στελέχη του ιού.
Ας πάρουμε για παράδειγμα το εμβόλιο της γρίπης.
«Το εμβόλιο της γρίπης για τον Η1Ν1 χρησιμοποιεί ακόμα ένα στέλεχος από το 2009. Το στέλεχος αυτό αποτελεί πρόγονο των στελεχών που κυκλοφορούν σήμερα, ωστόσο μπορεί να προκαλέσει επαρκή ανοσιακή απόκριση», είπε ο Neuman.
Συνήθως, ένα παλαιότερο στέλεχος του ιού «έχει αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με τα νεότερα στελέχη» με αποτέλεσμα να προκαλεί ικανοποιητική ανοσιακή απόκριση που μπορεί να προστατεύσει από ένα μεγαλύτερο εύρος στελεχών, πρόσθεσε ο επιστήμονας.
Όπως γνωρίζουμε, ο ιός της γρίπης μεταλλάσσεται ταχύτατα και με απρόβλεπτο τρόπο ετησίως.
Επιπλέον, το ανοσοποιητικό μας σύστημα «έχει πολύ κακή ανοσιακή μνήμη για τους ιούς της γρίπης», όπως τόνισε ο Neuman, σημειώνοντας ωστόσο ότι η ανοσιακή απόκριση για τη γρίπη διαρκεί περίπου 1 χρόνο με αποτέλεσμα να πρέπει να εμβολιαστούμε εκ νέου.
Ο Schleiss είπε ότι ο COVID-19 μπορεί να παρομοιαστεί καλύτερα με τον ιό της παρωτίτιδας. Εδώ και περισσότερο από 45 χρόνια, έχουμε ένα πολύ αποτελεσματικό εμβόλιο για την ιλαρά, την ερυθρά και την παρωτίτιδα (οι οποίοι είναι επίσης RNA ιοί).
«Οι ιοί αυτοί δεν έχουν μεταλλαχθεί επαρκώς για να καταφέρουν να ξεπεράσουν την προστασία που προσφέρει το εμβόλιο», είπε ο Rose. Πιθανώς το ίδιο θα συμβαίνει και με τον COVID-19.
«Λογικά θα καταφέρουμε να αναπτύξουμε ένα αποτελεσματικό εμβόλιο για τον COVID-19 που θα προσφέρει προστασία μακροπρόθεσμα ενάντια στο συγκεκριμένο στέλεχος, όπως έχουμε καταφέρει και για άλλους ιούς που δεν μεταλλάσσονται ταχύτατα», είπε ο Rose.
Όταν τελικά αναπτυχθεί το εμβόλιο για τον COVID-19, αυτό θα μπορεί να προστατεύσει τους ασθενείς από «το συντριπτικό ποσοστό των στελεχών του COVID-19», συμφώνησε ο Schleiss.
Ακόμα κι αν εμφανιστούν νέες μεταλλάξεις στο μέλλον, το χειρότερο σενάριο θα είναι να εμφανιστούν μερικές μεμονωμένες λοιμώξεις, όχι όμως επιδημίες, υποστήριξε ο ίδιος.
Ποια θα είναι η Διάρκεια της Ανοσίας;
Σήμερα, δεν γνωρίζουμε ακόμα πόσο διαρκεί η ανοσία στους ασθενείς που έχουν νοσήσει από COVID-19.
Μετά την αποδρομή της λοίμωξης παραμένουν, συνήθως, στον οργανισμό αντισώματα τα οποία μπορούν να ταυτοποιήσουν και να αντιμετωπίσουν τον ιό άμεσα σε μία μελλοντική επανέκθεση.
Εξετάζοντας τα δεδομένα από την επιδημία του SARS το 2003, παρατηρούμε ότι οι ασθενείς που νόσησαν είχαν αντισώματα για τον ιό για ένα διάστημα περίπου 2 ετών.
Μετά από 3 χρόνια, τα αντισώματα είχαν μειωθεί σημαντικά και οι ασθενείς μπορούσαν να νοσήσουν εκ νέου από τον ιό.
Σύμφωνα με τις παρούσες εκτιμήσεις, πιθανώς το ίδιο θα ισχύει και με τα αντισώματα για τον SARS-CoV-2.
Μέσα σε λίγα χρόνια θα υπάρχει ανοσία της κοινότητας είτε μέσω ενός εμβολίου είτε επειδή θα έχει νοσήσει ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού. Ως αποτέλεσμα, ο ιός θα έχει σχεδόν εξαλειφθεί.
Ακόμα κι αν, μετά από αρκετά χρόνια, τα αντισώματα για τον SARS-CoV-2 μειωθούν και ο ιός επανεμφανιστεί, ο οργανισμός θα έχει αναπτύξει ανοσιακή μνήμη και θα είναι έτοιμος να τον αντιμετωπίσει.
«Τα εμβόλια προσφέρουν ανοσιακή μνήμη», πρόσθεσε ο Schleiss. Ακόμα κι αν κάποιος δεν έχει υψηλά επίπεδα αντισωμάτων, υπάρχουν κύτταρα που ενεργοποιούνται άμεσα για να αντιμετωπίσουν τον ιό.
«Ο μηχανισμός που φθίνει η ανοσία είναι αρκετά σύνθετος και δεν μπορεί να εξηγηθεί απλά με τη μείωση του αριθμού των αντισωμάτων», είπε ο Schleiss.
Φυσικά, αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποια θα είναι η διάρκεια της ανοσίας που θα προσφέρει το εμβόλιο για τον COVID-19. Αυτό είναι κάτι που θα διαπιστώσουμε στην πράξη.
Φωτογραφία: NIAID