Είναι γνωστό σήμερα ότι η χρήση της χειρουργικής μάσκας στα νοσοκομεία μπορεί να περιορίσει σημαντικά την εξάπλωση των λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος. Αν και υπάρχει πληθώρα δεδομένων σχετικά με τη χρήση μάσκας στα νοσοκομεία, τα δεδομένα ερευνών σχετικά με τη χρησιμότητα της χειρουργικής ή πάνινης μάσκας από το κοινό σε χώρους εκτός νοσοκομείου είναι πολύ περιορισμένα.
Οι χειρουργικές μάσκες περιλαμβάνουν αρκετές στιβάδες από πλαστικό, οι οποίες μπορούν να φιλτράρουν αποτελεσματικά πολύ μικρά σωματίδια, όπως για παράδειγμα τα σταγονίδια με τα οποία μεταδίδεται ο SARS-CoV-2 (ο ιός που προκαλεί COVID-19). Οι χειρουργικές μάσκες φέρουν επίσης επίσης μία εξωτερική αδιάβροχη στιβάδα και μία εσωτερική απορροφητική στιβάδα.
Αν και οι πάνινες μάσκες δεν προστατεύουν εξίσου αποτελεσματικά με τις χειρουργικές μάσκες, προσφέρουν κάποιου βαθμού προστασία καθώς μπορούν να φιλτράρουν ορισμένα μεγάλα σταγονίδια που εκπνέονται από το χρήση, προστατεύοντας έτσι άλλα άτομα από τον ιό. Η ικανότητα μίας πάνινης μάσκας να προστατεύει από τον ιό εξαρτάται και από τη σύνθεσή της. Οι πάνινες μάσκες με πολλές στιβάδες είναι πιο αποτελεσματικές στο φιλτράρισμα σωματιδίων, ωστόσο υγραίνονται ταχύτερα και καθιστούν δυσκολότερη την αναπνοή σε σχέση με τις πάνινες μάσκες που φέρουν μία μόνο στιβάδα.
Το ερώτημα επομένως δεν είναι αν οι πάνινες μάσκες είναι εξίσου αποτελεσματικές με τις χειρουργικές (γνωρίζουμε ότι δεν είναι), αλλά αν υπάρχουν σημαντικοί κίνδυνοι από την ευρεία χρήση τους στον πληθυσμό.
Όταν αποφασίζουμε αν ένα μέτρο πρόληψης πρέπει να εφαρμοστεί σε μεγάλη κλίμακα, είναι σημαντικό να σταθμίζουμε τα οφέλη και τους κινδύνους.
Τα 3 Σημαντικά Σημεία
Το πρώτο σημείο που πρέπει να εξεταστεί σχετικά με τη χρήση μάσκας είναι το γνωστό ως ‘Peltzman effect’, σύμφωνα με το οποίο η εφαρμογή ενός μέσου προστασίας, όπως για παράδειγμα η χρήση ζώνης ασφαλείας στα αυτοκίνητα, οδηγεί σε επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως για παράδειγμα υπερβολική ταχύτητα. Αυτό συμβαίνει γιατί ο οδηγός πιστεύει ότι είναι προστατευμένος επειδή φοράει ζώνη, επομένως μπορεί να οδηγεί σε μεγαλύτερη ταχύτητα χωρίς κινδύνους. Στα πλαίσια του COVID-19, αρκετοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η χρήση μάσκας δημιουργεί ένα αίσθημα ασφάλειας και επομένως, αρκετοί άνθρωποι σταματούν τη συμμόρφωση με άλλα μέτρα προστασίας, όπως για παράδειγμα το πλύσιμο των χεριών ή την κοινωνική αποστασιοποίηση.
Αν και δεν υπάρχουν δεδομένα για το φαινόμενο αυτό στην παρούσα πανδημία, ορισμένες έρευνες ρου παρελθόντος έδειξαν ότι πράγματι οι περισσότεροι άνθρωποι πλένουν λιγότερο συχνά τα χέρια τους όταν φορούν μάσκα.
Δεύτερον, προκειμένου να προσφέρουν οφέλη, οι μάσκες πρέπει να χρησιμοποιούνται σωστά κατά σε όλες τις αλληλεπιδράσεις με άλλα άτομα. Οι περισσότερες έρευνες μέχρι σήμερα (πριν την πανδημία) δεν εξέτασαν ειδικά το ποσοστό συμμόρφωσης με τη χρήση της μάσκας. Αυτές που εξέτασαν ειδικά το παραπάνω ανέφεραν διάφορα ποσοστά συμμόρφωσης.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί, ωστόσο, ότι όσο σοβαρότερη είναι μία νόσος, τόσο υψηλότερα είναι τα ποσοστά συμμόρφωσης των ασθενών με τα μέτρα πρόληψης, κάτι που παρατηρείται και στην παρούσα πανδημία. Ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη τον υψηλό αριθμό περιστατικών και θανάτων από τον COVID-19, είναι σαφές ότι τα ποσοστά συμμόρφωσης με τα μέτρα πρόληψης του ιού, είναι αρκετά υψηλά.
Τρίτον, οι μάσκες αποτελούν μία οδό μετάδοσης ή επάγουν άλλες συμπεριφορές που ενισχύουν τη μετάδοση του ιού, όπως για παράδειγμα το άγγιγμα του προσώπου. Προκειμένου να προληφθεί ο παραπάνω κίνδυνος, οι μάσκες πρέπει να τοποθετούνται και να αφαιρούνται με τον προβλεπόμενο τρόπο.
Ο μέσος άνθρωπος αγγίζει το πρόσωπό του 15-23 φορές την ώρα. Μία μάσκα που δεν εφαρμόζει σωστά ή έχει κατασκευαστεί από υλικά που προκαλούν ερεθισμό, μπορεί να αυξήσει τη συχνότητα που κάποιος αγγίζει το πρόσωπό του. Αν αγγίξουμε την εξωτερική επιφάνεια της μάσκας και στη συνέχεια ακουμπήσουμε άλλες επιφάνειες, όπως πόμολα ή το τραπέζι, μπορεί να τις μολύνουμε με σωματίδια του ιού.
Αν και η χρήση μάσκας είναι υποχρεωτική σήμερα σε αρκετά σημεία, όπως για παράδειγμα τα μέσα μαζικής μεταφοράς, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η μάσκα δεν αρκεί. Κατά συνέπεια, δεν πρέπει να αμελούμε την εφαρμογή των υπολοίπων μέτρων πρόληψης, όπως το πλύσιμο των χεριών και η κοινωνική αποστασιοποίηση.
Βιβλιογραφία: The Conversation