Το αεροπλάνο αποτελεί ένα μέσο μεταφοράς που όλο και περισσότεροι επιλέγουν σήμερα. Υπάρχουν, ωστόσο, αρκετοί κίνδυνοι για την υγεία που σχετίζονται με τη χρήση του, μεταξύ των οποίων η στέρηση του οξυγόνου, η διαταραχή του προγράμματος ύπνου και η αυξημένος κίνδυνος μόλυνσης από λοιμώδη νοσήματα.
Περιεχόμενα:
Ταξίδι με το αεροπλάνο και κορεσμός οξυγόνου αίματος
Το ταξίδι σε μεγάλο υψόμετρο, όπως για παράδειγμα σε ένα βουνό, συνοδεύεται από αυξημένο κίνδυνο υποξίας, λόγω της μειωμένης πίεσης του οξυγόνου σε σχέση με την επιφάνεια της θάλασσας. Τυπικά, η πίεση του αέρα στην καμπίνα του αεροπλάνου είναι αντίστοιχη με αυτή που παρατηρείται στα 1500-2500μ.
Η τοπική υποξία προκαλεί αγγειοδιαστολή (με μείωση της αρτηριακής πίεσης) και αυξημένη διαπερατότητα των τριχοειδών, καθώς και αυξημένη αναπνευστική προσπάθεια και καρδιακό ρυθμό. Μία έρευνα παρατήρησε ότι ένας επιβάτης με κορεσμό οξυγόνου 94% στο έδαφος, έχει 85% σε υψόμετρο. Η έρευνα συμπέρανε ότι η υποξία σε συνδυασμό με την αφυδάτωση, την ακινησία και τη χαμηλή υγρασία που σχετίζεται με το ταξίδι στο αεροπλάνο μπορεί να προκαλέσει ακόμα και το θάνατο κατά τη διάρκεια ή μετά το ταξίδι.
Γενικότερα, ο κορεσμός οξυγόνου κάτω από 90% δεν θεωρείται βιώσιμος μακροπρόθεσμα. Ορισμένοι πνευμονολόγοι συνιστούν χορήγηση οξυγόνου στους ασθενείς με κορεσμό οξυγόνου αίματος κάτω από 94%.
Το ταξίδι με το αεροπλάνο έχει συνδεθεί επίσης με διάφορες διαταραχές του ύπνου. Τα άτομα που ταξιδεύουν συχνά με αυτό το μέσο, ιδιαίτερα σε χώρες με διαφορετική ώρα, έχουν αυξημένη πιθανότητα να παρουσιάσουν διαταρχές του κιρκαδικού ρυθμού, γεγονός που οδηγεί σε εμφάνιση jet lag. Η πιθανότητα εμφάνισης του τελευταίου αυξάνεται ανάλογα με τη διαφορά ώρας κατά το ταξίδι.
Τα συχνότερα συμπτώματα του jet lag περιλαμβάνουν:
- Αϋπνία
- Υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας
- Μειωμένη λειτουργικότητα
- Γαστεντερικά προβλήματα
Γενικά, οι επιδράσεις του jet lag παρέρχονται μέσα σε 1 εβδομάδα. Το jet lag προκαλείται από διαταραχή του κιρκαδικού ρυθμού, ο οποίος διατηρείται και ελέγχεται από τη μελατονίνη της επίφυσης. Η μελατονίνη, όταν εκκρίνεται, προκαλεί έντονη επιθυμία για ύπνο. Η έκθεση στο έντονο φως σταματά την έκκριση της μελατονίνης, ενώ αντίθετα το σκοτάδι ενισχύει την παραγωγή της. Οι αλλαγές της ώρας αλλά και οι συνθήκες στο εσωτερικό του αεροπλάνου μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές στην έκκριση της μελατονίνης.
Η οξεία στέρηση ύπνου, η κύρια συνέπεια του ταξιδιού με το αεροπλάνο, μπορεί να εμφανιστεί με τα ακόλουθα συμπτώματα:
- Μειωμένη προσοχή
- Διαταραχές της διάθεσης
- Μειωμένη μνήμη
- Διαταραχή στις εκτελεστικές λειτουργίες
Οι επιδράσεις της χαμηλής υγρασίας
Η υγρασία στο αεροπλάνο κυμαίνεται από 5% μέχρι 20%. Η ιδανική υγρασία για τον άνθρωπο είναι περίπου 40-70%. Τα επίπεδα της υγρασίας στο αεροπλάνο εξαρτώνται από τον αριθμό των επιβατών αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι ακόμα και κάτω από 2%.
Ως αποτέλεσμα στους επιβάτες μπορεί να εμφανιστεί:
- Ξηρότητα της ρινός
- Ξηρότητα του οισοφάγου
- Ξηροφθλαμία και αίσθημα δυσφορίας στους οφθαλμούς
Η χαμηλή υγρασία επιτρέπει επίσης στις λοιμώξεις να εξαπλωθούν ευκολότερα, αυξάνοντας τον κίνδυνο μόλυνσης.
Προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το ταξίδι στο αεροπλάνο
Λοιμώξεις
Ένας από τους μεγαλύτερεους κινδύνους ενός ταξιδιού με το αεροπλάνο είναι ο αυξημένος κίνδυνος μόλυνσης από κάποιο λοιμώδες νόσημα. Το 2014 πάνω από 3.3 δισεκατομμύρια επιβάτες ταξίδεψαν με αεροπλάνο από 41.000 αεροδρόμια, μέσω 50.000 δρομολογίων. Οι αριθμοί των επιβατών αναμένεται να ξεπεράσουν τα 5.9 δισεκατομμύρια μέχρι το 2030. Οι επιδημίες σοβαρών λοιμώξεων που μεταδίδονται μέσω του αέρα περιλαμβάνουν:
Ο κίνδυνος μόλυνσης ή μετάδοσης κάποιας από τις παραπάνω νόσους είναι μεγαλύτερος όταν πολλά άτομα βρίσκονται σε κλειστό χώρο για παρατεταμένη χρονική διάρκεια. Οι λοιμώξεις μπορούν να μεταδοθούν μέσω εισποής σωματιδίων που μεταφέρονται αερογενώς ή επαφής με μολυσμένες επιφάνειες, σωματικά υγρά ή εκκρίσεις. Προκειμένου να περιοριστούν οι επιδημίες διαφόρων λοιμώξεων κατά τη διάρκεια μίας πτήσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν φίλτρα HEPA με σκοπό να απομακρυνθούν τα λοιμογόνα σωματίδια από τον αέρα.
Στις πτήσεις επιβατικών αεροπλάκων, ο αέρας στο εσωτερικό της καμπίνας αποτελεί ένα συνδυασμό του αέρα από το κλιματιστικό και του αέρα της καμπίνας που ανακυκλώνεται συνεχώς. Αυτό γίνεται για να μειωθεί ο αριθμός των λοιμογόνων παραγόντων στην καμπίνα και να ρυθμιστεί η θερμοκρασία, η πίεση και ο εξαερισμός.
Ένα σημαντικό πρόβλημα είναι αρκετοί ταξιδεύουν για πολλές ώρες μέσα στο τυπικό 24ωρο της περιόδου από τη λοίμωξη μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων, με αποτέλεσμα να παραμένουν ασυμπτωματικοί κατά τη διάρκεια του ταξιδίου. Το γεγονός αυτό αυξάνει την πιθανότητα μετάδοσης της νόσου καθώς ο ασθενής δεν γνωρίζει ότι είναι φορέας.
Καρκίνος του δέρματος
Διάφορες έρευνες έχουν παρατηρήσει αυξημένα ποσοστά μελανώματος στους πιλότους και το πλήρωμα του αεροπλάνου. Το γεγονός αυτό αποδίδεται μάλλον στην αυξημένη έκθεση στην κοσμική ιονίζουσα ακτινοβολία καθώς και άλλα καρκινογόνα που βρίσκονται σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στο μεγάλο υψόμετρο.
Απουσία αποτελεσμάτων από επιδημιολογικές μελέτες, ωστόσο, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν ο αυξημένος κίνδυνος καρκίνου στους πιλότους και το πλήρωμα της καμπίνας αποδίδεται σε παράγοντες από το περιβάλλον εργασίας ή όχι.
Εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση
Ο κίνδυνος εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης χαρακτηρίζει όχι μόνο το ταξίδι με το αεροπλάνο αλλά οποιοδήποτε μέσο μεταφοράς που χρησιμοποιείται για μεγάλη χρονική διάρκεια, όπως το αυτοκίνητο, το λεωφορείο ή το τρένο.
Κατά τη νόσο αυτή, σχηματίζονται θρόμβοι αίματος ως αποτέλεσμα της παρατεταμένης παραμονής σε καθιστική θέση. Η εν τω βάθει φλεβοθρόμβση μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονική εμβολή. Κατά την οποία ένα τμήμα του θρόμβου αποκολλάται και ταξιδεύει στους πνεύμονες. Οι παράγοντες κινδύνου για την εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση περιλαμβάνουν:
- Την ηλικία
- Την παχυσαρκία
- Ιστορικό προσφάτου τραυματισμού ή χειρουργείου
- Τη χρήση αντισυλληπτικών που περιέχουν οιστρογόνα
- Τη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης
- Την εγκυμοσύνη
- Το οικογενειακό ιστορικό θρόμβωσης
- Τον καρκίνο ή τη λήψη αντικαρκινικής αγωγής
- Την παρουσία κιρσών
- Την παρουσία καθετήρων σε μεγάλες φλέβες
Τα συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνουν:
- Οίδημα στο άνω ή κάτω άκρο
- Άλγος ή ευαισθησία
- Θερμό ή ερυθρό δέρμα
Συμπεράσματα
Αν και υπάρχουν διάφοροι κίνδυνοι από το ταξίδι με το αεροπλάνο, οι πληροφορίες για αυτούς είναι ελάχιστες και οι περισσότερες προέρχονται από έρευνες παρατήρησης. Αν και γενικότερα πρέπει να γίνουν περισσότερες έρευνες στον συγκεκριμένο τομέα, οι κίνδυνοι που έχουν ταυτοποιηθεί σήμερα περιλαμβάνουν τον αυξημένο κίνδυνο εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης, διαταραχών του ύπνου, μόλυνσης από λοιμώδη νοσήματα και διαταραχής των επιπέδων κορεσμού του οξυγόνου.