Η ανακάλυψη και τελειοποίηση του σφυγμομανομέτρου το 1896 από τον Δρ Σιπιόν Ρίβα-Ρόκι αποτέλεσε σημείο-σταθμό, καθώς οδήγησε στο πιεσόμετρο που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Η παραπάνω ανακάλυψη έδωσε τη δυνατότητα στους γιατρούς να μετρήσουν την αρτηριακή πίεση εκατομμύρια ασθενών τα επόμενα χρόνια και διαπιστώσουν ότι η υπέρατση αποτελεί μείζων κίνδυνο για την υγεία, καθώς αυξάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, εμφράγματος του μυοκαρδίου, νεφρικής ανεπάρκειας και απώλειας της όρασης. Καθώς όλο και περισσότερα δεδομένα συνέχιζαν να έρχονται στο φως, έγινε σαφές ότι δεν υπάρχει καθαρός διαχωρισμός ανάμεσα στην υγιή και την επιβλαβή αρτηριακή πίεση και γενικότερα οι χαμηλότερες τιμές της είναι πιο επιθυμητές.
Οι γιατροί, καθώς και οι ασθενείς, χρειάζονται ωστόσο ένα στόχο για την αρτηριακή πίεση. Ορίστηκαν επομένως όρια γι’αυτή και για πρώτη φορά το 2003 εισήχθη ως διαγνωστική κατηγορία η «προϋπέρταση».
Ταξινόμηση της Αρτηριακής Πίεσης για τους Ενήλικες άνω των 18 Ετών
| Ταξινόμηση | Συστολική Πίεση | Διαστολική Πίεση |
| Φυσιολογική | <120 | <80 |
| Προϋπέρταση | 120-139 | 80-89 |
| Υπέρταση Σταδίου 1 | 140-159 | 90-99 |
| Υπέρταση Σταδίου 2 | 160+ | 100+ |
Η συστολική αρτηριακή πίεση αναφέρεται στην πίεση που ασκείται στα αγγεία όταν η καρδιά αντλεί το αίμα στις αρτηρίες, ενώ η διαστολική αναφέρεται στην πίεση κατά την πλήρωση της καρδιάς με αίμα ανάμεσα στους παλμούς. Οι παραπάνω τιμές αναφέρονται σε mmHg.
Περιεχόμενα:
Πώς Ερμηνεύονται οι Μετρήσεις;
Οι οδηγίες για την ερμηνεία των μετρήσεων της αρτηριακής πίεσης είναι σαφείς. Τι συμβαίνει όμως όταν η διαστολική και η συστολική πίεση δεν ανήκουν στην ίδια κατηγορία; Σύμφωνα με τις οδηγίες, λαμβάνεται υπόψη μόνο η υψηλότερη από τις δύο κατηφορίες. Αν δηλαδή κάποιος έχει αρτηριακή πίεση 114/84, τότε θεωρούμε ότι έχει προϋπέρταση.
Η αρτηριακή πίεση παρουσιάζει συχνά διαφορετικές τιμές ανάλογα με το χέρι που γίνεται η μέτρηση οι οποίες μπορεί να διαφέρουν για περισσότερο από 10mmHg. Σε ποιο χέρι επομένως πρέπει να μετράμε την πίεση; Σύμφωνα με τις οδηγίες πρέπει να προτιμούμε το χέρι που δίνει την υψηλότερη μέτρηση.
Οι μετρήσεις της πίεσης επίσης συχνά διαφέρουν στον ίδιο ασθενή ανάλογα με την ώρα. Πρέπει λοιπόν να ανησυχήσουμε από τις υψηλές μετρήσεις ή να εφυσηχάσουμε από τις χαμηλές; Σύμφωνα με τις οδηγίες πρέπει να εξετάζουμε πάντοτε τη μέση αρτηριακή πίεση και να μην ανησυχούμε από μία τυχαία υψηλή μέτρηση. Οι μετρήσεις που κάνουμε στο ετήσιο τσεκ-απ συνήθως επαρκούν για να αποκτήσει ο γιατρός μία εικόνα της αρτηριακής πίεσής μας. Για τους άνδρες με προϋπέρταση ή υπέρταση, ωστόσο, πρέπει να γίνονται συχνότερα μετρήσεις. Καθώς επίσης η αρτηριακή πίεση μπορεί να διαφέρει στο σπίτι ή στο νοσοκομείο, είναι σημαντικό να λαμβάνουμε υπόψη μας και αυτό τον παράγοντα για να καταλήξουμε σε κάποια κατηγορία. Όταν γίνεται 24ωρη παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης, οι τιμές 135/85 ή υψηλότερες κατά τη διάρκεια της ημέρας ή 120/75 κατά τη διάρκεια του ύπνου θεωρούνται υπέρταση. Για τους ασθενείς που μετρούν την αρτηριακή πίεση στο σπίτι τους, οι τιμές πάνω από 135/85 θεωρούνται υπέρταση.
Αν υποπτεύεστε ότι οι παραπάνω μέθοδοι δεν είναι αντικειμενικές και προσπαθούν να σας τοποθετήσουν στην υψηλότερη δυνατή κατηγορία, έχετε δίκιο. Ο στόχος είναι να ταυτοποιηθούν όλοι οι ασθενείς που θα έχουν οφέλη από τη θεραπεία. Τόσο η διαστολική όσο και η συστολική πίεση έχουν χρησιμότητα στην επίτευξη του παραπάνω στόχου. Η συστολική πίεση θεωρείται σήμερα πιο σημαντική στον καθορισμό του κινδύνου, ιδιαίτερα στους ενήλικες άνω των 50 ετών.
Μία Νέα Διάγνωση
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, 1 στους 5 ενήλικες στο δυτικό κόσμο έχει προϋπέρταση. Οι περισσότεροι νιώθουν υγιείς και έχουν φυσιολογική καρδιακή, νεφρική και εγκεφαλική λειτουργία. Με τόσα υγιή άτομα σε αυτή την κατηγορία επομένως, μπορεί η προϋπέρταση να θεωρηθεί πραγματική νόσος;
Στην πραγματικότητα, η προϋπέρταση δεν αποτελεί νόσο, αλλά προειδοποιητικό στάδιο για την υπέρταση.
Η προϋπέρταση αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης, μίας σοβαρής νόσου. Σύμφωνα με μία ανάλυση του 2005 από το Farmingham Heart Study, οι ασθενείς με προϋπέρταση έχουν διπλάσιο κίνδυνο να παρουσιάσουν υπέρταση σε σχέση με τους ασθενείς που έχουν φυσιολογική αρτηριακή πίεση.
Η προϋπέρταση αυξάνει επίσης τον κίνδυνο καρδιακής νόσου. Η ίδια έρευνα έδειξε ότι οι άνδρες με προϋπέρταση έχουν 3.5 φορές αυξημένο κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου σε σχέση με αυτούς που έχουν φυσιολογική αρτηριακή πίεση. Αν και η υπέρταση αποτελεί μείζονα παράγοντα κινδύνου για το εγκεφαλικό επεισόδιο, η προϋπέρταση δεν φαίνεται να επηρεάζει αυτό τον κίνδυνο.
Άνδρες και Αρτηριακή Πίεση
Για αρκετά χρόνια, οι γιατροί πίστευαν ότι το ανδρικό φύλο αποτελεί παράγοντα κινδύνου για τη στεφανιαία νόσο. Στις ΗΠΑ, η καρδιακή νόσος αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες, ωστόσο η νόσος εμφανίζεται στους άνδρες σχεδόν 10 χρόνια νωρίτερα σε σχέση με τις γυναίκες, ενώ τα μείζονα καρδιαγγειακά συμβάματα μπορεί να εμφανιστούν μέχρι και 20 χρόνια νωρίτερα. Διάφοροι παράγοντες ευθύνονται για τις παραπάνω διαφορές, από τα υψηλότερα επίπεδα της HDL («καλής») χοληστερόλης στις γυναίκες, τις επιδράσεις των οιστρογόνων και της τεστοστερόνης, καθώς και διαφορές από τον τρόπο ζωής. Μία έρευνα του 2006, ανακάλυψε έναν ακόμα παράγοντα: την αρτηριακή πίεση στη νεαρή ηλικία.
Οι εθελοντές της έρευνας αυτής ήταν 320 άνδρες και 337 γυναίκες ηλικίας 7-30 ετών. Από τους εθελοντές ελήφθησαν 24ωρες μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης 5 φορές το χρόνο για ένα διάστημα 15 ετών. Ακόμα και στην παιδική ηλικία, οι άνδρες είχαν σημαντικά υψηλότερη μέση αρτηριακή πίεση σε σχέση με τις γυναίκες. Οι άνδρες είχαν επίσης ταχύτερη αύξηση της αρτηριακής πίεσης σταδιακά σε σχέση με τις γυναίκες. Οι διαφορές αυτές ανάμεσα στα δύο φύλα παρέμειναν ακόμα και μετά την προσαρμογή για παράγοντες όπως το ύψος, ο ΔΜΣ, η κοινωνικοοικονομική κατάσταση και το οικογενειακό ιστορικό υπέρτασης.
Η αθηροσκλήρωση ξεκινά από τη νεαρή ηλικία. Στους άνδρες, οι παραπάνω διαφορές φαίνεται ότι μπορούν να εξηγήσουν γιατί η νόσος ξεκινά νωρίτερα.
Τι Μπορούμε να Κάνουμε;
Αρχικά, πρέπει να γνωρίζουμε την αρτηριακή μας πίεση. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γίνονται τακτικά μετρήσεις από τον γιατρό ή από ένα μηχάνημα υψηλής ακριβείας στο σπίτι. Το American Heart Association αποκαλεί την υπέρταση “silent killer” καθώς μπορεί να προκαλέσει σημαντικές βλάβες στις αρτηρίες πριν εμφανιστούν συμπτώματα. Από τα δεδομένα για την προϋπέρταση, φαίνεται ότι και αυτή μπορεί να πάρει κάποιο αντίστοιχο όνομα. Μην περιμένετε την εμφάνιση κεφαλαλγίας, ρινορραγίας, ερυθρότητας στο πρόσωπο ή νοητικού στρες για να διαπιστώσετε ότι η αρτηριακή σας πίεση είναι υψηλή, καθώς κανένα από τα παραπάνω συμπτώματα δεν είναι αξιόπιστο. Αυτό που πρέπει να κάνετε είναι να μετράτε την αρτηριακή σας πίεση τουλάχιστον μία φορά το χρόνο, ιδιαίτερα στο ετήσιο τσεκ-απ.
Δεύτερον, εξετάστε αν έχετε άλλους καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου, όπως παθολογικά επίπεδα χοληστερόλης, διαβήτη, καθιστική ζωή, παχυσαρκία, κάπνισμα ή έντονο στρες. Μία έρευνα του 2004 στην οποία έλαβαν μέρος 9087 εθελοντές διαπίστωσε ότι η προϋπέρταση συνδέεται με 1.27 φορές αυξημένη θνησιμότητα. Το σύνολο του αυξημένου κινδύνου ωστόσο μπορούσε να αποδοθεί σε άλλους καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου. Ομοίως, μία έρευνα του 2006 από το Atherosclerosis Risk in Communities Study διαπίστωσε ότι η προϋπέρταση υπερδιπλασιάζει τον κίνδυνο καρδιακής νόσου και ο κίνδυνος είναι μάλιστα υψηλότερος για ασθενείς με διαβήτη ή παχυσαρκία. Η διόρθωση των παραπάνω καταστάσεων συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στον περιορισμό της προϋπέρτασης.
Θεραπεία
Για τους περισσότερους προϋπερτασικούς, η θεραπεία πρέπει να βασίζεται σε αλλαγές στον τρόπο ζωής και όχι σε φάρμακα.
Διατροφή. Η δίαιτα DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) αποτελεί μία καλή επιλογή για την πρόληψη της υπέρτασης. Η διατροφή περιλαμβάνει μείωση στην καθημερινή πρόσληψη αλατιού σε ποσότητες κάτω από 2300mg. Ουσιαστικά, το αλάτι πρέπει να αποφεύγεται και ιδανικά η πρόληψή του πρέπει να είναι κάτω από 1500mg. Η δίαιτα DASH περιλαμβάνει επίσης χαμηλή κατανάλωση ζωϊκών λιπών και επεξεργασμένων τροφίμων. Μπορείτε ωστόσο να καταναλώνετε τα τρόφιμα που επιτρέπονται από τη δίαιτα, όπως τα φρούτα, τα λαχανικά, τα τρόφιμα ολικής αλέσεως και τα γαλακτοκομικά προϊόντα με χαμηλά λιπαρά. Η διατροφή αυτή μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση κατά 10-22mmHg.
Φυσική Άσκηση. Δεν χρειάζεται να περάσετε πολλές ώρε στο γυμανστήριο ή να προετοιμαστείτε για μαραθώνιο. Στην πραγματικότητα, ακόμα και 30 λεπτά μέτριας άσκησης μπορούν να προσφέρουν σημαντικά οφέλη, εφόσον γίνονται καθημερινά. Μία έρευνα του 2005 διαπίστωσε ότι η μέτρια άσκηση ήταν πιο αποτελεσματική στον περιορισμό της αρτηριακής πίεσης σε ασθενείς με προϋπέρταση σε σχέση με υγιείς εθελοντές. Η φυσική άσκηση μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση κατά 4-9mmHg.
Έλεγχος του Σωματικού Βάρους. Ένας από τους σημαντικότερους τρόπους για τον περιορισμό της αρτηριακής πίεσης είναι η μείωση του σωματικού βάρους. Παρά τα όσα υποστηρίζουν διάφορα βιβλία για δίαιτες ή διαφημίσεις συμπληρωμάτων, ο παραπάνω στόχος δεν είναι καθόλου εύκολος. Μία διατροφή, όπως η δίαιτα DASH, σε συνδυασμό με τακτική άσκηση μπορούν ωστόσο να οδηγήσουν στην επίτευξή του. Ένας παχύσαρκος ασθενής που καταφέρνει να χάσει 10 κιλά μπορεί να παρατηρήσει 5-20mmHg μείωση στην συστολική πίεση.
Μέτρια Κατανάλωση Αλκοόλ. Οι μικρές ποσότητες αλκοόλ δεν αυξάνουν την αρτηριακή πίεση, ωστόσο η αυξημένη κατανάλωση μπορεί να έχει αρνητικές επιδράσεις. Αν πίνετε αλκοόλ, προσπαθήστε να περιορίσετε την κατανάλωσή του σε 2 ποτήρια την ημέρα ή ιδανικά 1.
Διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι η χαμηλή κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρδιακής νόσου και εγκεφαλικού επεισοδίου, ωστόσο χρειάζονται σίγουρα περισσότερες έρευνες, επομένως μην ξεκινήσετε να πίνετε αλκοόλ για τα οφέλη. Όσοι κάνουν υψηλή κατανάλωση αλκοόλ και περιορίζουν σημαντικά την ποσότητα που πίνουν, μπορεί να παρατηρήσουν μέχρι και 2-4 mmHg μείωση στη συστολική τους πίεση.
Περιορισμός του Στρες. Είναι γενικά δυσκολότερο να ποσοτικοποιηθεί σε σχέση με τις άλλες παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής, ωστόσο διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι ο διαλογισμός καθώς και άλλες τεχνικές χαλάρωσης μπορεί να συμβάλλουν στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Αν αντιμετωπίζετε έντονο στρες, αρκετές τεχνικές μπορούν να σας προστατεύσουν από την υπέρταση.
Οι κακές συνήθειες του τρόπου ζωής, όπως η κακή διατροφή, η καθιστική ζωή και η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ ευθύνονται για τη σημαντική αύξηση στα ποσοστά χρονίων νόσων, όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης. Ενοχοποιούνται επίσης για την αύξηση στα ποσοστά της υπέρτασης. Οι καλές συνήθειες του τρόπου ζωής μπορούν να προσφέρουν σημαντικά οφέλη στους υπερτασικούς ασθενείς και να περιορίσουν την ανάγκη χορήγησης φαρμάκων.
Φάρμακα. Μία έρευνα του 2006 έδειξε ότι 2 χρόνια θεραπείας με κανδεσαρτάνη μειώνει την πιθανότητα μετάβασης από προϋπέρταση σε υπέρταση και η επίδραση αυτή διατηρείται για 2 χρόνια μετά τη διακοπή της θεραπείας. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται υπό διερεύνηση αν η επίδραση αυτή αποτελεί πραγματικά καρδιοπροστατευτική δράση.
Πρέπει επομένως να λαμβάνουμε φάρμακα αν έχουν προϋπέρταση; Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα προς το παρόν δεν είναι σαφής. Γνωρίζουμε ότι ιδανικά η αρτηριακή πίεση πρέπει να είναι κάτω από 120/80 αλλά δεν είναι πάντοτε σαφές αν πρέπει να χρησιμοποιηθούν φάρμακα για την επίτευξη του στόχου αυτού. Χρειάζεται σίγουρα να γίνουν περισσότερες έρευνες που θα σταθμίσουν τα οφέλη και τους κινδύνους της φαρμακευτικής θεραπείας στην προϋπέρταση.
Βιβλιογραφία: Harvard Health