Η νόσος Alzheimer και οι υπόλοιπες μορφές άνοιας προκαλούν σημαντική επιβάρυνση της υγείας τόσο στον ασθενή όσο και στο περιβάλλον του. Η έλλειψη μίας οριστικής θεραπείας αλλά και οι περιορισμένες προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση των νόσων αυτών, τις καθιστούν ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα για τη δημόσια υγεία σήμερα. Οι έρευνες που αναζητούν τα αίτια της άνοιας δεν έχουν καταλήξει σε σαφή συμπεράσματα, ενώ οι κλινικές δοκιμές φαρμάκων τα οποία ανακόπτουν ή επιβραδύνουν την πορεία της άνοιας δεν ήταν επιτυχείς. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί επιστήμονες επικεντρώνονται πλέον σε προσπάθειες για την πρόληψη της νόσου μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής.
Περιεχόμενα:
Τι είναι η Άνοια και γιατί είναι τόσο Σύνθετη;
Ο όρος άνοια περιγράφει μία ομάδα παθήσεων που χαρακτηρίζονται από διάφορα συμπτώματα με σημαντικότερο την έκπτωση της μνήμης. Η συχνότερη μορφή άνοιας είναι η νόσος Alzheimer. Οι ασθενείς με τη νόσο έχουν πλάκες στον εγκέφαλο οι οποίες αποτελούνται από πλέγματα πρωτεϊνών. Οι τελευταίες θεωρούνται από αρκετούς επιστήμονες ως αιτιολογικός παράγοντας για τα συμπτώματα της νόσου.
Ένα άλλο κοινό είδος άνοιας είναι η αγγειακή άνοια. Αυτή προκαλείται από βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου, όπως για παράδειγμα αυτές που εμφανίζονται μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο.
Αρκετοί ειδικοί πιστεύουν ότι τόσο η κληρονομικότητα (δηλαδή τα γονίδια που κληρονομούμε από τους γονείς μας) όσο και οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου από τον τρόπο ζωής (κάπνισμα, διατροφή, άσκηση) παίζουν ρόλο στην εμφάνιση της άνοιας.
Ποιοι Παράγοντες Επηρεάζουν τον Κίνδυνο Εμφάνισης Άνοιας;
Τα γονίδια (μη τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου) και αρκετοί παράγοντες του τρόπου ζωής όπως η διατροφή και η φυσική άσκηση (τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου) παίζουν ρόλο στην πιθανότητα εμφάνισης διαφόρων μορφών άνοιας.
Μία πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό JAMA προσπάθησε να εκτιμήσει πώς επηρεάζεται ο κίνδυνος άνοιας από παράγοντες της κληρονομικότητας και του τρόπου ζωής. Για το σκοπό αυτό οι επιστήμονες εξέτασαν εθελοντές που είχαν λάβει μέρος σε μία βάση δεδομένων από το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι βάσεις αυτές περιέχουν διάφορα δεδομένα, από βιολογικές πληροφορίες (όπως για παράδειγμα η κληρονομικότητα) μέχρι πληροφορίες για την υγεία και το ιστορικό διαφόρων παθήσεων. Χρησιμοποιώντας δεδομένα από τις βάσεις αυτές, οι επιστήμονες μπορούν να εξετάσουν την αλληλεπίδραση ανάμεσα στο περιβάλλον και την κληρονομικότητα στον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων παθήσεων.
Στην έρευνα που δημοσιεύτηκε στο JAMA, οι επιστήμονες εξέτασαν δεδομένα για 200.000 Βρετανούς ηλικίας άνω των 60 ετών.
Πώς Μπορεί να Εκτιμηθεί ο Κίνδυνος από τον Τρόπο Ζωής και την Κληρονομικότητα;
Οι ερευνητές επέλεξαν μία σειρά γνωστών παραγόντων από τον τρόπο ζωής, μεταξύ των οποίων το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η φυσική άσκηση και η διατροφή και ανέπτυξαν μία κλίμακα. Το χαμηλό σκορ στην παραπάνω κλίμακα ήταν ενδεικτικό «ανθυγιεινού» τρόπου ζωής, ενώ το υψηλό σκορ ήταν ενδεικτικό ενός υγιεινού.
Πρέπει να τονιστεί, ωστόσο, ότι η προσέγγιση αυτή έχει ορισμένες παγίδες:
- Αρχικά, υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που μπορεί να επιβαρύνουν τον τρόπο ζωής εκτός από το κάπνισμα και την καθιστική ζωή. Επομένως, οι αυθαίρετες λίστες ίσως δεν είναι ακριβείς και δεν μπορούν να αποτυπώσουν πλήρως το σύνθετο τρόπο ζωής μας. Για παράδειγμα, πώς ορίζεται η «υγιεινή» διατροφή;
- Δεύτερον, η χρησιμοποίηση μίας κλίμακας δεν μπορεί να αποτυπώσει το ρόλο του κάθε παράγοντα ξεχωριστά.
- Τρίτον, αν η σύνδεση ανάμεσα στους διάφορους παράγοντες (όπως για παράδειγμα το βάρος και το ιστορικό άλλων παθήσεων) επηρεάζει τόσο το σκορ όσο και τον κίνδυνο άνοιας, το σκορ δεν αντιπροσωπεύει επαρκώς το ρόλο μεταβλητών που δεν εξετάστηκαν. Με άλλα λόγια, αν το βάρος συνδέεται με τη διατροφή και την άνοια, τότε είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ο ακριβής ρόλος της διατροφής.
Για να αναπτύξουν το σκορ κινδύνου που σχετίζεται με την κληρονομικότητα, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν όλα τα γονιδιακά αλληλόμορφα που είχαν ανιχνευθεί στο παρελθόν από έρευνες μελέτης του γονιδιώματος για τη νόσο Alzheimer. Τα αλληλόμορφα αυτά εμφανίζονται με αυξημένη συχνότητα στους ασθενείς που πάσχουν από τη νόσο σε σχέση με την ομάδα ελέγχου. Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω πληροφορίες οι επιστήμονες ανέπτυξαν ένα πολυγονιδιακό σκορ κινδύνου.
Τόσο ο Τρόπος Ζωής όσο και η Κληρονομικότητα Παίζουν Ρόλο στην Άνοια
Από την ανάλυση των δύο σκορ (τρόπου ζωής και πολυγονιδιακό) διαπιστώθηκε ότι και οι δύο παράγοντες παίζουν ρόλο στην εμφάνιση της άνοιας. Με άλλα λόγια, τα άτομα με τα χειρότερα σκορ διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο. Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης ότι ο τρόπος ζωής και η κληρονομικότητα είναι ανεξάρτητοι μεταξύ τους. Δηλαδή, οι ασθενείς που έκαναν ανθυγιεινό τρόπο ζωής και κακό πολυγονιδιακό σκορ είχαν σχεδόν 2,5 φορές αυξημένο κίνδυνο σε σχέση με αυτούς που είχαν καλό πολυγονιδιακό σκορ και υγιεινό τρόπο ζωής.
Ωστόσο, η έρευνα αυτή δεν είχε σχεδιαστεί για να αποδείξει αν ο τρόπος ζωής και το περιβάλλον ή τα γονίδια προκαλούν άνοια. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν θεωρητικά να εξηγήσουν τις διαφορές στα ποσοστά της άνοιας. Αν αυτοί που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο από την κληρονομικότητα αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους, τότε στην περίπτωση που ο τρόπος ζωής αποτελεί παράγοντα κινδύνου για τη νόσο Alzheimer, 1 από τα 121 περιστατικά άνοιας σε 10 χρόνια θα μπορεί να προληφθεί. Ο αριθμός αυτός είναι μεν σημαντικός, ωστόσο είναι άγνωστο ποιες παρεμβάσεις πρέπει να γίνουν για να προληφθεί η νόσος Alzheimer σε ένα μεγάλο αριθμό ασθενών.
Νέοι Δρόμοι για την Πρόληψη και Θεραπεία της Νόσου Alzheimer
Η πρόληψη και θεραπεία της νόσου Alzheimer στο μέλλον θα πρέπει πιθανώς να διαφοροποιείται ανάλογα με την καταγωγή και την κληρονομική επιβάρυνση κάθε ασθενούς, καθώς και την εθνικότητά του. Ο κίνδυνος μπορεί επίσης να είναι διαφορετικός για τους άνδρες και τις γυναίκες. Τέλος, οι μελέτες σε βάσεις δεδομένων μπορούν μόνο να παρατηρήσουν και όχι να αποδείξουν σχέση αιτίας-αποτελέσματος, επομένως πρέπει να γίνουν νέες τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες μελέτες γι’αυτό το σκοπό.
Βιβλιογραφία: Harvard Health