Ορθορεξία: Όταν η Υγιεινή Διατροφή Γίνεται Παθολογική Εμμονή

Η υγιεινή διατροφή βελτιώνει σημαντικά τη γενικότερη υγεία και τη διάθεση. Ωστόσο, για ορισμένα άτομα, η υγιεινή διατροφή μπορεί να γίνει εμμονή και να εξελιχθεί σε μία διατροφική διαταρχή γνωστή ως νευρική ορθορεξία ή απλά ορθορεξία. Όπως και οι υπόλοιπες διατροφικές διαταρχές, η ορθορεξία μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες.

Τι είναι η ορθορεξία;

Η νευρική ορθορεξία ή απλά ορθορεξία είναι μία διατροφική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από εμμονή με την υγιεινή διατροφή.

Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες διατροφικές διαταραχές, η ορθορεξία εστιάζει κυρίως στην ποιότητα του φαγητού και όχι στην ποσότητα. Επίσης, αντίθετα με την ανορεξία και τη βουλιμία, οι ασθενείς με ορθορεξία σπάνια εστιάζουν στην απώλεια βάρους.

Παρουσιάζουν εμμονή με την «αγνότητα» των τροφίμων που καταναλώνουν και εστιάζουν υπερβολικά στα οφέλη της υγιεινής διατροφής.

Η ορθορεξία αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο από την ιατρική κοινότητα, ωστόσο δεν έχει αναγνωριστεί ακόμα ως διατροφική διαταραχή από το American Psychiatric Association ή το DSM-5.

Ο όρος «ορθορεξία» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1997 από τον αμερικανό γιατρό Στιβ Μπράτμαν.

Ποια είναι τα Αίτια της Ορθορεξίας;

Αν και αρκετοί ξεκινούν μία δίαιτα έχοντας ως στόχο απλά να βελτιώσουν την υγεία τους, σε ορισμένους, ο στόχος αυτός μπορεί να εξελιχθεί σε εμμονή. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να εμφανιστεί ορθορεξία.

Οι έρευνες σχετικά με τα ακριβή αίτια της ορθορεξίας είναι περιορισμένες, ωστόσο οι ψυχαναγκαστικές τάσεις και το ιστορικό διατροφικών διαταραχών αποτελούν γνωστούς παράγοντες κινδύνου. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η τάση για τελειομανία και οι αγχώδεις διαταραχές.

Ορισμένες έρευνες έχουν δείξει ότι τα άτομα που εστιάζουν στην υγεία για την καριέρα τους έχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης ορθορεξίας. Παραδείγματα των παραπάνω είναι οι επαγγελματίες υγείας, οι τενόροι και οι σοπράνο, οι χορεύτριες μπαλέτου, οι μουσικοί ορχήστρας και οι αθλητές.

Ο κίνδυνος ορθορεξίας μπορεί επίσης να επηρεάζεται από την ηλικία, το φύλο, το επίπεδο εκπαίδευσης και την κοινωνική κατάσταση, ωστόσο σίγουρα χρειάζονται περισσότερες έρευνες προκειμένου να μπορούμε να εξάγουμε ασφαλή αποτελέσματα.

Πόσο κοινή είναι η Ορθορεξία;

Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δύσκολο να γίνει διαχωρισμός μεταξύ ορθορεξίας και αυξημένης ενασχόλησης με την υγιεινή διατροφή. Για το λόγο αυτό, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί πόσο κοινή είναι η ορθορεξία. Σε διάφορες έρευνες, η συχνότητα της ορθορεξίας κυμαίνεται από 6 έως 90%. Το παραπάνω εύρος αποδίδεται εν μέρει στο γεγονός ότι δεν έχουν καθοριστεί ακόμα καθολικώς αποδεκτά διαγνωστικά κριτήρια για την ορθορεξία.

Επιπλέον, τα κριτήρια δεν εκτιμούν αν οι συμπεριφορές επηρεάζουν αρνητικά την κοινωνική και ψυχική υγεία του ατόμου, γεγονός που αποτελεί μείζον κομμάτι της ορθορεξίας.

Ο ενθουσιασμός για την υγιεινή διατροφή εξελίσσεται σε ορθορεξία μόνο όταν γίνεται εμμονή που επηρεάζει αρνητικά την καθημερινότητα, όπως για παράδειγμα η υπερβολική απώλεια βάρους ή η άρνηση του ασθενούς να φάει έξω με φίλους.

Αν λάβουμε υπ’όψη τους παραπάνω παράγοντες, η συχνότητα της ορθορεξίας μειώνεται σε λιγότερο από 1%, ποσοστό που είναι πιο κοντά στα αντίστοιχα ποσοστά των υπολοίπων διατροφικών νόσων.

Πώς διαγιγνώσκεται η Ορθορεξία;

Προκειμένου να γίνει πιο καθαρός ο διαχωρισμός μεταξύ υγιεινής διατροφής και ορθορεξίας, ο Μπράτμαν και ο Νταν πρότειναν προσφάτως τα ακόλουθα 2 διαγνωστικά κριτήρια:

1. Εμμονικός εστιασμός στην υγιεινή διατροφή

Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει εμμονικό εστιασμό στην υγιεινή διατροφή που χαρακτηρίζεται από σημαντική συναισθηματική επιβάρυνση που σχετίζεται με τις επιλογές τροφίμων. Αυτός μπορεί να περιλαμβάνει:

  • Συμπεριφορές ή σκέψεις: Ψυχαναγκαστική συμπεριφορά ή νοητική ενασχόληση με τις διατροφικές επιλογές που προάγουν την ιδανική υγεία.
  • Άγχος που ο ασθενής προκαλεί στον εαυτό του: Η μη συμμόρφωση με τους κανόνες διατροφής που ο ασθενής έχει επιβάλλει στον εαυτό του προκαλεί άγχος, ντροπή, φόβο νόσησης και αρνητικά φυσικά αισθήματα.
  • Σοβαροί περιορισμοί: Περιορισμοί στη διατροφή που σταδιακά αυξάνονται και περιλαμβάνουν αποκλεισμό ολοκλήρων ομάδων τροφίμων.

2. Συμπεριφορές που παρεμβαίνουν στην καθημερινότητα

Το δεύτερο μέρος είναι οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές που παρεμβαίνουν στην καθημερινότητα του ατόμου. Αυτό μπορεί να γίνει με τους ακόλουθους τρόπους:

  • Ιατρικά προβλήματα: Υποσιτισμός, σοβαρή απώλεια βάρους ή άλλες ιατρικές επιπλοκές.
  • Διαταραχή του τρόπου ζωής: Έντονο άγχος ή δυσκολία κοινωνικής ή ακαδημαϊκής λειτουργικότητας λόγω πεποιθήσεων ή συμπεριφορών που σχετίζονται με την υγιεινή διατροφή.
  • Συναισθηματική εξάρτηση: Η αντίληψη του σώματος, της αξίας, της ταυτότητας ή της ικανοποίησης του ατόμου εξαρτάται υπερβολικά από τη συμμόρφωση με τους κανόνες διατροφής που έχει θέσει το ίδιο το άτομο.

Αρνητικές Επιδράσεις της Ορθορεξίας

Οι αρνητικές επιδράσεις της ορθορεξίας συνήθως εμπίπτουν σε μία από τις παρακάτω τρεις κατηγορίες:

Σωματικές Επιδράσεις

Αν και οι έρευνες για την ορθορεξία είναι περιορισμένες, η πάθηση οδηγεί συχνά σε παρόμοια συμπτωματολογία με τις υπόλοιπες διατροφικές διαταραχές.

Για παράδειγμα, η χαμηλή πρόσληψη θρεπτικών ουσιών που προκαλείται από τον περιορισμό των τροφίμων από τη διατροφή, μπορεί να οδηγήσει σε υποσιτισμό, αναιμία ή βραδυκαρδία.

Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν διαταραχές της πέψης, των ηλεκτρολυτών και των ορμονών, ματαβολική οξέωση και έκπτωση της οστικής υγείας.

Οι σωματικές επιδράσεις είναι δυνητικά απειλητικές για τη ζωή και δεν πρέπει να αγνοούνται.

Ψυχολογικές Επιδράσεις

Οι ασθενείς με ορθορεξία μπορεί να παρουσιάσουν έντονη δυσφορία όταν διαταραχθούν οι διατροφικές τους συνήθειες.

Επιπλέον, η μη συμμόρφωση του ατόμου με τους κανόνες διατροφής που έχει θέσει ο ίδιος προκαλεί συναισθήματα ενοχής, αποστροφής προς τον εαυτό του ή εμμονή με τον «καθαρισμό» μέσω καθαρτικών ή νηστειών.

Επιπλέον, ο ασθενής μπορεί να περνά αρκετό χρόνο αναλογιζόμενος αν ορισμένα τρόφιμα είναι αρκετά «καθαρά» ή «αγνά». Οι σκέψεις αυτές περιλαμβάνουν αμφιβολίες σχετικά με την έκθεση των λαχανικών σε εντομοκτόνα, την ενίσχυση των γαλακτοκομικών με ορμόνες και τα τεχνητά γλυκαντικά ή τα συντηρητικά.

Εκτός από τα γεύματα, οι ασθενείς περνούν αρκετό χρόνο ερευνώντας, δημιουργώντας καταλόγους, υπολογίζοντας και σχεδιάζοντας μελλοντικά γεύματα.

Τελευταία δεδομένα δείχνουν ότι αυτή η συνεχής ενασχόληση με τα τρόφιμα και την υγεία συνδέεται με ασθενέστερη λειτουργική μνήμη.

Επιπλέον, τα άτομα που πάσχουν από ορθορεξία έχουν μικρότερη πιθανότητα να έχουν καλές επιδόσεις σε ασκήσεις που απαιτούν ευελιξία στη σκέψη. Έχουν επίσης μειωμένη ικανότητα να συγκεντρωθούν στο περιβάλλον τους, συμπεριλαμβανομένων των άλλων ατόμων.

Κοινωνικές Επιδράσεις

Οι ασθενείς με ορθορεξία δεν θέλουν να χάνουν τον έλεγχο για θέματα που αφορούν το φαγητό. Συχνά ακολουθούν αυστηρούς κανόνες για τη διατροφή, τους οποίους έχουν επιβάλλει στον εαυτό τους, οι οποίοι περιλαμβάνουν ποιες συγκεκριμένες χρονικές στιγμές πρέπει να τρώει ο ασθενής κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Η εφαρμογή των παραπάνω κανόνων δεν επιτρέπει συχνά στον ασθενή να συμμετέχει σε κοινωνικές δραστηριότητες που σχετίζονται με το φαγητό. Επιπλέον, οι σκέψεις σχετικά με το φαγητό και η πεποίθηση ότι οι αντιλήψεις του ασθενούς είναι οι σωστές μπορεί να περιπλέξουν ακόμα περισσότερο τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Το γεγονός αυτό οδηγεί σε κοινωνική απομόνωση, μία κατάσταση που εμφανίζεται συχνά στους ασθενείς με ορθορεξία.

Πώς Αντιμετωπίζεται η Ορθορεξία;

Οι συνέπειες της ορθορεξίας μπορεί να είναι εξίσου σοβαρές με αυτές άλλων διατροφικών διαταραχών. Αν δεν αντιμετωπιστούν μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπανόρθωτες βλάβες για την υγεία.

Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της ορθορεξίας είναι η διάγνωσή της. Αυτή μπορεί να είναι δύσκολη καθώς οι ασθενείς που πάσχουν από αυτή συχνά δεν αναγνωρίζουν καμία από τις επιδράσεις της στη σωματική και ψυχική υγεία και την κοινωνικότητα.

Μόλις η νόσος διαγνωστεί, ιδανικά η θεραπεία πρέπει να γίνεται από ένα γιατρό, ένα ψυχολόγο και ένα διαιτιολόγο.

Η αντιμετώπιση της νόσου περιλαμβάνει έκθεση και πρόληψη της απόκρισης, τροποποίηση της συμπεριφοράς, αναδόμησης της γνωστικότητας και διάφορες μορφές ασκήσεων χαλάρωσης.

Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα των παραπάνω θεραπειών για την ορθορεξία δεν έχει επιβεβαιωθεί από έρευνες.

Τέλος, η ενημέρωση με επιβεβαιωμένες διατροφικές πληροφορίες μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς με ορθορεξία να ξεπεράσουν τις λανθασμένες αντιλήψεις τους για τη διατροφή.

Συμπεράσματα

Η ενασχόληση με τα τρόφιμα που καταναλώνουμε και ο τρόπος που επηρεάζουν την υγεία είναι γενικά κάτι επιθυμητό. Ωστόσο, για ορισμένα άτομα, η παραπάνω ενασχόληση μπορεί να γίνεται σε βαθμό που την καθιστά διατροφική διαταραχή.

Αν η υγιεινή σας διατροφή επηρεάζει αρνητικά τη σωματική ή ψυχική σας υγεία, καθώς και την κοινωνικότητα, υπάρχει το ενδεχόμενο να πάσχετε από ορθορεξία.

Η διαταραχή αυτή μπορεί να έχει δυνητικά απειλητικές για τη ζωή συνέπειες και δεν πρέπει να αγνοείται. Σε περίπτωση που πιστεύετε ότι μπορεί να πάσχετε από ορθορεξία επικοινωνήστε άμεσα με τον γιατρό, τον ψυχολόγο ή τον διαιτολόγο σας.

Ακολουθήστε μας στο Google News για την έγκυρη επιστημονική ενημέρωσή σας, έγκαιρα!

Μην χάσετε:
Σχετικά Αρθρα