Νευρική Ανορεξία

Η νευρική ανορεξία είναι μία σοβαρή και δυνητικά απειλητική για τη ζωή διατροφική διαταραχή. Χαρακτηρίζεται κυρίως από συναισθηματικές αλλαγές οι οποίες περιλαμβάνουν διαστρεβλωμένη εικόνα του σώματος και παθολογικό φόβο για αύξηση του σωματικού βάρους. Ξεκινά συνήθως στην εφηβική ηλικία, ωστόσο μπορεί να εμφανιστεί και νωρίτερα. Αποτελεί την τρίτη συχνότερη ψυχική χρόνια νόσο στην εφηβική ηλικία. Η νόσος μπορεί να επηρεάσει και τα δύο φύλα, ωστόσο είναι 10 φορές συχνότερη στις γυναίκες. Η νευρική ανορεξία διαφέρει από την ανορεξία, την απώλεια δηλαδή της όρεξης.

Τι είναι η νευρική ανορεξία;

Η νευρική ανορεξία είναι μία ψυχιατρική νόσος και διατροφική διαταραχή κατά την οποία το άτομο έχει χαμηλότερο βάρος απ’όσο είναι υγιές για το ύψος και την ηλικία του. Οι ασθενείς με νευρική ανορεξία έχουν συνήθως σωματικό βάρος 15% μειωμένο σε σχέση με το φυσιολογικό.

Οι ασθενείς μειώνουν επίσης εσκεμμένα την πρόσληψη τροφής, κυρίως λόγω φόβου να μην γίνουν παχύσαρκοι, ακόμα και όταν ο δείκτης μάζας σώματός (ΔΜΣ) τους είναι ιδιαίτερα χαμηλός. Ο φόβος αυτός συχνά οδηγεί σε υπερβολική άσκηση, χρήση καθαρτικών και πρόκληση εμέτου με σκοπό τη μείωση του σωματικού βάρους, ωστόσο σε λιγότερο βαθμό σε σχέση με τους ασθενείς που έχουν βουλιμία.

Οι επιπλοκές της νόσου πορεί να έιναι ιδιαίτερα σοβαρές. Οι διατροφικές διαταραχές έχουν μάλιστα τα υψηλότερα ποσοστά θανάτου σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη ψυχιατρική νόσο.

Συμπτώματα

Η νευρική ανορεξία είναι μία σύνθετη νόσος, ωστόσο το κύριο σύμπτωμά της είναι η σημαντική απώλεια βάρους. Ο ασθενής μπορεί επίσης να αναφέρει συχνά ότι είναι υπέρβαρος, παρά το γεγονός ότι αντικειμενικά μέτρα, όπως ο ΔΜΣ δείχνουν ότι αυτό δεν είναι αληθές.

Οι αλλαγές στη συμπεριφορά μπορεί να περιλαμβάνουν άρνηση για τροφή, καθώς και χρήση καθαρτικών ή έμετο μετά το γεύμα.

Άλλα φυσικά σημεία και συμπτώματα που εμφανίζονται ως αποτέλεσμα της ανεπάρκειας θρεπτικών ουσιών περιλαμβάνουν:

  • Σημαντική απώλεια της μυϊκής μάζας
  • Αίσθημα κόπωσης, εξάντληση
  • Υπόταση
  • Ζαλάδες
  • Υποθερμία
  • Ενοχλήσεις του στομάχου και δυσκοιλιότητα
  • Ξηροδερμία
  • Οιδήματα στα άκρα
  • Αλωπεκία ή απώλεια τριχών
  • Διαταραχές της εμμήνου ρύσεως (διακοπή ή μειωμένη συχνότητα)
  • Υπογονιμότητα
  • Αϋπνία
  • Οστεοπόρωση ή μείωση της οστικής πυκνότητας
  • Εύθραυστα νύχια
  • Διαταραχές του καρδιακού ρυθμού
  • Τριχοφυϊά στο σύνολο του σώματος και αυξημένη τριχοφυΐα στο πρόσωπο

Η κακοσμία και η φθορά των οδόντων αποτελούν ενδείξεις του εμέτου, λόγω της οξύτητας του τελευταίου.

Ψυχολογικά σημεία και συμπτώματα περιλαμβάνουν:

  • Υπερβολική ανησυχία για την παχυσαρκία
  • Συνεχής μέτρηση του βάρους
  • Εμμονή με τη διατροφή, για παράδειγμα συνεχής ανάγνωση βιβλίων σχετικά με αυτή
  • Ψεύδος σχετικά με την διατροφή
  • Άρνηση να τραφεί
  • Απουσία συναισθημάτων ή κατάθλιψη
  • Μειωμένη σεξουαλικότητα
  • Απώλεια μνήμης
  • Ψυχαναγκαστική συμπεριφορά
  • Ευερεθιστότητα
  • Υπερβολική άσκηση

Η τροφή και τα γεύματα σχετίζονται συχνά με ενοχικά συναισθήματα. Συχνά είναι δύσκολο να μιλήσει ο γιατρός με τον ασθενή για τον πρόβλημα καθώς ο τελευταίος αρνείται την ύπαρξή του.

Αίτια

Δεν έχει ταυτοποιηθεί ακόμα κάποιο συγκεκριμένο αίτιο για τη νευρική ανορεξία. Πιθανώς είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης βιολογικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων.

Οι παρακάτω παράγοντες κινδύνου έχουν σχετιστεί με τη νευρική ανορεξία:

  • Κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές
  • Δυσκολία στην αντιμετώπιση του στρες
  • Υπερβολική ανησυχία, φόβος ή ανασφάλεια για το μέλλον
  • Τελειομανία και εμμονική ενασχόληση με την τήρηση των κανόνων
  • Αρνητική εικόνα για το σώμα του
  • Διατροφικά προβλήματα κατά την παιδική και βρεφική ηλικία
  • Αγχώδης διαταραχή κατά την παιδική ηλικία
  • Εμμονή σε συγκεκριμένες αντιλήψεις για την ομορφιά και την υγεία οι οποίες συνήθως προέρχονται από την κοινωνία
  • Υψηλός έλεγχος των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς

Ο ασθενής μπορεί επίσης να ανησυχεί υπερβολικά για το βάρος του, ωστόσο αυτός δεν είναι πάντοτε προδιαθεσικός παράγοντας.

Το 33-50% των ασθενών με νευρική ανορεξία πάσχουν επίσης από μία διαταραχή της διάθεσης, όπως η κατάθλιψη και σχεδόν το 50% έχει μία αγχώδη διαταραχή, όπως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και η αγοραφοβία. Αυτό δείχνει ότι σε αρκετές περιπτώσεις τα αρνητικά συναισθήματα και η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνιση της νόσου.

Ένα άτομο μπορεί να παρουσιάσει νευρική ανορεξία ως ένα μέσο για να αποκτήσει τον έλεγχο σε κάποιο κομμάτι της ζωής του. Καθώς αποκτά τον έλεγχο πάνω στη διατροφή του, αυτό σημειώνεται γι’αυτόν ως επιτυχία, με αποτέλεσμα η συμπεριφορά να συνεχίζεται.

Περιβαλλοντικοί παράγοντες

Διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να περιλαμβάνουν τις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά την εφηβία, καθώς και το άγχος, το στρες και τη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Τα μηνύματα της βιομηχανίας μόδας και των μέσων μαζικής ενημέρωσης μπορεί επίσης να παίζουν ρόλο.

Άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να περιλαμβάνουν:

  • Φυσική, σεξουαλική, συναισθηματική ή άλλου είδους κακοποίηση
  • Προβλήματα στην οικογένεια ή τις σχέσεις
  • Ο εκφοβισμός (bullying)
  • Ο φόβος επικείμενων εξετάσεων και η πίεση της επιτυχίας
  • Ένα στρεσογόνο γεγονός, όπως το πένθος για την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου ή η διακοπή της εργασίας

Σύμφωνα με το Counseling Directory του Ηνωμένου Βασιλείου, οι ασθενείς με ανορεξία «νιώθουν ότι πρέπει να έχουν τον έλεγχο της ζωής τους, να νιώθουν μοναδικοί και μυστήριοι».

Μία έρευνα που δημοσιεύτηκε στο American Family Physician περιγράφει τους ασθενείς με ανορεξία ως «έχοντες ανάγκη να ελέγξουν τις συναισθηματικές ανάγκες ή το άλγος μέσω μείωσης των θερμίδων ή υπερβολικής άσκησης». Όταν κάποιος χάνει τον έλεγχο σε μία πτυχή της ζωής του, η διακοπή της τροφής μπορεί να αποτελεί ένα τρόπο να ανακτήσει κάποιον έλεγχο στο σώμα του.

Βιολογικοί και γενετικοί παράγοντες

Διάφορες έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι ορισμένοι ασθενείς με διατροφικές διαταραχές μπορεί να έχουν διαταραχές στα επίπεδα ορισμένων χημικών του εγκεφάλου που ελέγχουν την πέψη, την όρεξη και το αίσθημα πείνας. Χρείαζονται, ωστόσο, περισσότερες έρευνες για να επιβεβαιωθεί το παραπάνω.

Διάφοροι γενετικοί παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν την πιθανότητα εμφάνισης διατροφικών διαταρχών. Ο κίνδυνος νευρικής ανορεξίας αποδίδεται συνήθως κατά 50-80% σε γενετικούς παράγοντες.

Ένας φαύλος κύκλος

Όταν κάποιος αρχίσει να χάνει κιλά, το χαμηλό βάρος και η ανεπάρκεια θρεπτικών ουσιών μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές στον εγκέφαλο οι οποίες συμβάλλουν στις εμμονικές σκέψεις που σχετίζονται με τη νευρική ανορεξία.

Οι αλλαγές αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν το κέντρο του εγκεφάλου που ελέγχει την όρεξη, ή να αυξάνουν τα αισθήματα άγχους και ενοχής που σχετίζονται με τη διατροφή.

Το 2015, μία ομάδα ερευνητών διαπίστωσε ότι οι ασθενείς με νευρική ανορεξία μπορεί να έχουν διαφορετικές μικροβιακές κοινότητες στο έντερό τους σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν τη νόσο. Οι επιστήμονες υποστήριξαν ότι το γεγονός αυτό μπορεί να συμβάλλει στο άγχος, την κατάθλιψη και την περαιτέρω απώλεια βάρους.

Μία έρευνα του 2014 παρατήρησε ότι οι ασθενείς με νευρική ανορεξία είναι λιγότερο ικανοί να ξεχωρίσουν τα διάφορα θετικά συναισθήματα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω απώλεια βάρους, καθώς η στέρηση της τροφής συνδέεται με ένα αίσθημα υπερηφάνιας.

Διάγνωση

Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία αυξάνει την πιθανότητα μίας θετικής έκβασης. Το πλήρες ιατρικό ιστορικό βοηθά σημαντικά τη διάγνωση.

Ο γιατρός θα ρωτήσει τον ασθενή σχετικά με την απώλεια βάρους, το αισθήματά του για το βάρος του και στις γυναίκες θα κάνει ερωτήσεις σχετικά με την έμμηνο ρύση. Για αρκετούς ασθενείς είναι δύσκολο να μιλήσουν με ειλικρίνεια για τον εαυτό τους και η διάγνωση μπορεί να χρειαστεί χρόνια, ιδιαίτερα αν ο ασθενής ήταν στο παρελθόν παχύσαρκος.

Αν ο γιατρός παρατηρήσει συμπτώματα της νευρικής ανορεξίας, μπορεί να ζητήσει εξετάσεις για να απορρίψει άλλες νόσους με αντίστοιχα συμπτώματα από τη διαφορική διάγνωση.

Οι παθήσεις που θα εξεταστούν κατά τη διαφορική διάγνωση περιλαμβάνουν:

Οι εξετάσεις μπορεί να περιλαμβάνουν εξετάσεις αίματος, απεικονιστικές εξετάσεις και ηλεκτροκαρδιογράφημα.

Διαγνωστικά κριτήρια

Σύμφωνα με το Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 5th Edition (DSM-5) του American Psychiatric Association (APA), τα διαγνωστικά κριτήρια της νευρικής ανορεξίας περιλαμβάνουν:

  • Περιορισμό της πρόσληψης ενέργειας σε βαθμό που οδηγεί σε εξαιρετικά χαμηλό σωματικό βάρος σε σύγκριση με το φυσιολογικό αναφορικά με την ηλικία, το φύλο, τη διαδικασία ανάπτυξης και τη σωματική υγεία.
  • Έντονο φόβο αύξησης του σωματικού βάρους ή παχυσαρκίας, αν και ο ασθενής είαι ελλιποβαρής.
  • Διαταραχή στην αντίληψη της εικόνας του σώματος και του βάρους, χωρίς το σωματικό βάρος να επηρεάζει την αντίληψη αυτή και άρνηση της σοβαρότητας του χαμηλού σωματικού βάρους.

Θεραπεία και ανάρρωση

Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει φάρμακα, ψυχοθεραπεία, οικογενειακή θεραπεία και διατροφική συμβουλευτική. Συχνά είναι δύσκολο για έναν ασθενή να αποδεχθεί ότι έχει νευρική ανορεξία, κατά συνέπεια δεν είναι εύκολο να ξεκινήσει τη θεραπεία. Η αντίσταση στην τροφή είναι επίσης πολύ δύσκολο να καμφθεί.

Η αποδοχή της ύπαρξης της νόσου από τον ασθενή και η επακόλουθη συμμόρφωσή του με τη θεραπεία μπορεί να παρουσιάζει διακυμάνσεις. Η αγωγή του ασθενούς πρέπει να προσαρμόζεται στις εξατομικευμένες του ανάγκες.

Οι στόχοι της θεραπείας περιλαμβάνουν:

  • Επαναφορά του σωματικού βάρους εντός φυσιολογικών ορίων
  • Αντιμετώπιση των συναισθηματικών προβλημάτων, μταξύ των οποίων και η χαμηλή αυτοεκτίμηση
  • Θεραπεία των νοσηρών σκέψεων
  • Βοήθεια στον ασθενή να κάνει αλλαγές στον τρόπο ζωής που θα διατηρηθούν μακροπρόθεσμα

Η θεραπεία είναι συνήθως μακράς διάρκειας και μπορεί να υπάρχουν υποτροπές, ιδιαίτερα σε περιόδους έντονου στρες. Η υποστήριξη από την οικογένεια και τους φίλους είναι ιδιάζουσας σημασίας για την θετική έκβαση του ασθενούς. Αν τα μέλη της οικογενείας μπορούν να κατανοήσουν τη νόσο και να αναγνωρίσουν τα συμπτώματά της, θα μπορέσουν αν υποστηρίξουν το άτομο κατά τη θεραπεία και να αποτρέψουν τις υποτροπές.

Ψυχοθεραπεία

Αυτή περιλαμβάνει συνήθως γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) η οποία εστιάζει στην αλλαγή του τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς. Η θεραπεία αυτή μπορεί να βοηθήσει επίσης τον ασθενή να αλλάξει τον τρόπο που σκέφτεται σχετικά με το φαγητό και το σωματικό βάρος, αναπτύσσοντας παράλληλα αποτελεσματικούς τρόπους να ανταποκρίνεται σε στρεσογόνες και δύσκολες καταστάσεις.

Η διατροφική συμβουλευτική έχει σκοπό να βοηθήσει τον ασθενή να αποκτήσει υγιεινές διατροφικές συνήθειες. Ο ασθενής μαθαίνει το ρόλο της ισορροπημένης διατροφής στη διατήρηση της καλής υγείας.

Φάρμακα

Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τη νευρική ανορεξία, ωστόσο ο γιατρός μπορεί να χορηγήσει συμπληρώματα διατροφής ή φάρμακα για τον περιορισμό του άγχους, της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής ή της κατάθλιψης.

Οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRI) χρησιοποιούνται ευρέως ως καταθλιπτικά, ωστόσο οι ασθενείς μπορούν να λάβουν τα παραπάνω φάρμακα μόνο αν το σωματικό τους βάρους είναι πάνω από το 95% του φυσιολογικού για το ύψος και την ηλικία τους.

Έρευνες έχουν δείξει ότι το αντιψυχωσικό φάρμακο ολανζαπίνη, μπορείνα βοηθήσει τους ασθενείς να φτάσουν το απαραίτητο βάρος έτσι ώστε να μπορούν να λάβουν SSRI.

Νοσηλεία

Αν υπάρχει σοβαρή απώλεια βάρους, παρατεταμένη άρνηση για τροφή ή κάποια ψυχιατρική επείγουσα κατάσταση μπορεί να χρειαστεί νοσηλεία. Η πρόσληψη τροφής θα αυξηθεί σταδιακά έτσι ώστε να διευκολυνθεί η αύξηση του σωματικού βάρους.

Επιπλοκές

Επιπλοκές μπορεί να παρουσιαστούν σε διάφορα οργανικά συστήματα και μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρές. Διάφορες φυσικές επιπλοκές περιλαμβάνουν:

  • Καρδιαγγειακά προβλήματα: Αυτά περιλαμβάνουν επιβράδυνση του καρδιακού ρυθμού, υπόταση και βλάβες του καρδιακού μυός.
  • Αιματικά προβλήματα: Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος λευκοπενίας, δηλαδή χαμηλού αριθμού λευκών αιμοσφαιρίων, και αναιμίας, δηλαδή χαμηλών ερυθρών αιμοσφαιρίων.
  • Γαστρεντερικά προβλήματα: Η κινητικότητα του εντέρου μειώνεται σημαντικά όταν ο ασθενής είναι εξαιρετικά ελλιποβαρής, ωστόσο αυτό υποχωρεί όταν το βάρος επιστρέψει εντός φυσιολογικών ορίων.
  • Νεφρικά προβλήματα: Η αφυδάτωση μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της συγκέντρωσης των ούρων και αυξημένη παραγωγή τους. Οι νεφροί συνήθως επανέρχονται αντίστοιχα με την επιστροφή του βάρους εντός φυσιολογικών ορίων.
  • Ορμονικά προβλήματα: Τα χαμηλά επίπεδα των αυξητικών ορμονών μπορεί να οδηγήσουν σε καθυστέρηση της ανάπτυξης κατά την εβηφική ηλικία. Η ανάπτυξη συνεχίζεται κανονικά όταν διορθωθεί η διατροφή.
  • Κατάγματα των οστών: Οι ασθενείς με οστά που βρίσκονται ακόμα στην ανάπτυξη, έχουν σημαντικά αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν οστεοπενία και οστεοπόρωση.

Σχεδόν 1 στα 10 περιστατικά νευρικής ανορεξίας καταλήγει τελικά στο θάνατο. Εκτός από τις φυσικές επιδράσεις της κακής διατροφής υπάρχει επίσης αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονίας. 1 στους 5 θανάτους της νευρικής ανορεξίας αποδίδεται σε αυτοκτονία.

Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία μειώνουν τον κίνδυνο επιπλοκών.

Φωτογραφία: Benjamin Watson (CC BY 2.0)

Ακολουθήστε μας στο Google News για την έγκυρη επιστημονική ενημέρωσή σας, έγκαιρα!

Μην χάσετε:
Σχετικά Αρθρα