Εδώ και αρκετά χρόνια γνωρίζουμε ότι η κατάθλιψη συνδέεται με τη νόσο Alzheimer, ωστόσο μέχρι σήμερα καμία έρευνα δεν είχε καταφέρει να αποδείξει σχέση αιτίας-αποτελέσματος ανάμεσα στις δύο νόσους. Τον παραπάνω στόχο πέτυχε μία νέα έρευνα η οποία χρησιμοποίησε γενετικά δεδομένα για να εξετάσει τη σύνδεση ανάμεσα στην κατάθλιψη και τη νόσο Alzheimer.
Γνωρίζουμε σήμερα ότι η κατάθλιψη επηρεάζει συνήθως άτομα νεαρής ή μέσης ηλικίας, ενώ η νόσος Alzheimer εμφανίζεται σε μεγαλύτερες ηλικίες. Το γεγονός ότι δύο παθήσεις που εμφανίζονται σε διαφορετικές ηλικίες συνδέονται με σχέση αιτίας-αποτελέσματος αποτελεί σημαντική ανακάλυψη. Σύμφωνα με τους επιστήμονες της μελέτης, αν καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε την κατάθλιψη στις νεαρές ηλικίες, τότε θα είναι δυνατό να περιορίσουμε σημαντικά τον κίνδυνο άνοιας αργότερα.
Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Biological Psychiatry.
Δεδομένα από Νεκροψίες
Οι επιστήμονες της παρούσας μελέτης εργάζονται στο Κέντρο Νευροεκφυλιστικών Νόσων του Πανεπιστημίου του Emory και θέλησαν να εξετάσουν τη γενετική βάση της σύνδεσης ανάμεσα στην κατάθλιψη και τη νόσο Alzheimer.
Για την έρευνά τους χρησιμοποίησαν δεδομένα από τις μεγαλύτερες μελέτες του γονιδιώματος (GWAS), μεταξύ των οποίων μία ανάλυση του 2019 για την κατάθλιψη σε 807.553 ασθενείς και μία ανάλυση του ίδιου έτους για τη νόσο Alzheimer σε 455.258 εθελοντές.
Οι επιστήμονες εξέτασαν επίσης δείγματα εγκεφάλου που είχαν ληφθεί μετά θάνατον από εθελοντές στις μελέτες Religious Orders Study (ROS) και Rush Memory and Aging Project (MAP). Οι εθελοντές των τελευταίων δύο μελετών είχαν φυσιολογικές γνωστικές λειτουργίες όταν γράφτηκαν στη βάση δεδομένων, έκαναν εξετάσεις ετησίως και είχαν δεχτεί να δωρίσουν τον εγκέφαλό τους μετά θάνατον.
Η επιστημονική ομάδα εξέτασε επίσης δείγματα εγκέφαλου από εθελοντές στη μελέτη Banner Sun Health Research Institutelongitudinal study of healthy aging, Alzheimer’s and Parkinson’s disease.
Τα δείγματα που εξέτασαν οι επιστήμονες τους επέτρεψαν να προσδιορίσουν τους μοριακούς μηχανισμούς της σύνδεσης ανάμεσα στην κατάθλιψη και τη νόσο Alzheimer.
Μετά και τον ποιοτικό έλεγχο, η ανάλυση κατέληξε σε 8.356 πρωτεΐνες από 391 ασθενείς από τις μελέτες ROS/MAP και 7.854 πρωτεΐνες σε 196 εθελοντές της μελέτης Banner.
Από τα αποτελέσματα διαπιστώθηκε μικρή αλλά στατιστικώς σημαντική σύνδεση ανάμεσα στην κατάθλιψη και τη νόσο Alzheimer, γεγονός που δείχνει ότι οι δύο παθήσεις έχουν κοινή γενετική βάση.
Οι επιστήμονες εφάρμοσαν επίσης «Μεντελική τυχαιοποίηση», μία προσέγγιση η οποία μπορεί να αποδείξει σχέση αιτίας-αποτελέσματος ανάμεσα στην κατάθλιψη και τη νόσο Alzheimer.
Αφού εκτίμησαν την επίδραση 115 ανεξάρτητων μονονουκλεοτιδικών πολυμορφισμών (SNP) από τις GWAS της κατάθλιψης, οι συγγραφείς κατέληξαν ότι οι παραπάνω SNP πράγματι μπορεί να προκαλέσουν κατάθλιψη, η οποία με τη σειρά της μπορεί να προκαλέσει νόσο Alzheimer.
Η Σύνδεση Δεν είναι Αμφίδρομη
Στη συνέχεια οι επιστήμονες επανέλαβαν την ίδια ανάλυση για 61 σημαντικούς SNP για τη νόσο Alzheimer, ωστόσο από την ανάλυση αυτή δεν προέκυψε ότι η νόσος Alzheimer μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη.
Επιπλέον, οι επιστήμονες ταυτοποίησαν 75 τμήματα mRNA στον εγκέφαλο, καθώς και 28 πρωτεΐνες του εγκέφαλου οι οποίες επηρεάζονται από τα γενετικά αλληλόμορφα που συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης. Από αυτά, 46 mRNA και 7 πρωτεΐνες συνδέθηκαν ισχυρά με τουλάχιστον 1 χαρακτηριστικό της νόσου Alzheimer, όπως το β αμυλοειδές, τα νευροϊνιδικά πλέγματα της πρωτεΐνης ταυ και η έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών.
«Η παρατήρηση αυτή ενισχύει ακόμα περισσότερο την αιτιολογική σύνδεση ανάμεσα στα αλληλόμορφα που αυξάνουν τον κίνδυνο κατάθλιψης και τη συμπτωματολογία της νόσου Alzheimer», αναφέρουν οι συγγραφείς.
Όπως υποστήριξαν, μέχρι σήμερα δεν ήταν δυνατό να αποδειχθεί η παραπάνω σύνδεση λόγω έλλειψης δεδομένων, ωστόσο οι μεγάλες μελέτες που δημοσιεύτηκαν τους τελευταίους μήνες μάς επιτρέπουν να καταλήξουμε στο παραπάνω συμπέρασμα.
Οι παρατηρήσεις της παρούσας μελέτης ανοίγουν το δρόμο για νέες προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης. «Αν καταφέρουμε να περιορίσουμε την έκφραση των γονιδίων που αυξάνουν τον κίνδυνο τόσο κατάθλιψης όσο και νόσου Alzheimer, τότε τα φάρμακα που στοχεύουν τα παραπάνω γονίδια θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης όσο και για την πρόληψη της νόσου Alzheimer», αναφέρουν οι συγγραφείς.
Ωστόσο, υποστήριξαν ότι τα αποτελέσματα της μελέτης θα πρέπει να ερμηνευθούν με προσοχή. Για παράδειγμα, δεν θα πρέπει να υποθέσουμε ότι τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα για την κατάθλιψη μπορεί να περιορίσουν τον κίνδυνο άνοιας αργότερα. Επιπλέον, ένας σημαντικός αριθμός ασθενών δεν ανταποκρίνεται στις αντικαταθλιπτικές θεραπείες, όπως για παράδειγμα οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης.
Ανάγκη για Νέες Μελέτες
Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης, αρκετοί επιστήμονες υποστήριξαν ότι καταφέρνει να δώσει απαντήσεις στο ερώτημα σχετικά με την κατεύθυνση της σύνδεσης ανάμεσα στην κατάθλιψη και τη νόσο Alzheimer.
Αν και ακόμα δεν είναι σαφές αν η αντιμετώπιση της κατάθλιψης μπορεί να περιορίσει τον κίνδυνο άνοιας, η παρούσα μελέτη αναδεικνύει για ακόμα μία φορά τη σημαντικότητα της έγκαιρης διάγνωση και αντιμετώπισης στην κατάθλιψη.
Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να επιβεβαιωθούν τα αποτελέσματα της μελέτης σε μεγαλύτερο δείγμα, αντιπροσωπευτικό του γενικού πληθυσμού.
Αυτή τη στιγμή έχει ήδη ξεκινήσει μία νέα μελέτη που χρηματοδοτείται από το Alzheimer’s Association η οποία έχει ως στόχο να εξετάσει τη σύνδεση ανάμεσα στην κατάθλιψη και τη νόσο Alzheimer. Η μελέτη αυτή χρησιμοποιεί αλγορίθμους μηχανικής μάθησης με σκοπό να εξετάσει αν μπορούν να προβλέψουν καλύτερα την εμφάνιση της νόσου σε σχέση με τις παραδοσιακές μεθόδους.
Σε ένα διάστημα 6 μηνών, οι επιστήμονες θα καταγράψουν τηλεφωνικές συνομιλίες από 225 ηλικιωμένους με άνοια, ήπια έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών ή φυσιολογικές γνωστικές λειτουργίες. Ο κάθε εθελοντής θα κάνει επίσης τεστ για την εκτίμηση των γνωστικών λειτουργιών, απεικονιστικές εξετάσεις του εγκέφαλου, καθώς και αναλύσεις του ΕΝΥ για δείκτες που σχετίζονται με τη νόσο Alzheimer.
Τα εργαλεία μηχανικής μάθησης που θα χρησιμοποιήσει η παραπάνω μελέτη μπορούν να αναγνωρίσουν επίσης μεταβολές στην ομιλία οι οποίες συνδέονται με την κατάθλιψη, επομένως θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τη σύνδεση ανάμεσα στις δύο παθήσεις.