Πάνω από 1.2 εκατομμύρια άτομα κατέληξαν το 2019 εξ’ αιτίας ανθεκτικών λοιμώξεων, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μίας νέας ανάλυσης που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Lancet. Όπως υποστηρίζουν οι συγγραφείς στην ανάλυση αυτή, η μικροβιακή αντοχή έχει εξελιχθεί σήμερα σε ένα από τα κυριότερα αίτια θανάτου καθώς ήδη προκαλεί περισσότερους θανάτους από τον HIV ή την ελονοσία.
Το γεγονός αυτό είναι σίγουρα ανησυχητικό καθώς δείχνει ότι αρκετά βακτήρια τα οποία στο παρελθόν αντιμετωπίζαμε εύκολα με αντιβιοτικά πλέον έχουν αναπτύξει ανθεκτικότητα και προκαλούν εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους ετησίως.
Η ανάλυση κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και πρακτικά δείχνει ότι είναι απαραίτητο να εντείνουμε άμεσα τις προσπάθειες για τον περιορισμό της μικροβιακής αντοχής. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να βελτιστοποιήσουμε περαιτέρω τα κριτήρια για τη χορήγηση αντιβιοτικών, να περιορίσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο τις λοιμώξεις που αποδίδονται σε βακτήρια και να χρηματοδοτήσουμε έρευνες που εξετάζουν νέα αντιβιοτικά φάρμακα και θεραπείες.
«Τα νέα αυτά δεδομένα αναδεικνύουν τη σοβαρότητα του προβλήματος της μικροβιακής αντοχής σε παγκόσμιο επίπεδο και δείχνουν ότι πρέπει να δράσουμε άμεσα για την αντιμετώπιση της απειλής αυτής. Προηγούμενες εκτιμήσεις είχαν δείξει ότι μέχρι το 2050 οι ανθεκτικές λοιμώξεις θα προκαλούν περισσότερους από 10 εκατομμύρια θανάτους ετησίως, ωστόσο φαίνεται ότι θα φτάσουμε ταχύτερα σε αυτό το νούμερο αν δεν λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα το ταχύτερο δυνατό. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης θα πρέπει να αποτελέσουν την εφαρμογή νέων προσεγγίσεων αν θέλουμε να μείνουμε ένα βήμα μπροστά από τη μικροβιακή αντοχή», αναφέρουν οι συγγραφείς στη μελέτη τους.
Μέχρι σήμερα διάφορες μελέτες έχουν εκτιμήσει τις επιπτώσεις της μικροβιακής αντοχής σε επίπεδο χωρών, ωστόσο καμία έρευνα δεν είχε εξετάσει το πρόβλημα αυτό σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς και τα φάρμακα που ενοχοποιούνται περισσότερο για την εμφάνισή του.
Η νέα ανάλυση του Global Research of Antimicrobial Resistance (GRAM) εξέτασε 23 παθογόνα και 88 συνδυασμούς φαρμάκου-παθογόνου σε 204 χώρες και επαρχίες για το έτος 2019. Ακολούθως οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν στατιστικά μοντέλα για να εκτιμήσουν τις επιπτώσεις της μικροβιακής αντοχής παγκοσμίως με βάση 471 εκατομμύρια αρχεία ασθενών που είχαν συγκεντρώσει από μελέτες της βιβλιογραφίας, νοσοκομεία, συστήματα παρακολούθησης ασθενών και άλλες βάσεις δεδομένων.
Οι επιπτώσεις της μικροβιακής αντοχής εκτιμήθηκαν με δύο τρόπους: 1) θάνατοι που προκλήθηκαν άμεσα από τη μικροβιακή αντοχή (δηλαδή θάνατοι που θα είχαν αποτραπεί αν το παθογόνο δεν είχε ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά) και 2) θάνατοι που συνδέονται με τη μικροβιακή αντοχή (δηλαδή περιστατικά ασθενών στα οποία το ανθεκτικό παθογόνο ευθύνεται εν μέρει για το θάνατο του ασθενούς).
Από την ανάλυση προέκυψε τελικά ότι η μικροβιακή αντοχή ευθύνεται άμεσα για 1.27 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως και ενοχοποιείται πιθανώς για άλλους 4.95 εκατομμύρια θανάτους για το έτος 2019. Ο ιός HIV, αντίστοιχα προκάλεσε 860.000 θανάτους, ενώ η ελονοσία 640.000 το ίδιο έτος.
Τα πιο επικίνδυνα βακτήρια, τα οποία προκάλεσαν και τους περισσότερους θανάτους ήταν αυτά του κατώτερου αναπνευστικού. Τα παθογόνα αυτά προκάλεσαν 400.000 θανάτους και συνδέθηκαν με άλλους 1.5 εκατομμύριο. Στη δεύτερη θέση βρέθηκαν τα βακτήρια που ενοχοποιούνται για τις λοιμώξεις του αίματος τα οποία προκάλεσαν 370.000 θανάτους και συνδέθηκαν με 1.5 εκατομμύριο. Η μικροβιακή αντοχή στις λοιμώξεις της κοιλιακής χώρας (εμφανίζονται συνήθως στη σκωληκοειδίτιδα) προκάλεσε 210.000 θανάτους και συνδέθηκε με 800.000.
Αν και η μικροβιακή αντοχή επιβαρύνει όλες τις ηλικίες, η παρούσα ανάλυση παρατήρησε ότι απειλεί περισσότερο τα παιδιά κάτω των 5 ετών, καθώς το 1/5 του συνολικού αριθμού των θανάτων από αυτά τα παθογόνα εντοπίστηκε σε αυτό τον πληθυσμό.
Τα υψηλότερα ποσοστά θανάτων από ανθεκτικά βακτήρια καταγράφηκαν στην υποσαχάρια Αφρική και τη Νότια Ασία, με 24 και 22 θανάτους ανά 100.000 άτομα, αντίστοιχα. Στις ίδιες περιοχές, η μικροβιακή αντοχή συνδέθηκε με 99 και 77 θανάτους ανά 100.000 άτομα. Στις ανεπτυγμένες χώρες του Δυτικού κόσμου η μικροβιακή αντοχή προκάλεσε 13 και συνδέθηκε με 56 θανάτους ανά 100.000 άτομα.
Από τα συνολικά 23 παθογόνα που εξετάστηκαν, μόλις 6 από αυτά (E. coli, S. aureus, K. pneumoniae, S. pneumoniae, A. baumannii, και P. aeruginosa) προκάλεσαν 929.000 θανάτους και συνδέθηκαν με 3.57 εκατομμύρια. Ένας συνδυασμός φαρμάκου-παθογόνου (ο ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη S. aureus ή MRSA) προκάλεσε περισσότερους από 100.000 θανάτους το 2019.
Στο σύνολο των παθογόνων, η ανθεκτικότητα σε δύο τάξεις αντιβιοτικών τα οποία αποτελούν την πρώτη γραμμή άμυνας για τις σοβαρές λοιμώξεις (φθοριοκινολόνες και β-λακταμικά) συνδέθηκε με περισσότερο από το 70% των θανάτων από τη μικροβιακή αντοχή.
Το παθογόνο που ενοχοποιείται για τους περισσότερους θανάτους ήταν διαφορετικό σε κάθε περιοχή. Συγκεκριμένα, στην υποσαχάρια Αφρική οι περισσότεροι θάνατοι αποδίδονται στα S. pneumoniae (16% των θανάτων) και K. pneumoniae (20%), ενώ στο Δυτικό κόσμο τα παθογόνα που ενοχοποιούνται συχνότερα είναι τα S. aureus (26%) και E. coli (23%).
«Καθώς η μικροβιακή αντοχή διαφέρει σε μεγάλο βαθμό ανάλογα με τη χώρα είναι σημαντικό να συλλέγουμε δεδομένα σε παγκόσμιο επίπεδο προκειμένου να παρακολουθούμε καλύτερα την πορεία των ανθεκτικών μικροβίων. Η έρευνά μας διαπίστωσε σημαντικά κενά στα δεδομένα, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, γεγονός που δείχνει ότι οι προσπάθειες για τη συλλογή δεδομένων θα πρέπει να ξεκινήσουν αρχικά από αυτές», αναφέρουν οι συγγραφείς.
Οι συγγραφείς αναγνώρισαν ότι η μελέτη τους είχε ορισμένους περιορισμούς, όπως για παράδειγμα την έλλειψη δεδομένων σε κάποιες περιοχές, η οποία πιθανώς επηρέασε τα αποτελέσματα. Λόγω του μεγάλου όγκου των δεδομένων ενδέχεται επίσης ορισμένες ανθεκτικές λοιμώξεις της κοινότητας να καταγράφηκαν ως νοσοκομειακές λοιμώξεις και το αντίστροφο.