Εδώ και αρκετά χρόνια γνωρίζουμε ότι η κλιματική αλλαγή μπορεί να προκαλέσει σημαντικές μετακινήσεις πληθυσμών στο ζωικό βασίλειο, γεγονός που θα έχει επιδράσεις και στον άνθρωπο. Ένα είδος ζώου που κινείται συνεχώς σε νέες περιοχές τα τελευταία χρόνια είναι τα κουνούπια.
Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις μίας νέας μελέτης που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Biology Letters, τα κουνούπια που μεταφέρουν την ελονοσία εξαπλώνονται συνεχώς σε θερμότερες περιοχές εδώ και σχεδόν 100 χρόνια.
Οι επιστήμονες της μελέτης αυτής προέρχονται από τις ΗΠΑ και ανέλυσαν μία από τις μεγαλύτερες βάσεις δεδομένων με σκοπό να εξετάσουν την κατανομή του πληθυσμού των κουνουπιών στην Αφρική τα τελευταία 120 χρόνια.
Τα δεδομένα επέτρεψαν στην ομάδα να εκτιμήσει το γεωγραφικό εύρος δράσης 22 διαφορετικά είδη κουνουπιών Anopheles για το διάστημα από το 1898 μέχρι το 2016. Σε αυτό το διάστημα, η μέση θερμοκρασία της γης έχει αυξηθεί κατά 1.2 βαθμούς Κελσίου, γεγονός που έχει καταστήσει διάφορες περιοχές φιλόξενες για αυτά τα κουνούπια.
Ως αποτέλεσμα, η περιοχή που μπορεί να φιλοξενήσει τα κουνούπια αυτά αυξάνεται κατά περίπου 4.7 χιλιόμετρα ετησίως, όπως υποστήριξε η ομάδα.
Σύμφωνα με τις προηγούμενες εκτιμήσεις, πιστεύαμε ότι τα κουνούπια μετακινούνται προς τους δύο πόλους με ταχύτητα 1.7 χιλιόμετρα ετησίως, ωστόσο η ταχύτητα αυτή είναι τριπλάσια όπως δείχνει η παρούσα μελέτη.
«Αυτή είναι η πρώτη έρευνα που δείχνει ότι οι πληθυσμοί των κουνουπιών προσεγγίζουν όλο και περισσότερο τους δύο πόλους και το φαινόμενο αυτό θα συνεχιστεί όσο δεν καταβάλλουμε σημαντικές προσπάθειες να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή», τόνισε η ομάδα.
«Μέχρι σήμερα οι περισσότερες μελέτες είχαν εξερευνήσει αν άλλαξε ο μηχανισμός μετάδοσης της ελονοσίας. Η μελέτη μας, ωστόσο, δείχνει ότι η αύξηση των περιστατικών αποδίδεται εν μέρει και στην επέκταση της περιοχής εξάπλωσης των κουνουπιών τα οποία πλέον μπορεί να μολύνουν και νέους πληθυσμούς», πρόσθεσαν οι συγγραφείς.
Τα κουνούπια μπορούν γενικά να ταξιδέψουν αρκετά χιλιόμετρα κατά τη διάρκεια της νύχτας «χρησιμοποιώντας» τα ρεύματα του αέρα. Ωστόσο, τα ζώα αυτά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στις αλλαγές της θερμοκρασίας και αυτός είναι ο λόγος που δεν εμφανίζονται συχνά στα ψυχρότερα κλίματα.
Η κλιματική αλλαγή φαίνεται ότι θα επηρεάσει όχι μόνο το μέγεθος της περιοχής που κυκλοφορούν τα κουνούπια, αλλά και τη διάρκεια του έτους, καθώς πλέον αυξάνεται και ο αριθμός των εβδομάδων που έχουμε υψηλότερες θερμοκρασίες.
Όπως τόνισαν οι επιστήμονες της μελέτης, η έρευνά τους εξέτασε μόνο κουνούπια του γένους Anopheles, ωστόσο και άλλα είδη κουνουπιών ενδέχεται να παρουσιάζουν παρόμοια συμπεριφορά.
«Η μετανάστευση των κουνουπιών σε νέες περιοχές μπορεί να εξηγήσει την αύξηση των περιστατικών ελονοσίας που παρατηρούμε αυτή τη στιγμή σε αρκετές χώρες της Αφρικής», εξήγησαν οι συγγραφείς.
Προφανώς, η ελονοσία δεν είναι η μόνη νόσος που μεταδίδεται με τα κουνούπια. Τα κουνούπια του είδους Aedes, τα οποία παρουσιάζουν παρόμοια συμπεριφορά με τα Anopheles μεταδίδουν αρκετά διαφορετικά παθογόνα, μεταξύ των οποίων ο ιός του Δάγγειου πυρετού, ο ιός chikungunya και ο ιός Zika.
Καταλήγοντας, οι συγγραφείς υποστήριξαν ότι αν δεν λάβουμε άμεσα νέα μέτρα για να περιορίσουμε την κλιματική αλλαγή τα κουνούπια μπορεί να απειλήσουν σχεδόν 1 δισεκατομμύριο νέα άτομα τα επόμενα χρόνια.
Φωτογραφία: Erik Karits