Σήμερα περισσότερα από 1.7 δισεκατομμύρια άτομα παγκοσμίως έχουν εκτεθεί στο Mycobacterium tuberculosis, το βακτήριο που ενοχοποιείται για τη φυματίωση. Εδώ και αρκετά χρόνια, οι προσπάθειες για την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού εμβολίου δεν έχουν αποδώσει καρπούς, με αποτέλεσμα το εμβόλιο που κυκλοφορεί σήμερα να προστατεύει μόνο μερικώς από τη νόσο. Μία νέα μελέτη από τις ΗΠΑ η οποία επικεντρώθηκε στην ανοσιακή απόκριση του οργανισμού στη φυματίωση, κατέληξε σε ορισμένες ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις αναφορικά με τους μηχανισμούς μέσω των οποίων ο οργανισμός περιορίζει τη λοίμωξη αυτή. Οι παρατηρήσεις της μελέτης δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Immunity και ανοίγουν το δρόμο για την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού εμβολίου.
Αν και συχνά το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού μπορεί να περιορίσει επαρκώς το M. tuberculosis, σε βαθμό που ο ασθενής παραμένει ασυμπτωματικός, κάθε χρόνο καταγράφονται παγκοσμίως περισσότερες από 10 εκατομμύρια συμπτωματικές λοιμώξεις και σχεδόν 1.6 εκατομμύριο θάνατοι από φυματίωση. Η απόκριση του οργανισμού στη μόλυνση με το παραπάνω βακτήριο είναι ο σχηματικός κοκκιωμάτων, δηλαδή σχηματισμών που περιέχουν ανοσιακά και άλλα κύτταρα. Ορισμένα από τα κοκκιώματα αυτά έχουν την ικανότητα να απομακρύνουν εντελώς το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης, ωστόσο άλλα είναι λιγότερο αποτελεσματικά και δεν εμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό των βακτηρίων. Οι διαφορές αυτές της απόκρισης των κοκκιωμάτων μπορεί να παρατηρούνται ακόμα και στον ίδιο ασθενή.
«Αν κατανοήσουμε ποιοι κυτταρικοί και μοριακοί μηχανισμοί περιορίζουν τον πολλαπλασιασμό των βακτηρίων, τότε θα μπορούμε να αναπτύξουμε πιο αποτελεσματικές θεραπείες και εμβόλια για τη φυματίωση», αναφέρουν οι συγγραφείς. Στα πλαίσια της μελέτης τους χρησιμοποίησαν ένα μοντέλο πιθήκων για να εξερευνήσουν διάφορα χαρακτηριστικά της απόκρισης στη φυματίωση, παρακολουθώντας παράλληλα το βακτηριακό φορτίο, αλλά και την αποτελεσματικότητα των κοκκιωμάτων.
«Η ανοσιακή απόκριση στη φυματίωση είναι καλή, αλλά όχι ιδανική. Μέχρι προσφάτως, έχουμε προσπαθήσει να αντιμετωπίσουμε το παραπάνω πρόβλημα με πρωτόγονα εργαλεία. Η επιστημονική μας ομάδα προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για την αντιμετώπιση και πρόληψη μίας νόσου που αγνοείται ως επί τι πλείστον από την επιστημονική κοινότητα, καθώς αφορά κυρίως αναπτυσσόμενες χώρες», αναφέρουν οι συγγραφείς.
Όπως διαπίστωσε η επιστημονική ομάδα, τα κοκκιώματα που αποτελούνται από μαστοκύτταρα, ενδοθηλιακά κύτταρα, ινοβλάστες και πλασματοκύτταρα, δεν μπορούν να περιορίσουν επαρκώς τον πολλαπλασιασμό του ιού. Αντιθέτως, ο ιός μπορεί να απομακρυνθεί πλήρως από κοκκιώματα που περιέχουν κυτταροτοξικά Τ λεμφοκύτταρα, αρχέγονα κύτταρα και κύτταρα τύπου 1-τύπου 17.
«Η έρευνά μας δείχνει ότι τα εμβόλια νέας γενιάς για τη φυματίωση θα πρέπει να στοχεύουν συγκεκριμένες κατηγορίες κυττάρων. Ο στόχος είναι να τροποποιήσουμε τόσο τη σύνθεση των κοκκιωμάτων όσο και τη μοριακή σηματοδότηση στο εσωτερικό τους προκειμένου να αντιμετωπίσουμε πιο αποτελεσματικά το παθογόνο», τόνισαν οι συγγραφείς.
Πριν την εμφάνιση της COVID-19, η φυματίωση ήταν η λοίμωξη που προκαλούσε το μεγαλύτερο αριθμό θανάτων ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο. «Ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστεί η φυματίωση είναι ένα αποτελεσματικό εμβόλιο. Η φυματίωση έχει αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με την COVID-19, όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι μεταδίδεται μέσω του αέρα, μπορεί να μολύνει αρκετά άτομα σε μικρό χρονικό διάστημα, ενώ και οι ασθενείς μεταδίδουν το παθογόνο πριν εμφανίσουν συμπτώματα», εξήγησαν. Αντίθετα με την COVID-19, η οποία προκαλείται από έναν ιό, η φυματίωση είναι βακτηριακή λοίμωξη και αντιμετωπίζεται με επιθετική αντιβιοτική αγωγή για ένα διάστημα αρκετών μηνών.
«Οι παρατηρήσεις της μελέτης μας προσφέρουν σημαντικά δεδομένα για τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και ανοίγουν το δρόμο για την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού εμβολίου», καταλήγει η μελέτη.
Φωτογραφία: CDC Public Health Image Library
