Εμβόλιο BCG: Γιατί Δοκιμάζεται στην Αντιμετώπιση των Αυτοάνοσων Νοσημάτων και του Καρκίνου;

Από την αρχή της πανδημίας, αρκετοί επιστήμονες υποστήριζαν ότι ένα από τα εμβόλια που θα πρέπει να εξεταστεί ως προς την αποτελεσματικότητά του στην πρόληψη της COVID-19 είναι το BCG, ένα σχετικά παλαιό εμβόλιο για τη φυματίωση.

Σήμερα είναι γνωστό ότι τα κάθε εμβόλιο προκαλεί μία ανοσιακή απόκριση η οποία στοχεύει ειδικά ένα συγκεκριμένο παθογόνο ή κάποια από τα αντιγόνα του. Γιατί άρα τόσοι ειδικοί υποστήριζαν ότι το εμβόλιο BCG, το οποίο χορηγήθηκε για πρώτη φορά πριν από σχεδόν 100 χρόνια, θα πρέπει να εξεταστεί ως προς την αποτελεσματικότητά του στην αντιμετώπιση της COVID-19;

Ο λόγος είναι ότι ακόμα και στις αρχές της χορήγησης του εμβολίου τον 20ο αιώνα, διαπιστώθηκε γρήγορα ότι αυτό μπορεί να προσφέρει γενικότερα οφέλη που δεν περιορίζονται στην πρόληψη της φυματίωσης.

Το εμβόλιο BCG αναπτύχθηκε από δύο Γάλλους γιατρούς, τον Albert Calmette και τον Camille Guérin, από τους οποίους προέρχεται και η ονομασία του (Bacillus Calmette-Guérin). Κατά τα έτη 1908-1921 οι δύο γιατροί έκαναν συνεχόμενες καλλιέργειες σε πατάτες του μυκοβακτηρίου που προκαλεί φυματίωση στα βοοειδή μέχρι να σταματήσει να προκαλεί λοίμωξη στα ζώα. Ακολούθως, όταν εξέθεσαν τα ζώα και στο Mybocacterium tuberculosis, δηλαδή το παθογόνο που προκαλεί φυματίωση στον άνθρωπο, παρατήρησαν ότι τα ζώα είχαν ανοσία.

Μέσα σε λίγα χρόνια, το εμβόλιο BCG άρχισε να χορηγείται σε παιδιά, προστατεύοντας τα τελευταία από τη φυματίωση. Το εμβόλιο προκαλούσε επίσης πολύ σπάνια ανεπιθύμητες ενέργειες. Το 1931 ο Calmette υποστήριξε ότι το εμβόλιο μπορεί να προστατεύσει και από άλλες λοιμώξεις, εκτός της φυματίωσης, μία παρατήρηση στην οποία κατέληξε αναλύοντας δεδομένα ερευνών από τη Σουηδία.

Μία πρόσφατη επανεξέταση των παραπάνω δεδομένων έδειξε ότι από τις παραπάνω έρευνες πράγματι φαίνεται ότι εμβόλιο μπορεί να προσφέρει προστασία και από άλλες παθήσεις. Μελλοντικές κλινικές δοκιμές και μελέτες διαπίστωσαν ότι το εμβόλιο BCG μπορεί πράγματι να προστατεύσει και από άλλες λοιμώξεις των πνευμόνων που διαφέρουν σημαντικά από τη φυματίωση.

Η ικανότητα αυτή του BCG να ενισχύει συνολικά την ετοιμότητα του ανοσοποιητικού συστήματος συνδέεται πιθανώς με το παθογόνο που περιέχει και συγκεκριμένα με το σύνθετο κυτταρικό τοίχωμα του τελευταίου. Ορισμένα συστατικά του παραπάνω τοιχώματος είναι δυνατό να ανιχνευθούν από το σύστημα της φυσικής ανοσίας του οργανισμού. Ως αποτέλεσμα, τα κύτταρα της φυσικής ανοσίας «επαναπρογραμματίζονται» και μπορούν να αντιμετωπίσουν καλύτερα οποιονδήποτε μικροοργανισμό.

Εμβόλιο για τον Καρκίνο

Οι προστατευτική δράση του εμβολίου BCG, ωστόσο, δεν περιορίζεται στις λοιμώξεις. Από το 19ο κιόλας αιώνα είχε δοκιμαστεί η χορήγηση ζωντανών ή εξασθενημένων βακτηρίων ως θεραπεία για τον καρκίνο. Ιδιαίτερα τα μυκοβακτηρίδια άρχισαν να χορηγούνται για την αντιμετώπιση του καρκίνου από τις αρχές του 20ου αιώνα. Λίγο αργότερα, οι γιατροί άρχισαν να χορηγούν απευθείας το εμβόλιο BCG στην ουροδόχο κύστη ως θεραπεία για μία καλοήθη μορφή καρκίνου που επηρεάζει μόνο το εσωτερικό της ουροδόχου. Μάλιστα, αυτή είναι ακόμα και σήμερα η θεραπεία του παραπάνω καρκίνου.

Το εμβόλιο BCG έχει δοκιμαστεί επίσης και στην αντιμετώπιση άλλων καρκίνων, με διαφορετικού βαθμού επιτυχία σε κάθε μορφή καρκίνου. Για παράδειγμα, μερικές μελέτες έδειξαν ότι το εμβόλιο δεν έχει καμία χρησιμότητα όταν ο ασθενείς έχει γενικευμένες κακοήθειες. Άλλες μελέτες υποστήριξαν ότι το BCG μπορεί να αντιμετωπίσει τη λευχαιμία στην παιδική ηλικία, καθώς και τον καρκίνο του πνεύμονα. Για το μελάνωμα, η έγχυση του εμβολίου στο νεόπλασμα μπορεί να προσφέρει οφέλη, ενώ όταν το εμβόλιο χορηγείται στο δελτοειδή δεν έχει καμία επίδραση για τη συγκεκριμένη μορφή καρκίνου.

Προκειμένου να καταστρέψει τα νεοπλασματικά κύτταρα, το ανοσοποιητικό σύστημα χρησιμοποιεί παρόμοιους μηχανισμούς με αυτούς που χρησιμοποιεί στις λοιμώξεις για να καταστρέψει τα κύτταρα που έχουν μολυνθεί με ιούς ή βακτήρια. Επιπλέον, όπως προαναφέρθηκε, το BCG ενεργοποιεί άμεσα ή έμμεσα τους προστατευτικούς μηχανισμούς της φυσικής ανοσίας επομένως θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το εμβόλιο ως «ανοσοδιεγερτικό».

Ως αποτέλεσμα θα μας προκαλούσε πιθανώς έκπληξη το γεγονός ότι το BCG μπορεί να προστατεύσει και από παθήσεις που χαρακτηρίζονται από υπερβολική ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος και αυτοανοσία, όπως για παράδειγμα ο διαβήτης τύπου 1 και η πολλαπλή σκλήρυνση. Σήμερα, έχει αποδειχθεί ότι το εμβόλιο BCG μπορεί να περιορίσει τη δράση του ανοσοποιητικού βοηθώντας έτσι τους ασθενείς που πάσχουν από τις παραπάνω παθήσεις.

Έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι το εμβόλιο BCG μπορεί να περιορίσει τις βλάβες που προκαλεί το ανοσοποιητικό σύστημα στο νευρικό, σε ασθενείς που πάσχουν από πολλαπλή σκλήρυνση. Στους ασθενείς με διαβήτη τύπου 1, αντίστοιχα, αποτρέπει την καταστροφή των κυττάρων του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη. Τόσο στην πολλαπλή σκλήρυνση όσο και στο διαβήτη τύπου, η ικανότητα του εμβολίου BCG να τροποποιεί τον μεταβολισμό των κυττάρων καθώς και οι επιδράσεις του στον αριθμό των Τ λεμφοκυττάρων, φαίνεται ότι είναι οι παράγοντες που συνδέονται με τα οφέλη που παρατηρούνται για τους ασθενείς.

Το Εμβόλιο BCG στην Αντιμετώπιση της COVID-19;

Τι ισχύει όμως για το εμβόλιο BCG στην COVID-19; Και πάλι τα δεδομένα δεν είναι αρκετά σαφή. Μία πρόσφατη μετα-ανάλυση που εξέτασε δεδομένα αρκετές έρευνες δεν παρατήρησε οφέλη από τη χορήγηση του συγκεκριμένου εμβολίου. Ωστόσο, μεμονωμένες μελέτες έχουν διαπιστώσει κάποια οφέλη. Για παράδειγμα, μία έρευνα παρατήρησε μειωμένο κίνδυνο COVID-19 για 6 μήνες μετά τον εμβολιασμό με το BCG. Μία άλλη μελέτη μάλιστα παρατήρησε ακόμα και 92% αποτελεσματικότητα στην πρόληψη της COVID-19 σε ασθενείς με ιστορικό διαβήτη τύπου 1.

Ένα πρόβλημα του εμβολίου BCG, ωστόσο, το οποίο παρατηρείται και για την κύρια ένδειξή του (δηλαδή για τη φυματίωση) είναι ότι δεν προσφέρει την ίδια προστασία σε όλους τους ασθενείς. Το γεγονός αυτό αποδίδεται πιθανώς σε διάφορους παράγοντες, όπως για παράδειγμα στο ιστορικό λοίμωξης με άλλα παθογόνα της ίδιας οικογενείας ή σε παράσιτα τα οποία μπορεί να επηρεάσουν την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος στο εμβόλιο. Συγκεκριμένα γονίδια μπορεί επίσης να παίξουν ρόλο στον τρόπο που αποκρίνεται ο οργανισμός στο BCG.

Νέες μελέτες οι οποίες θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα τους μηχανισμούς δράσης του εμβολίου θα επιτρέψουν να προσδιορίσουμε καλύτερα σε ποιες παθήσεις μπορεί να προσφέρει οφέλη και σε ποιες όχι.

Φωτογραφία: cottonbro studio

Ακολουθήστε μας στο Google News για την έγκυρη επιστημονική ενημέρωσή σας, έγκαιρα!

Μην χάσετε:
Σχετικά Αρθρα