Τέλος πια με την Ψευδοεπιστήμη!

Τα ούρα της αγελάδας, η χλωρίνη και η κοκκαΐνη είναι μερικές μόνο από τις ουσίες που έχουν παρουσιαστεί ως θεραπείες για τον COVID-19, φυσικά χωρίς καμία επιστημονική τεκμηρίωση. Η πανδημία θεωρήθηκε από αρκετούς απόρροια του νέου δικτύου 5G, ενώ άλλοι υποστήριξαν ότι ήταν ένα βιολογικό όπλο που «ξέφυγε» από κάποιο εργαστήριο, ισχυρισμοί οι οποίοι κάθε άλλο παρά ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Αρκετοί επιτήδειοι ή «εναλλακτικοί» προσπάθησαν επίσης να προωθήσουν μία σειρά χάπια ή θεραπείες τα οποία «ενισχύουν» τη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ευτυχώς, η έκρηξη αυτή της παραπληροφόρησης ή “infodemic” όπως ονομάστηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) βρήκε απέναντί της μία στρατιά από επιστήμονες οι οποίοι άμεσα απέδειξαν ότι οι παραπάνω ισχυρισμοί είναι όχι μόνο ψευδείς, αλλά και δυνητικά επιβλαβείς για την υγεία. Ελεγκτικοί οργανισμοί παγκοσμίως έχουν λάβει δραστικά μέτρα με σκοπό να περιορίσουν την εξάπλωση των επικίνδυνων αυτών σκευασμάτων ή προσεγγίσεων.

Η παραπληροφόρηση, καθώς και η διάδοση ψευδών πληροφοριών είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται εδώ και δεκαετίες, ωστόσο τις τελευταίες ημέρες έχει λάβει απειλητικές διαστάσεις. Αυτό αποδίδεται πιθανώς στο γεγονός ότι η παραπληροφόρηση συχνά ξεκινά από άτομα που βρίσκονται σε υψηλές θέσεις των κυβερνήσεων. Ωστόσο, είναι ευθύνη όλων των γιατρών και των επιστημόνων να αντιμετωπίσουν τη ροή αυτή της παραπληροφόρησης και να θέσουν τέλος στην εξάπλωση μη επιστημονικά τεκμηριωμένων θεωριών.

Το πρώτο βήμα είναι να σταματήσουμε να ανεχόμαστε και να νομιμοποιούμε την ψευδοεπιστήμη, ιδιαίτερα στα πανεπιστήμια και στα νοσοκομεία. Αρκετές «θεραπείες» για τον COVID-19 έχουν γίνει αποδεκτές σε σημαντικά πανεπιστήμια ή νοσοκομεία παγκοσμίως. Αν ένα διεθνώς αναγνωρισμένο νοσοκομείο, όπως το Cleveland Clinic στο Οχάιο των ΗΠΑ, προσφέρει ως επιλογή στους ασθενείς του το “reiki” (μία πρακτική κατά την οποία ο γιατρός , χωρίς να ακουμπάει τον ασθενή, προσπαθεί να «ισορροπήσει τη ζωτική ενέργεια που βρίσκεται μέσα σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς»), τότε είναι λογικό ότι αρκετοί θα θεωρήσουν την πρακτική αυτή αποτελεσματική για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού τους συστήματος. Το ίδιο ισχύει και για νοσοκομεία στον Καναδά και τη Μεγάλη Βρετανία τα οποία προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τον COVID-19 με ομοιοπαθητική. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούν στους ασθενείς την ψευδαίσθηση ότι η προσέγγιση αυτή έχει αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση του COVID-19. Αυτά είναι μόλις 2 από τα αμέτρητα παραδείγματα ψευδοεπιστήμης.

Στον Καναδά, οι ελεγκτικοί οργανισμοί έχουν ήδη αρχίσει να κυνηγούν «επιστήμονες» οι οποίοι διαφημίζουν προϊόντα για τον COVID-19. Ωστόσο, η θεωρία ότι η προσαρμογή της σπονδυλικής στήλης, η ενδοφλέβια χορήγηση βιταμινών ή η ομοιοπαθητική μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των λοιμώξεων δεν είναι νέα.

Το μέτωπο ενάντια στην ψευδοεπιστήμη αποδυναμώνεται αν διεθνώς αναγνωρισμένοι οργανισμοί υγείας απορρίπτουν μία πρακτική που δεν βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα σε μία περίσταση, αλλά την αποδέχονται σε μία άλλη. Η ψευδοεπιστήμη πρέπει να μας βρίσκει πάντοτε απέναντί της, ιδιαίτερα όμως στην πανδημία που αντιμετωπίζουμε αυτή τη στιγμή.

Το δεύτερο βήμα είναι να κινητοποιηθούν περισσότεροι επιστήμονες στον αγώνα κατά της παραπληροφόρησης. Οι επιτήδειοι που προωθούν την ψευδοεπιστήμη χρησιμοποιούν συνήθως επιστημονική γλώσσα (ένα φαινόμενο που λέγεται ‘scienceploitation’) προκειμένου να πείσουν για την αποτελεσματικότητα των προϊόντων τους. Και η προσέγγιση αυτή φαίνεται ότι τους βοηθά να επιτύχουν το στόχο τους. Η ομοιοπαθητική βασίζεται στην κβαντική φυσική, η ορθική υδροθεραπεία δανείζεται φράσεις από τις έρευνες του μικροβιώματος, ενώ η έρευνα των βλαστοκυττάρων χρησιμοποιείται για την προώθηση ενός σπρέι που έχει «ανοσοενισχυτικές ιδιότητες».

Οι φυσικοί, οι μικροβιολόγοι, οι ανοσολόγοι, οι γαστρεντερολόγοι και οι επιστήμονες από όλα τα πεδία πρέπει να κινητοποιηθούν άμεσα και να αποδείξουν με επιχειρήματα γιατί οι παραπάνω προσεγγίσεις δεν είναι βασισμένες σε επιστημονικά δεδομένα και επομένως είναι αναποτελεσματικές αν όχι επιβλαβείς.

Η ομοιοπαθητική και το ‘reiki’ δεν βασίζονται στην κβαντική φυσική. Η ορθική υδροθεραπεία δεν ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Ένα σπρέι με συμπληρώματα προφανώς δεν μπορεί να ενισχύσει τη λειτουργικότητα των βλαστοκυττάρων.

Σε ένα κόσμο όπου τα μέλη του αντιεμβολιαστικού κινήματος και αυτοί που υποστηρίζουν ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένας μύθος αυξάνονται συνεχώς, αρκετοί επιστήμονες μπορεί να θεωρούν χαμένο κόπο την προσπάθεια να αντιμετωπίσουν την παραπληροφόρηση και την ψευδοεπιστήμη. Σίγουρα, ο αγώνας αυτός δεν είναι εύκολος και χρειάζεται να κινητοποιηθούν περισσότεροι επιστήμονες άμεσα. Με μία γρήγορη έρευνα βλέπουμε ότι υπάρχει μόλις 1 δημοσίευση που αντικρούει τη θεωρία ότι η ομοιοπαθητική μπορεί να εξηγηθεί με την κβαντική φυσική, παρά το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των επιστημόνων ταυτίζεται με τις απόψεις της δημοσίευσης.

Η Claire Wardle από το Πανεπιστήμιο του Harvard στο Cambridge, μία ειδικός στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης, είπε ότι «ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσουμε την παραπληροφόρηση είναι να γεμίσουμε τα μέσα ενημέρωσης και τα social media  με ακριβείς πληροφορίες που μπορούν να γίνουν εύκολα κατανοητές και να διαμοιραστούν».

Επομένως, ας ξεκινήσουμε αυτή την προσπάθεια. Αν είστε γιατρός κάντε ένα tweet. Γράψτε ένα σχόλιο σε μία ιστοσελίδα με αρκετούς επισκέπτες. Μιλήστε δημόσια. Απαντήστε σε ερωτήματα του κοινού. Μοιραστείτε πληροφορίες που θεωρείται ότι είναι απαραίτητο να γνωρίζει το κοινό. Απευθυνθείτε στους κατάλληλους ελεγκτικούς φορείς αν νομίζετε ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα.

Η διόρθωση των λανθασμένων αντιλήψεων αποτελεί ευθύνη του κάθε γιατρού. Ορισμένες επιστημονικές κοινότητες ήδη ακολουθούν αυτή την προσέγγιση. Το 2016, για παράδειγμα, το International Society for Stem Cell Research ώθησε τους επιστήμονες «να παρουσιάζουν ακριβή και υπεύθυνα τα δεδομένα» με σκοπό να διασφαλιστεί ότι οι έρευνές τους δεν είναι δυνατό να ερμηνευθούν λανθασμένα.

Φυσικά, ένα κομμάτι της μάχης κατά της παραπληροφόρησης αφορά και την ίδια την επιστημονική κοινότητα. Αυτοί που δημοσιεύουν θεωρίες συνωμοσίας και άλλες «ανησυχίες» βασίζονται σε πραγματικά προβλήματα αναφορικά με τον τρόπο που χρηματοδοτούνται διάφορες έρευνες ή τον τρόπο που ερμηνεύονται τα αποτελέσματά τους. Για το λόγο αυτό, οι ερευνητές και οι γιατροί πρέπει να είναι απόλυτα ειλικρινείς τόσο αναφορικά με τη χρηματοδότηση της έρευνάς τους, όσο και για τα αποτελέσματά τους. Με τον τρόπο αυτό θα ενισχυθεί η εμπιστοσύνη του κοινού στην πραγματική επιστήμη.

Ας ελπίσουμε ότι ένα θετικό από την πανδημία του COVID-19 θα είναι η αναγνώριση πως η ψευδοεπιστήμη μπορεί να προκαλέσει πραγματικά προβλήματα. Η αξιόπιστη έρευνα και η εμπιστοσύνη του κοινού είναι ίσως τα σημαντικότερα όπλα στη μάχη κατά της παραπληροφόρησης.

Βιβλιογραφία: Nature

Ακολουθήστε μας στο Google News για την έγκυρη επιστημονική ενημέρωσή σας, έγκαιρα!

Μην χάσετε:
Σχετικά Αρθρα