Το εμβόλιο Sputnik V, το οποίο αναπτύχθηκε και έχει ήδη εγκριθεί στη Ρωσία, αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό και επιφυλακτικότητα από την επιστημονική κοινότητα. Σύμφωνα με τελευταία δεδομένα, οι κλινικές δοκιμές του εμβολίου αυτού σε ανθρώπους ξεκίνησαν μόλις 1 μήνα πριν από την ανακοίνωσή του από τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν.
Τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών για το παραπάνω εμβόλιο δημοσιεύτηκαν προχθές στο επιστημονικό περιοδικό The Lancet. Τι αποκάλυψαν όμως τα παραπάνω δεδομένα;
Το εμβόλιο, όπως είχε γίνει ήδη γνωστό, χρησιμοποιεί αδενοϊούς και συγκεκριμένα τους Ad5 και Ad16. Οι παραπάνω δύο ιοί είναι ακίνδυνοι για τον άνθρωπο καθώς δεν έχουν την ικανότητα να πολλαπλασιάζονται στον ανθρώπινο οργανισμό. Ουσιαστικά στο εμβόλιο λειτουργούν ως «φορείς» και μεταφέρουν το γενετικό υλικό της πρωτεΐνης spike του SARS-CoV-2 στα κύτταρα.
Κατά τη χορήγηση των τροποποιημένων αυτών αδενοϊών με το εμβόλιο, το ανοσοποιητικό σύστημα «ευαισθητοποιείται» για την πρωτεΐνη spike με αποτέλεσμα να μπορεί να αποκριθεί άμεσα στην εμφάνισή της σε μία μελλοντική μόλυνση με τον ιό SARS-CoV-2.
Η πλατφόρμα που χρησιμοποίησαν οι Ρώσοι για την ανάπτυξη του εμβολίου δεν είναι νέα. Αρκετά από τα εμβόλια για τον COVID-19 που αναπτύσσονται σήμερα χρησιμοποιούν αδενοϊούς, μεταξύ των οποίων και το εμβόλιο της Οξφόρδης, αλλά και αυτό της Johnson & Johnson. Μετά τις επιτυχείς δοκιμές του εμβολίου σε πειραματόζωα, τα παραπάνω 2 εμβόλια έχουν προχωρήσει σε κλινικές δοκιμές με ανθρώπους. Η CanSino Biologicals, μία εταιρία από την Κίνα, έχει ήδη δείξει ότι το εμβόλιο με Ad5 είναι ασφαλές και προκαλέι ανοσία για τον SARS-CoV-2 στον άνθρωπο.
Ένα πλεονέκτημα του εμβολίου από τη Ρωσία είναι ότι διατηρείται ευκολότερα σε σχέση με τα άλλα εμβόλια, κάτι που θα διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό τη χορήγησή του σε άτομα που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές.
Τα δεδομένα που δημοσιεύτηκαν στο The Lancet δείχνουν επίσης ότι το εμβόλιο είναι ασφαλές, ακόμα και στην υψηλότερη δόση που εξετάστηκε. Το αποτέλεσμα αυτό είναι αναμενόμενο, καθώς παρόμοια εμβόλια για αδενοϊούς ήταν επίσης ασφαλή σε παρόμοιες έρευνες του παρελθόντος.
Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το εμβόλιο είναι ασφαλές, τουλάχιστον σε υγιείς ενήλικες 18-60 ετών. Είναι όμως αποτελεσματικό; Δηλαδή, μπορεί να προστατεύσει από τον COVID-19;
Οι επιστήμονες από τη Ρωσία έδειξαν ότι το εμβόλιό τους επάγει την παραγωγή αντισωμάτων που μπορούν να προσδεθούν στην πρωτεΐνη spike. Ωστόσο, αυτό που μας ενδιαφέρει είναι τα επίπεδα των εξουδετερωτικών αντισωμάτων, δηλαδή αυτών που προλαμβάνουν τη λοίμωξη από τον ιό.
Δυστυχώς, από τα διαθέσιμα δεδομένα φαίνεται ότι τα επίπεδα των εξουδετερωτικών αντισωμάτων ήταν σχετικά χαμηλά σε σχέση με αυτά που παρατηρήθηκαν σε άλλες έρευνες. Το ίδιο ίσχυε και για την απόκριση των Τ λεμφοκυττάρων (το άλλο κομμάτι της επίκτητης ανοσίας).
Μία ερμηνεία του παραπάνω αποτελέσματος είναι ότι το εμβόλιο δεν προσφέρει ικανοποιητική εξουδετερωτική ανοσία από τον ιό. Υπάρχει επίσης περίπτωση η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για την εκτίμηση της ανοσιακής απόκρισης να μην ήταν ιδανική. Επιπλέον, καθώς αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κάποιο εμβόλιο αναφοράς δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν το εμβόλιο είναι καλύτερο ή χειρότερο σε σχέση με τα υπόλοιπα εμβόλια που εξετάζονται.
Σημαντικότερα, όπως ισχύει και με τα υπόλοιπα εμβόλια, δεν γνωρίζουμε αν η ανοσοποίηση που προσφέρει το εμβόλιο μπορεί να προστατεύσει από τη λοίμωξη, καθώς και ποια είναι η διάρκεια που τα αντισώματα παραμένουν στο αίμα. Οι έρευνες που δημοσιεύτηκαν στο Lancet έχουν δεδομένα μέχρι 1 μήνα μετά τον εμβολιασμό. Επίσης δεν εξέτασαν ειδικά αν οι εθελοντές που εμβολιάστηκαν ήταν προστατευμένοι από τον COVID-19 μετά τη χορήγηση του εμβολίου.
Έτοιμο να Κυκλοφορήσει στην Αγορά;
Παρά τα θετικά αποτελέσματα της μικρής κλινικής δοκιμής φάσης 1 του εμβολίου Sputnik V, θα πρέπει να εξεταστεί σε μεγαλύτερο δείγμα εθελοντών πριν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι είναι ασφαλές για μαζική χορήγηση.
Αυτό φυσικά ισχύει για όλα τα εμβόλια, τα οποία θα πρέπει να εξετάζονται σε διαφορετικές ηλικίες και εθνικότητες σε κλινικές δοκιμές φάσης 3. Οι τελευταίες είναι απαραίτητες προκειμένου να είμαστε σίγουροι ότι το εμβόλιο μπορεί να προστατεύσει από τη λοίμωξη. Βοηθούν επίσης να διαπιστωθούν οι σπάνιες ανεπιθύμητες ενέργειες του εμβολίου, οι οποίες κατά πάσα πιθανότητα δεν θα εμφανιστούν σε ένα μικρό δείγμα υγιών εθελοντών.Το τελευταίο αυτό στάδιο των κλινικών δοκιμών σίγουρα δεν θα πρέπει να παρακάμπτεται.
Βιβλιογραφία: The Conversation