Η πανδημία της COVID-19 που αντιμετωπίζουμε σήμερα έχει προκαλέσει μία σειρά προβλήματα στη δημόσια υγεία, μεταξύ των οποίων και η ενίσχυση της μικροβιακής αντοχής. Ο όρος αυτός περιγράφει την ικανότητα των βακτηρίων να προσαρμόζονται έτσι ώστε να αποφεύγουν την εξουδετέρωση από τα αντιβιοτικά φάρμακα. Το φαινόμενο αυτό αποδίδεται σε διάφορα αίτια, ωστόσο το κυριότερο από αυτά είναι η λανθασμένη και αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών.
Η μικροβιακή αντοχή έχει αναδειχθεί σε μείζον πρόβλημα για τη δημόσια υγεία τα τελευταία χρόνια και σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις αναμένεται να ευθύνεται για περισσότερους από 10 εκατομμύρια θανάτους ετησίως μέχρι το 2050, αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα.
Ακόμα και πριν την πανδημία της COVID-19, η χρήση των αντιβιοτικών παγκοσμίως είχε παρουσιάσει αύξηση κατά περισσότερο από 65% τις τελευταίες 2 δεκαετίες. Η πανδημία επιδείνωσε ακόμα περισσότερο το παραπάνω πρόβλημα, καθώς αρκετά νοσοκομεία ανά τον κόσμο ξεκίνησαν να εντάσσουν τα αντιβιοτικά στην αγωγή των ασθενών με COVID-19.
Τα αντιβιοτικά, όπως γνωρίζουμε, δεν έχουν καμία χρησιμότητα στην αντιμετώπιση των ιογενών λοιμώξεων, όπως για παράδειγμα η COVID-19, και η ευρεία χορήγησή τους επιταχύνει την εμφάνιση μικροβιακής αντοχής. Ποιος είναι λοιπόν ο λόγος που χορηγούνται στους ασθενείς με COVID-19;
Η πανδημία της COVID-19 μείωσε σημαντικά τα αποθέματα αντιβιοτικών στα νοσοκομεία αλλά και στην κοινότητα. Σχεδόν σε όλο τον κόσμο, η κατανάλωση αντιβιοτικών αυξήθηκε κατακόρυφα, ενώ μία μελέτη από την Κίνα έδειξε ότι σχεδόν το 70% των ασθενών που νόσησαν από COVID-19 τις πρώτες εβδομάδες της πανδημίας έλαβαν τουλάχιστον ένα αντιβιοτικό κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους.
Ιδιαίτερα στις χώρες της Αφρικής, η αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών αποτελεί συχνό φαινόμενο, με την πανδημία να επιδεινώνει μία ήδη προβληματική κατάσταση. Μία έρευνα που εξέτασε τη χρήση των αντιβιοτικών σε αυτή την ήπειρο, διαπίστωσε ότι σε 10 Αφρικανικές χώρες (Νιγηρία, Νότια Αφρική, Γκάνα, Ουγκάντα, Κένυα, Μποτσουάνα, Αιθιοπία, Λιβερία, Ζιμπάμπουε και Ρουάντα) οι επίσημες οδηγίες για την αντιμετώπιση της COVID-19 περιλάμβαναν και χορήγηση αντιβιοτικών.
Όπως προαναφέρθηκε, τα αντιβιοτικά δεν προσφέρουν κανένα όφελος στην αντιμετώπιση των ιογενών λοιμώξεων. Επιπλέον, αρκετοί ασθενείς που νοσούν από COVID-19 δεν θα παρουσιάσουν δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις, επομένως η χορήγηση αντιβιοτικών δεν προσφέρει κανένα όφελος σε αυτούς.
Λανθασμένη Χρήση των Αντιβιοτικών
Τα προγράμματα ελέγχου της χρήσης των αντιβιοτικών διαφέρουν σε κάθε χώρα του κόσμου. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας αρκετά από τα μέτρα ελέγχου χαλάρωσαν με αποτέλεσμα να αυξηθεί η χορήγηση των φαρμάκων αυτών στα νοσοκομεία. Σε ορισμένες χώρες μάλιστα, αναφέρθηκαν αρκετά περιστατικά γιατρών που έδιναν αντιβιοτικά σε ασθενείς χωρίς αυτοί να έχουν δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις.
Η λογική ήταν ότι τα αντιβιοτικά θα πρέπει να χορηγηθούν στους ασθενείς προληπτικά, καθώς η COVID-19 αυξάνει τον κίνδυνο μόλυνσης με βακτήρια.
Σε ορισμένες περιπτώσεις χορηγήθηκαν αντιβιοτικά σε ασθενείς γιατί ο γιατρός πίστευε ότι πάσχουν από κάποια βακτηριακή λοίμωξη, ενώ στην πραγματικότητα είχαν COVID-19. Μάλιστα αρκετοί γιατροί ξεκινούσαν την αντιβιοτική θεραπεία πριν βγουν τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων που έκανε ο ασθενής.
Το ενδεχόμενο μίας δευτερογενούς βακτηριακής λοίμωξης αύξησε τη χορήγηση αντιβιοτικών σε μεγάλο βαθμό, ακόμα και σε ασθενείς που δεν διατρέχουν κίνδυνο γι’ αυτή την επιπλοκή. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα, οι δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις στους ασθενείς με COVID-19 δεν είναι τόσο επικίνδυνες όσο πιστεύαμε στην αρχή της πανδημίας. Συγκεκριμένα, τα συμπτώματά τους είναι πολύ ήπια, ακόμα και σε νοσηλευόμενους ασθενείς.
Με την εμφάνιση της COVID-19, η χρήση των αντιβιοτικών αυξήθηκε, ακόμα και σε υγιή άτομα χωρίς συμπτώματα. Ορισμένοι ασθενείς έπαιρναν αντιβιοτικά «για παν ενδεχόμενο» καθώς δεν ήξεραν πως αλλιώς μπορούν να προστατευτούν από τον SARS-CoV-2. Η πρακτική αυτή, όπως προαναφέρθηκε, επηρέασε τα αποθέματα αντιβιοτικών σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ επιδείνωσε το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής.
Η παραπληροφόρηση συνέβαλε επίσης στη διόγκωση του παραπάνω προβλήματος, με αποτέλεσμα ακόμα και ασθενείς με ήπια ή καθόλου συμπτώματα να παίρνουν αντιβιοτικά για την αντιμετώπιση ιογενών λοιμώξεων.
Αυστηρότεροι Έλεγχοι
Η χρήση αντιβιοτικών στην αντιμετώπιση της COVID-19 θα πρέπει να γίνεται μόνο όταν έχουμε επιβεβαιώσει ότι ο ασθενής έχει δευτερογενή βακτηριακή λοίμωξη και σε καμία άλλη περίπτωση. Σε κάθε άλλη περίπτωση, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι συμβάλλουμε στην επιδείνωση της μικροβιακής αντοχής, η οποία αποτελεί ήδη μείζον πρόβλημα για τη δημόσια υγεία.
Πλέον φαίνεται ότι είναι απαραίτητο να εφαρμοστούν νέοι ελεγκτικοί μηχανισμοί στα νοσοκομεία σε παγκόσμιο επίπεδο προκειμένου να περιοριστεί η αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών.