Αυτή τη στιγμή βρίσκονται υπό εξέλιξη περισσότερες από 80 κλινικές δοκιμές που εξετάζουν εμβόλια για τον COVID-19. Αν ένα από τα παραπάνω εμβόλια περάσει όλους τους απαραίτητους ελέγχους και φτάσει στην αγορά, πώς πρέπει να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να ανασταλεί ή ακόμα και να εξαλειφθεί ο ιός; Αρκετοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η προφανής απάντηση είναι να εμβολιαστεί το σύνολο του πληθυσμού, ωστόσο αυτό δεν είναι ούτε πρακτικό ούτε υλοποιήσιμο.
Στο παρελθόν έχουν γίνει προγράμματα μαζικού εμβολιασμού με σκοπό να αναπτυχθεί ανοσία της αγέλης σε ένα πληθυσμό. Με τον τρόπο αυτό, οι ευπαθείς ομάδες είναι προστατευμένες από τη μόλυνση με τον ιό, ακόμα κι αν έρθουν σε επαφή με φορείς.
Μαθηματικά μοντέλα και δεδομένα από προηγούμενα προγράμματα εμβολιασμού έχουν δείξει ότι δεν είναι απαραίτητο να εμβολιαστεί το σύνολο του πληθυσμού. Αν διασφαλίσουμε ότι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό έχει εμβολιαστεί, τότε ο ιός θα έχει ελάχιστους στόχους τους οποίους μπορεί να μολύνει.
Περιορίζοντας τους Πιθανούς Στόχους του Ιού
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο για να ανασταλεί η εξάπλωση του νέου κορονοϊού, το 50-70% πρέπει να έχει ανοσία σε αυτόν. Αν θέλουμε να ανακόψουμε ταχύτερα την εξάπλωση της πανδημίας και να προλάβουμε μελλοντικές επιδημίες, θα πρέπει να ανοσοποιηθεί ένα μεγαλύτερο ποσοστό.
Κάποιοι άνθρωποι που νόσησαν από τον ιό θα αναπτύξουν αντισώματα στον κορονοϊό, ωστόσο ο αριθμός αυτός είναι πολύ μικρός για να επιτευχθεί η ανοσία της αγέλης. Το υπόλοιπο ποσοστό θα πρέπει να συμπληρωθεί με ένα πρόγραμμα μαζικού εμβολιασμού.
Προκειμένου να επιτευχθεί η ανοσία της αγέλης στην Ελλάδα, θα πρέπει να εμβολιαστούν εκατομμύρια άτομα. Τα εμβόλια δεν έχουν πάντοτε 100% επιτυχία, επομένως το κομμάτι του πληθυσμού που θα εμβολιαστεί θα είναι θεωρητικά μεγαλύτερο προκειμένου να ξεπεραστεί το παραπάνω εμπόδιο.
Τα εμβόλια έχουν επίσης ανεπιθύμητες ενέργειες, ορισμένες από τις οποίες μπορεί να είναι σοβαρές. Στην ευλογιά για παράδειγμα, 1 στους 1000 ασθενείς που εμβολιάζονται παρουσιάζει σοβαρή αλλεργική αντίδραση, η οποία μπορεί να είναι ακόμα και απειλητική για τη ζωή. Καταλαβαίνουμε, επομένως, ότι η προσπάθεια να εμβολιαστούν 10 εκατομμύρια άτομα στην Ελλάδα μπορεί να επιβαρύνει το σύστημα υγείας και να οδηγήσει σε χιλιάδες θανάτους. Αρκετά εμβόλια, ωστόσο, δεν έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες, επομένως αυτά μπορούν να χορηγηθούν στον πληθυσμό χωρίς κινδύνους.
Ένα άλλο εμπόδιο που πρέπει να ξεπεραστεί είναι ότι ένα ποσοστό του πληθυσμού ενδεχομένως θα αρνηθεί τον εμβολιασμό, λόγω του φόβου για τις ανεπιθύμητες ενέργειες ή λόγω πολιτικών, θρησκευτικών ή πολιτιστικών πεποιθήσεων. Αν η κυβέρνηση αποφασίσει να επιβάλλει τον εμβολιασμό, μπορεί να δημιουργηθούν κοινωνικές αναταραχές, όπως έγινε στο Milwaukee των ΗΠΑ το 1894 ή τη Βραζιλία το 1904.
Η άρνηση του εμβολιασμού για το MMR αποτελεί σήμερα τον κυριότερο λόγο αποτυχίας εξάλειψης της νόσου και ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τις πρόσφατες επιδημίες που παρατηρούνται σε διάφορες χώρες του κόσμου. Αντίστοιχες συμπεριφορές έχουν παρατηρηθεί και στον εμβολιασμό για την πολιομυελίτιδα, με αποτέλεσμα η νόσος να μην έχει εξαλειφθεί ακόμα σε κάποιες χώρες της Αφρικής.
Αντί να προσπαθήσουμε να επιτύχουμε ανοσία της αγέλης στο σύνολο του πληθυσμού, ένα πρόγραμμα εμβολιασμού θα πρέπει ίσως αρχικά να ξεκινήσει από τα δύο μεγάλα κέντρα της χώρας, δηλαδή την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Η στρατηγική αυτή είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στα πρώιμα στάδια μίας πανδημίας.
Η απαγόρευση κυκλοφορίας και η κοινωνική αποστασιοποίηση μπορούν να βοηθήσουν έτσι ώστε να μην εξαπλωθεί ο ιός έξω από τις περιοχές αυτές. Η αναζήτηση των επαφών ενός κρούσματος μπορεί επίσης να περιορίσει τον κύκλο των ατόμων που έχουν μολυνθεί πιθανώς με τον ιό. Δημιουργείται έτσι ένα δίχτυ προστασίας γύρω από τον κάθε ασθενή.
Το πρόγραμμα εμβολιασμού πρέπει να ξεκινήσει επίσης από αυτούς που διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης, δηλαδή τους επαγγελματίες υγείας και τις οικογένειές τους.
Μοντέλα ανάλυσης του κοινωνικού δικτύου ενός ατόμου μπορούν επίσης να αναδείξουν ποια είναι τα άτομα ή οι κοινωνικές ομάδες που πρέπει να εμβολιαστούν πρώτα, έτσι ώστε να περιοριστεί η εξάπλωση του ιού σε περισσότερα άτομα.
Ο εμβολιασμός πρέπει επίσης να γίνει κατά προτεραιότητα σε αυτούς που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο νόσησης, όπως οι ηλικιωμένοι και οι ασθενείς με συνοδά νοσήματα. Εξ’ άλλου, το ίδιο γίνεται και με το εμβόλιο της γρίπης. Το αρνητικό της προσέγγισης αυτής είναι ότι αρκετά εμβόλια είναι λιγότερο αποτελεσματικά στους ηλικιωμένους, αλλά και τους ασθενείς με κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα.
Σχεδόν Αδύνατη η Ολική Εξάλειψη του Ιού
Η ιστορία μάς έχει δείξει ότι είναι ιδιαίτερα δύσκολο να εξαλειφθεί ένας ιός παγκοσμίως. Στην πραγματικότητα, αυτό έχει επιτευχθεί μόλις δύο φορές στο παρελθόν για παθήσεις που επηρεάζουν τον άνθρωπο ή τα ζώα. Το εμβόλιο της ευλογιάς αναπτύχθηκε και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τον 18ο αιώνα, ωστόσο ο μαζικός εμβολιασμός για την εξάλειψη της νόσου συνεχίστηκε μέχρι τον 20ο αιώνα. Η νόσος τελικά εξαλείφθηκε το 1980.
Η πανώλη των βοοειδών (rinderpest), μία ιογενής λοίμωξη που επηρέαζε τα ζώα της κτηνοτροφίας, εξαλείφθηκε το 2010 μετά από μία σειρά προγραμμάτων εμβολιασμού στον 20ο αιώνα.
Οι δυσκολίες για τη χορήγηση του εμβολίου στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι το σημαντικότερο εμπόδιο που πρέπει να ξεπεραστεί προκειμένου να εξαλειφθεί εντελώς μία νόσος. Ακόμα κι αν καταφέρουμε να εκμηδενίσουμε τα περιστατικά του ιού στο Δυτικό κόσμο, θα χρειαστεί πιθανώς αρκετός καιρός μέχρι να εξαλειφθεί πλήρως από τον πλανήτη. Αυτό σημαίνει ότι οι επαγγελματίες υγείας και οι τουρίστες θα πρέπει να εμβολιάζονται τακτικά.
Καθώς περιμένουμε το εμβόλιο για τον SARS-CoV-2, είναι σημαντικό να σκεφτούμε ποιος είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για τη χορήγησή του. Οι κυβερνήσεις πρέπει να σταθμίσουν την ανάγκη για την ανοσία της αγέλης με την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων. Αυτό θα χρειαστεί συντονισμένες προσπάθειες ανάμεσα στους γιατρούς, τους ειδικούς και τους πολιτικούς επιστήμονες, καθώς και τη χρήση μαθηματικών μοντέλων.
Βιβλιογραφία: The Conversation