Ένα νέο φάρμακο που αναπτύχθηκε από επιστήμονες στο ινστιτούτο Scripps Research των ΗΠΑ χρησιμοποιεί μία νέα προσέγγιση για την αντιμετώπιση της COVID-19. Το φάρμακο αυτό λέγεται NMT5 και πρακτικά επικαλύπτει τον ιό SARS-CoV-2 με χημικές ουσίες που τροποποιούν τον υποδοχέα ACE2 του ανθρώπου, το μόριο δηλαδή που χρησιμοποιεί ο ιός ως σημείο εισόδου στα ανθρώπινα κύτταρα. Ως αποτέλεσμα, όταν ο ιός πλησιάζει τον υποδοχέα αυτόν, βρίσκει ότι αυτός δεν είναι διαθέσιμος, ωστόσο όταν ο ιός απομακρύνεται, η φυσιολογική λειτουργία του υποδοχέα επανέρχεται.
«Το εντυπωσιακό επίτευγμα της μελέτης μας είναι ότι μέσω ενός φαρμάκου καταφέραμε να στρέψουμε τον ιό SARS-CoV-2 ενάντια στον εαυτό του. Πρακτικά εξοπλίζουμε τον ιό με μοριακές κεφαλές οι οποίες δεν του επιτρέπουν να μολύνει τα κύτταρα του ανθρώπου», αναφέρουν οι συγγραφείς στη μελέτη τους, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Chemical Biology.
Πριν την πανδημία της COVID-19, η επιστημονική ομάδα της παρούσας μελέτης είχε ασχοληθεί με ένα φάρμακο γνωστό ως μεμαντίνη, το οποίο αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1990 για την αντιμετώπιση νευρολογικών παθήσεων, όπως η νόσος Alzheimer. Το φάρμακο αυτό είχε αναπτυχθεί τη δεκαετία του 1960 ως αντιιικό, ωστόσο οι επιστήμονες άρχισαν να εξετάζουν τη χρησιμότητά του και σε άλλες παθήσεις, μετά από αναφορές ασθενών που έλαβαν το φάρμακο για την αντιμετώπιση της γρίπης, αλλά παρουσίασαν βελτίωση στα συμπτώματα των νευροεκφυλιστικών παθήσεων, όπως η νόσος του Parkinson.
«Η ομάδα μας ασχολείται εδώ και αρκετά χρόνια με τη μεμαντίνη, κάνοντας παράλληλα μία σειρά τροποποιήσεις σε αυτή, επομένως όταν εμφανίστηκε η πανδημία της COVID-19 αποφασίσαμε να εξετάσουμε αν το φάρμακο έχει χρησιμότητα στην αντιμετώπιση της νόσου», αναφέρουν οι συγγραφείς.
Η επιστημονική ομάδα εξέτασε μία σειρά χημικών ουσιών που μοιάζουν με τη μεμαντίνη αλλά έχουν τροποποιηθεί έτσι ώστε να έχουν επιπλέον φαρμακολογικές κεφαλές. Από αυτές ξεχώρισαν ένα φάρμακο που ονόμασαν NMT5, το οποίο έχει δύο σημαντικές ιδιότητες:
- Μπορεί να αναγνωρίσει μία συγκεκριμένη δομή στην επιφάνεια του SARS-CoV-2
- Μπορεί να τροποποιήσει τον υποδοχέα ACE2 χρησιμοποιώντας ένα τμήμα της νιτρογλυκερίνης
Με τον τρόπο αυτό ο ιός πρακτικά μετατρέπεται σε φορέα μίας ουσίας που οδηγεί στην καταστροφή του.
Στην έρευνά τους, οι επιστήμονες εξέτασαν την αποτελεσματικότητα του NTM5 τόσο σε κύτταρα, όσο και σε πειραματόζωα. Από τα παραπάνω πειράματα παρατήρησαν ότι το φάρμακο προσδένεται ισχυρά στον ιό καθώς αυτός ταξιδεύει στον οργανισμό. Ακολούθως έδειξαν τον τρόπο μέσω του οποίου το φάρμακο προσθέτει μία ουσία σε συγκεκριμένα μόρια όταν βρεθεί κοντά σε αυτά. Συγκεκριμένα, όταν ο ιός πλησιάσει έναν υποδοχέα ACE2 με σκοπό να μολύνει ένα ανθρώπινο κύτταρο, το φάρμακο NMT5 προσθέτει μία ομάδα νιτρογλυκερίνης στον υποδοχέα. Ως αποτέλεσμα, η δομή του υποδοχέα αλλάζει προσωρινά (για περίπου 12 ώρες) γεγονός που αποτρέπει την πρόσδεση του ιού.
«Το εντυπωσιακό είναι ότι το φάρμακο επηρεάζει μόνο τοπικά τους υποδοχείς του ACE2, επομένως οι υποδοχείς σε άλλα σημεία του οργανισμού συνεχίζουν να λειτουργούν κανονικά», αναφέρουν οι συγγραφείς.
Σε καλλιέργειες κυττάρου στις οποίες εξετάστηκε η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου ενάντια στο στέλεχος Όμικρον διαπιστώθηκε ότι το φάρμακο μπορεί να αποτρέψει τη μόλυνση των κυττάρων σε ποσοστό περίπου 95%.
Στο επόμενο κομμάτι της έρευνας χρησιμοποιήθηκαν ινδικά χοιρίδια με COVID-19. Το NMT5 κατάφερε να περιορίσει το ιικό φορτίο 100 φορές στα πειραματόζωα αυτά. Επιπλέον, αντιμετώπισε πλήρως τις βλάβες στους πνεύμονες και περιόρισε σημαντικά τη φλεγμονή.
Το φάρμακο ήταν εξίσου αποτελεσματικό και ενάντια σε άλλα στελέχη του SARS-CoV-2, όπως το Άλφα, το Βήτα, το Γάμμα και το Δέλτα.
Τα περισσότερα αντιιικά φάρμακα αποκλείουν άμεσα ένα συγκεκριμένο τμήμα του ιού, γεγονός που συχνά επάγει την εμφάνιση μεταλλάξεων που προσδίδουν ανθεκτικότητα. Καθώς το NMT5 χρησιμοποιεί τον ίδιο των ιό ως φορέα, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι θα είναι αποτελεσματικό ενάντια σε όλα τα στελέχη του SARS-CoV-2.
«Πιστεύουμε ότι το φάρμακο θα έχει υψηλή αποτελεσματικότητα ακόμα και ενάντια στα στελέχη του ιού που θα εμφανιστούν στο μέλλον, καθώς δεν βασίζεται σε κάποιο συγκεκριμένο κομμάτι του ιού», αναφέρουν οι συγγραφείς.
Η ομάδα έχει ήδη αρχίσει να τροποποιεί το φάρμακο προκειμένου να ξεκινήσει κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους εθελοντές.
Φωτογραφία: Anna Shvets