Γιατροί από τη Βραζιλία ανέφεραν προσφάτως δύο περιστατικά ασθενών που μολύνθηκαν ταυτόχρονα με 2 διαφορετικά στελέχη του SARS-CoV-2, του ιού δηλαδή που προκαλεί COVID-19.
Όπως υποστήριξαν, η ταυτόχρονη λοίμωξη από 2 διαφορετικά στελέχη δεν επηρέασε τη σοβαρότητα της νόσησης στους ασθενείς, οι οποίοι ανάρρωσαν χωρίς να χρειαστούν νοσηλεία.
Αν και σήμερα δεν έχουν παρατηρηθεί αρκετά περιστατικά νόσησης από 2 διαφορετικά στελέχη του SARS-CoV-2, γνωρίζουμε ότι το φαινόμενο αυτό μπορεί να συμβεί με άλλους ιούς του αναπνευστικού συστήματος, όπως για παράδειγμα αυτούς της γρίπης.
Η παρούσα μελέτη, η οποία δεν έχει δημοσιευτεί ακόμα σε κάποιο επιστημονικό περιοδικό εγείρει ορισμένα σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την εμφάνιση νέων μεταλλαγμένων στελεχών μέσω του παραπάνω μηχανισμού.
Οι ιοί μεταλλάσσονται συνεχώς με αποτέλεσμα να εμφανίζονται νέα στελέχη σχεδόν με κάθε κύκλο πολλαπλασιασμού. Η εκλεκτική πίεση από τον ξενιστή, όπως για παράδειγμα αυτή που ασκείται από το ανοσοποιητικό μας σύστημα, μπορεί επίσης να επάγει την εμφάνιση μεταλλάξεων.
Οι περισσότερες από τις παραπάνω μεταλλάξεις δεν έχουν καμία επίδραση στον ιό. Ωστόσο, μερικές από αυτές μπορεί να του δώσουν ένα εξελικτικό πλεονέκτημα, αυξάνοντας, για παράδειγμα, την ικανότητά του να πολλαπλασιάζεται ή να διαφεύγει της εξουδετέρωσης από το ανοσοποιητικό σύστημα. Οι μεταλλάξεις αυτές είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές και επομένως θα πρέπει να παρακολουθούμε προσεκτικά την εξέλιξη των ιών.
Η συχνότητα που εμφανίζονται οι μεταλλάξεις αυτού του είδους εξαρτάται από τους μηχανισμούς επιδιόρθωσης λαθών κατά τον πολλαπλασιασμό του κάθε ιού. Οι RNA ιοί, όπως για παράδειγμα η γρίπη και η ηπατίτιδα C, παρουσιάζουν ένα σημαντικό αριθμό μεταλλάξεων σε κάθε πολλαπλασιασμό. Το γεγονός αυτό δημιουργεί αρκετούς νέους ιούς με κάθε κύκλο πολλαπλασιασμού οι οποίοι έχουν μεν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, αλλά δεν είναι πανομοιότυποι.
Η αλληλεπίδραση με το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή επηρεάζει τη συχνότητα εμφάνισης νέων μεταλλάξεων, οι οποίες τελικά μπορεί να επηρεάσουν τόσο την πορεία της νόσου όσο και την αποτελεσματικότητα των θεραπειών.
Συγκριτικά με τους υπόλοιπους RNA ιούς, οι κορονοϊοί παρουσιάζουν μεταλλάξεις σε χαμηλότερο ρυθμό. Αυτό αποδίδεται σε ένα επιπλέον μηχανισμό διόρθωσης λαθών που έχουν οι ιοί, ο οποίος μπορεί να ανιχνεύσει τα περισσότερα λάθη κατά τον πολλαπλασιασμό του ιού.
Ωστόσο, υπάρχουν σήμερα δεδομένα που δείχνουν ότι ασθενείς με COVID-19 μπορεί να έχουν περισσότερα από 1 στελέχη του SARS-CoV-2.
Το γεγονός αυτό αποδίδεται είτε στη μόλυνση με 2 διαφορετικά στελέχη του ιού είτε στην εμφάνιση μεταλλάξεων στο αρχικό στέλεχος μετά τη μόλυνση του ασθενούς.
Ένας τρόπος να εξακριβώσουμε τι από τα 2 συμβαίνει στον κάθε ασθενή είναι να συγκρίνουμε το γονιδίωμα του ιού στον ασθενή με τα γονιδιώματα των ιών που έχουμε απομονώσει από τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Στην έρευνα από τη Βραζιλία που αναφέρθηκε παραπάνω τα 2 στελέχη στον κάθε ασθενή έμοιαζαν αρκετά με στελέχη που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στη χώρα, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι μολύνθηκαν με 2 διαφορετικούς ιούς.
Η Σημασία της Έρευνας
Τα 2 περιστατικά που εξετάστηκαν στην έρευνα αναδεικνύουν ένα ακόμα μηχανισμό μέσω του οποίου ο SARS-CoV-2 μπορεί να μεταλλαχθεί.
Οι κορονοϊοί μπορούν να τροποποιήσουν το γενετικό τους υλικό μέσω της διαδικασίας του ανασυνδυασμού. Όταν 2 ιοί μολύνουν το ίδιο κύτταρο μπορούν να «ανταλλάξουν» μεγάλα κομμάτια του γονιδιώματός τους με αποτέλεσμα να σχηματιστούν εντελώς νέες αλληλουχίες.
Το φαινόμενο αυτό είναι αρκετά συχνό στους RNA ιούς.
Τα νέα στελέχη της γρίπης εμφανίζονται με έναν παρόμοιο μηχανισμό. Το γονιδίωμα της γρίπης, αντίθετα με αυτό του SARS-CoV-2, αποτελείται από 8 έλικες RNA.
Όταν δύο ιοί μολύνουν το ίδιο κύτταρο, οι παραπάνω έλικες αναμειγνύονται με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν στελέχη με ένα νέο συνδυασμό γονιδίων. Οι χοίροι γνωρίζουμε σήμερα ότι είναι δυνατό να μολυνθούν με διαφορετικά στελέχη του ιού της γρίπης, γεγονός που καθιστά τα ζώα αυτά ιδανικό περιβάλλον για την εμφάνιση νέων στελεχών. Ο ιός της γρίπης Η1Ν1 του 2009 είχε προέλθει από το συνδυασμό ενός στελέχους της γρίπης που επηρεάζει τον άνθρωπο με ένα στέλεχος που επηρεάζει τα πτηνά και 2 στελέχη που επηρεάζουν τους χοίρους.
Στους κορονοϊούς, οι οποίοι περιέχουν μόλις 1 έλικα RNA σε κάθε σωματίδιο, ο ανασυνδυασμός μπορεί να συμβεί μόνο όταν δύο διαφορετικά στελέχη μολύνουν το ίδιο κύτταρο.
Σήμερα, ανασυνδυασμός του SARS-CoV-2 έχει παρατηρηθεί τόσο στο εργαστήριο όσο και σε ασθενείς που μολύνθηκαν με τον ιό, γεγονός που δείχνει ότι αυτός είναι πιθανώς ένας μηχανισμός για την εμφάνιση νέων μεταλλαγμένων στελεχών. Μάλιστα, σύμφωνα με μία θεωρία, η ικανότητα του SARS-CoV-2 να μολύνει τον άνθρωπο αποκτήθηκε πιθανώς μέσω ανασυνδυασμού με ένα συγγενικό κορονοϊό που επηρεάζει κάποιο ζώο.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η εμφάνιση νέων στελεχών μέσω του μηχανισμού αυτού απαιτεί τη μόλυνση ενός κυττάρου από 2 διαφορετικά στελέχη. Ακόμα κι αν ένας ασθενής μολυνθεί με διαφορετικά στελέχη, αυτά δεν θα αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους αν εντοπίζονται σε διαφορετικά όργανα του σώματος.
Αυτό έχει παρατηρηθεί σήμερα σε νοσηλευόμενους ασθενείς οι οποίοι είχαν διαφορετικό στέλεχος στο ανώτερο και διαφορετικό στο κατώτερο αναπνευστικό σύστημα, τα οποία δεν αλληλεπίδρασαν ποτέ μεταξύ τους.
Τα διαθέσιμα δεδομένα σήμερα δείχνουν ότι η μόλυνση με περισσότερα του ενός στελέχη δεν οδηγεί σε σοβαρότερη νόσηση. Αν και γνωρίζουμε ότι αυτό μπορεί να συμβεί, μέχρι σήμερα έχουν παρατηρηθεί ελάχιστα περιστατικά ασθενών που μολύνθηκαν με περισσότερα του ενός στελέχη.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να παρακολουθούμε κάθε νέο στέλεχος που εμφανίζεται και να εξετάζουμε αν μπορεί να εξουδετερωθεί από τα εμβόλια καθώς και αν μεταδίδεται ευκολότερα σε σχέση με τα προηγούμενα στελέχη.