Σχεδόν 6 μήνες μετά την καταγραφή των πρώτων περιστατικών του COVID-19 στην πόλη της Wuhan, η επιστημονική κοινότητα κατάφερε να ανακαλύψει ένα φάρμακο που έχει μεγάλη χρησιμότητα στην αντιμετώπιση του ιού.
Μία ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ανακάλυψε ότι ένα φτηνό και ευρέως διαθέσιμο φάρμακο, η δεξαμεθαζόνη, μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό στη θεραπεία των σοβαρών περιστατικών του COVID-19.
Η δεξαμεθαζόνη κυκλοφορεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Είναι ένα στεροειδές φάρμακο που χορηγείται συνήθως σε χαμηλές δόσεις ως αντιφλεγμονώδες. Χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση του σοβαρού άσθματος, των αλλεργιών, καθώς και στη θεραπεία αυτοάνοσων νοσημάτων, όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα.
Οι επιδράσεις του φαρμάκου στο ανοσοποιητικό σύστημα και τη φλεγμονή είναι αυτές που το καθιστούν ιδανικό στην αντιμετώπιση του COVID-19.
Ποιος είναι ο Μηχανισμός Δράσης του Φαρμάκου;
Η πλειοψηφία των ασθενών με COVID-19 είναι ασυμπτωματικοί ή παρουσιάζουν ήπια συμπτώματα, όπως ξηρό βήχα, χαμηλό πυρετό και ανοσμία ή αγευσία.
Ωστόσο, ένα μικρό ποσοστό παρουσιάζει σοβαρά συμπτώματα με αποτέλεσμα να χρειαστεί εξωτερική χορήγηση οξυγόνου ή διασωλήνωση, με σκοπό να διευκολυνθεί η οξυγόνωση του αίματος δια μέσου των πνευμόνων. Η δεξαμεθαζόνη είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για την αντιμετώπιση του COVID-19 σε αυτούς τους ασθενείς.
Στα σοβαρά περιστατικά του ιού, το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά υπερβολικά στην παρουσία του SARS-CoV-2 και εκκινεί μία σημαντική απόκριση ενάντια στα κύτταρα που έχουν μολυνθεί από αυτόν. Η απόκριση αυτή είναι γνωστή ως καταιγίδα κυτταροκινών. Κατά την τελευταία, τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος απελευθερώνουν κυτταροκίνες, δηλαδή ουσίες που προκαλούν εκτεταμένη φλεγμονή.
Η δεξαμεθαζόνη επηρεάζει τη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος, περιορίζοντας την καταιγίδα κυτταροκινών. Ως αποτέλεσμα, προλαμβάνεται η εμφάνιση της εκτεταμένης φλεγμονής στους πνεύμονες και την καρδιά, η οποία ενοχοποιείται για τα σοβαρά συμπτώματα από το αναπνευστικό σύστημα που παρατηρούνται σε αυτούς τους ασθενείς.
Η δεξαμεθαζόνη εξετάστηκε από τη μεγαλύτερη κλινική δοκιμή φαρμάκων για τον COVID-19 μέχρι σήμερα, δηλαδή τη μελέτη RECOVERY (Randomised Evaluation of COVID-19 Therapy).
Οι ερευνητές εξέτασαν τις επιδράσεις του φαρμάκου σε συνολικά 6000 εθελοντές, εκ των οποίων οι 2000 έπαιρναν δεξαμεθαζόνη, ενώ οι 4000 έπαιρναν placebo.
Τα αποτελέσματα της έρευνας, αν και ακόμα δεν έχουν δημοσιευτεί σε ένα από τα μεγάλα επιστημονικά περιοδικά, δείχνουν ότι οι ασθενείς που ωφελούνται περισσότερο από τη χορήγηση του φαρμάκου είναι οι διασωληνωμένοι. Συγκεκριμένα, η χορήγηση δεξαμεθαζόνης, κατάφερε να περιορίσει τη θνησιμότητα από κατά 12% από το αρχικό 28-40% σε αυτή την ομάδα ασθενών. Αντίστοιχα, στην ομάδα ασθενών που έλαβε εξωτερική χορήγηση οξυγόνου, χωρίς ωστόσο να γίνει διασωλήνωση, παρατηρήθηκε μείωση της θνησιμότητας κατά 5% από το αρχικό 20-25%.
Τα παραπάνω ποσοστά ουσιαστικά μεταφράζονται σε 1 λιγότερο θάνατο ανά 8 διασωληνωμένους ασθενείς και 1 λιγότερο θάνατο ανά 20-25 ασθενείς που λαμβάνουν εξωτερική χορήγηση οξυγόνου.
Φυσικά, όπως συμβαίνει με κάθε φάρμακο, η δεξαμεθαζόνη μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες. Αυτές περιλαμβάνουν άγχος, διαταραχές του ύπνου, αύξηση του σωματικού βάρους και κατακράτηση υγρών. Για τους ασθενείς που βρίσκονται στη ΜΕΘ, οι ήπιες αυτές ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να αντιμετωπιστούν εύκολα, επομένως τα οφέλη από τη χορήγηση του φαρμάκου στην αντιμετώπιση του COVID-19 υπερβαίνουν κατά πολύ τους κινδύνους.
Το φάρμακο δεν είναι αποτελεσματικό στους ασθενείς με ήπια συμπτώματα και δεν πρέπει ποτέ να λαμβάνεται στο σπίτι.
Η Πρώτη Αποτελεσματική Θεραπεία
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα παραπάνω αποτελέσματα για τη δεξαμεθαζόνη παρατηρήθηκαν σε τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη μελέτη, δηλαδή η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου εκτιμήθηκε σε σχέση με ασθενείς που δεν έπαιρναν το φάρμακο.
Προηγούμενα φάρμακα που είχαν εξεταστεί ως προς την αποτελεσματικότητά τους για τον COVID-19 δεν είχαν δοκιμαστεί σε κλινικές δοκιμές με ομάδα ελέγχου. Σε αυτά περιλαμβάνεται και η υδροξυχλωροκίνη, το φάρμακο δηλαδή που είχε βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος μετά τη μικρή κλινική μελέτη από τον Γάλλο ερευνητή Didier Raoult.
Παρά το γεγονός ότι αρκετοί άνθρωποι, μεταξύ των οποίων και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, έλαβαν το φάρμακο αυτό προληπτικά, όπως διαπιστώθηκε τελικά το φάρμακο αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου από τον COVID-19 και δεν πρέπει να λαμβάνεται στην αντιμετώπιση του ιού.
Μάλιστα, η επιστημονική ομάδα από την Οξφόρδη που επιβεβαίωσε την αποτελεσματικότητα της δεξαμεθαζόνης, είχε σταματήσει μία άλλη κλινική δοκιμή για την υδροξυχλωροκίνη, με αποτέλεσμα το φάρμακο να αποσυρθεί από τη θεραπεία του COVID-19.
Ένα Φτηνό Φάρμακο
Η δεξαμεθαζόνη είναι ένα φτηνό φάρμακο και χορηγείται για 7-10 ημέρες. Σύμφωνα με τις παρούσες εκτιμήσεις, αν σε χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία, οι γιατροί χορηγούσαν δεξαμεθαζόνη από την αρχή της πανδημίας θα είχαν αποτραπεί περισσότεροι από 5000 θάνατοι από τον ιό.
Το σημαντικότερο είναι ότι το φάρμακο είναι αρκετά κοινό και υπάρχουν αυτή τη στιγμή μεγάλα αποθέματα παγκοσμίως. Αυτό σημαίνει ότι, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, το φάρμακο μπορεί να χορηγηθεί άμεσα στους ασθενείς που το χρειάζονται, σε αντίθεση με τα νέα φάρμακα τα οποία συνήθως είναι ακριβά και χρειάζεται αρκετός καιρός μέχρι να αρχίσει η μαζική παραγωγή τους.
Η σημαντική αυτή έρευνα δείχνει ότι ένα κοινό φάρμακο που χρησιμοποιείται εδώ και περισσότερο από 60 χρόνια έχει χρησιμότητα στη μάχη κατά του COVID-19. Αν και υπάρχουν ακόμα αρκετά που δεν γνωρίζουμε, αυτό είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα.