Πριν λίγους μήνες δεν είχαμε ακούσει ποτέ τον δείκτη R. Σήμερα, ως αποτέλεσμα της πανδημίας του COVID-19, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ακούσει τον παραπάνω δείκτη και γνωρίζουν ότι αποτελεί μέτρο για την ταχύτητα εξάπλωσης ενός παθογόνου.
Ο δείκτης R χρησιμοποιείται σήμερα από τις κυβερνήσεις αρκετών χωρών παγκοσμίως προκειμένου να εκτιμήσουν το ρυθμό εξάπλωσης της πανδημίας και να αποφασίσουν αν πρέπει να εφαρμόσουν ή να άρουν διάφορα μέτρα. Μόλις, λοιπόν μάθαμε τι ακριβώς είναι ο δείκτης R, εμφανίστηκε ένας άλλος δείκτης, ο οποίος βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Ο λόγος, φυσικά για τον δείκτη Κ. Τι είναι όμως ο δείκτης Κ και γιατί απασχολεί τους επιστήμονες;
Όπως γνωρίζουμε, ο δείκτης R αντιπροσωπεύει τον αριθμό των ατόμων που μπορεί να μολύνει ένας φορέας του παθογόνου. Αν το R είναι πάνω από 1, ο αριθμός των περιστατικών αυξάνεται. Ο στόχος των περισσοτέρων μέτρων πρόληψης είναι να μειωθεί το R κάτω από 1, που σημαίνει ότι τα περιστατικά του ιού μειώνονται.
Στην αρχή της επιδημίας του COVID-19, το R φτάνει συνήθως σε υψηλές τιμές (3 ή και παραπάνω). Αυτό σημαίνει ότι κατά μέσο όρο, ο κάθε φορέας του ιού, μολύνει άλλα 3 άτομα.
Περιεχόμενα:
Ο Μέσος Όρος Δεν Αρκεί
Ο δείκτης R που αναφέρεται κατά την ενημέρωση των νέων περιστατικών κάθε απόγευμα αντιπροσωπεύει το μέσο όρο για ολόκληρη τη χώρα. Καταλαβαίνουμε έτσι ότι αποτελεί ένα γενικό δείκτη και δεν προσφέρει πληροφορίες για τη μετάδοση του ιού από μεμονωμένα άτομα.
Καθώς κάθε παθογόνο δεν μεταδίδεται με τον ίδιο τρόπο, αλλά και ο κάθε φορέας δεν έχει ακριβώς την ίδια συμπεριφορά με τους υπόλοιπους φορείς, καταλαβαίνουμε ότι ο αριθμός των ασθενών που μπορεί να μολύνει 1 άτομο μπορεί να διαφέρει σημαντικά, ακόμα και όταν μιλάμε για την ίδια νόσο.
Ορισμένοι ασθενείς έχουν υψηλότερο ιικό φορτίο ή βήχουν περισσότερο με αποτέλεσμα να μεταδίδουν τον ιό πιο αποτελεσματικά.
Αντίστοιχα, υπάρχουν φορείς οι οποίοι, αν και ασυμπτωματικοί, μπορεί να μεταδώσουν τον ιό χωρίς να το γνωρίζουν. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του φαινομένου αυτού από τον προηγούμενο αιώνα είναι αυτή της Mary Mallon, γνωστής και ως “Typhoid Mary”. Η γυναίκα αυτή έζησε στη Νέα Υόρκη στις αρχές του 20ου αιώνα και εργαζόταν ως μαγείρισσα. Αν και είχε μολυνθεί με τα βακτήρια που προκαλούν τυφοειδή πυρετό, δεν παρουσίασε συμπτώματα και μόλυνε περισσότερα από 50 άτομα σε ένα διάστημα 7 ετών.
Super-Spreaders
Οι φορείς, όπως προαναφέρθηκε, διαφέρουν επίσης και ως προς τον τρόπο που αλληλεπιδρούν με άλλα άτομα. Ορισμένοι έρχονται σε επαφή μόνο με το στενό οικογενειακό περιβάλλον ή ένα μικρό αριθμό συναδέλφων στη δουλειά. Ως αποτέλεσμα, μεταδίδουν τον ιό σε ένα μικρό μόνο αριθμό ατόμων. Ωστόσο, αν ένας φορέας του ιού επισκεφθεί ένα γυμναστήριο, ένα ποδοσφαιρικό αγώνα ή ένα εστιατόριο, ο αριθμός των ατόμων που μολύνονται μπορεί να είναι ιδιαίτερα υψηλός. Οι επιστήμονες ονομάζουν τα παραπάνω “superspreading events” και οι φορείς που ευθύνονται γι’ αυτά λέγονται superspreaders. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μέχρι και το 80% των συνολικών περιστατικών ενός παθογόνου μπορεί να προέρχεται από ένα μικρό αριθμό superspreaders.
Δείκτης Διασποράς Κ
Διάφορα παθογόνα μεταδίδονται με διαφορετικό τρόπο και οι επιδημιολόγοι χρησιμοποιούν τον δείκτη ή παράμετρο διασποράς Κ προκειμένου να περιγράψουν ποια είναι η διαφοροποίηση στη μετάδοση του ιού. Για ορισμένες παθήσεις, ο κάθε φορέας μεταφέρει τον ιό στο ίδιο περίπου αριθμό ατόμων. Στις παθήσεις αυτές ο δείκτης Κ είναι σχετικά υψηλός.
Αντίθετα, ο χαμηλός δείκτης Κ σημαίνει ότι τα περισσότερα περιστατικά της νόσου προέρχονται από ένα μικρό αριθμό φορέων. Στην πανδημία της γρίπης του 1918, το Κ ήταν περίπου 1, γεγονός που σημαίνει ότι το 40% περίπου των ασθενών δεν μετέδιδαν τον ιό σε άλλα άτομα. Ωστόσο, σε παθήσεις όπως ο SARS, ο MERS και ο COVID-19, το Κ μπορεί να είναι ακόμα και 0.1, γεγονός που δείχνει ότι το παραπάνω ποσοστό προσεγγίζει το 70%. Αυτό σημαίνει ότι οι μεγάλες επιδημίες έχουν ξεκινήσει από ένα μικρό αριθμό superspreaders.
Γιατί είναι Σημαντικό το Κ;
Το Κ είναι ιδιαίτερα σημαντικό στον περιορισμό της πανδημίας για 2 λόγους. Αρχικά, τα superspreader events είναι κάτι που πρέπει να αποφευχθεί πάση θυσία στα τελευταία στάδια μίας επιδημίας, όταν ο ιός έχει σχεδόν εξαλειφθεί. Όταν το Κ είναι πολύ χαμηλό, αυτό σημαίνει ότι ένας μόλις φορέας μπορεί να προκαλέσει αρκετά νέα περιστατικά σε μικρό χρόνο. Αν συμβεί αυτό, η επιδημία μπορεί να παρουσιάσει νέα επιδείνωση, ακόμα κι αν έχει εξαλειφθεί τοπικά.
Οι επιδημίες στα club της Σεούλ, τα εργοστάσια κτηνοτροφίας στις ΗΠΑ και τα ορυχεία λιγνίτη στην Πολωνία δείχνουν πόσο επικίνδυνα είναι τα superspreader events. Κατά συνέπεια, οι κυβερνήσεις πρέπει να γνωρίζουν και να προλάβουν τους κινδύνους από το άνοιγμα των εργοστασίων και των κέντρων διασκέδασης. Καταλαβαίνουμε έτσι ότι είναι απαραίτητο να βρεθούν μέθοδοι για τον περιορισμό των superspreader events.
Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όταν το Κ είναι 0.1, αυτό σημαίνει ότι το 70% των φορέων δεν μεταδίδουν τον ιό. Ως αποτέλεσμα, τα περισσότερα εισαγόμενα περιστατικά αναρρώνουν χωρίς να μολύνουν άλλα άτομα. Αυτό σημαίνει ότι είναι ευκολότερο να περιοριστεί η εξάπλωση του ιού απ’ όσο δείχνει το R.
Βιβλιογραφία: The Conversation