Το 50% περίπου των ασθενών που νοσούν από COVID-19 παρουσιάζουν έκπτωση της όσφρησης ή της γεύσης. Η ανοσμία, όπως ονομάζεται η έκπτωση της όσφρησης, συνήθως υποχωρεί εντός 6 εβδομάδων από τη μόλυνση με τον ιό, ωστόσο στο 10% περίπου των ασθενών θα παραμείνει και μετά από αυτό το διάστημα.
Η εμφάνιση ανοσμίας έχει αποτελέσει αίνιγμα από την αρχή της πανδημίας, καθώς οι οσφρητικοί νευρώνες δεν φέρουν του υποδοχείς που χρησιμοποιεί ο ιός για να μολύνει τα κύτταρα του ανθρώπου. Επιπλέον, οι περισσότεροι ασθενείς με ανοσμία δεν έχουν ρινική συμφόρηση, η οποία ενοχοποιείται τυπικά για τις διαταραχές της όσφρησης σε άλλες λοιμώξεις, όπως το κοινό κρυολόγημα.
Κατά συνέπεια σήμερα υπάρχουν ακόμα αρκετά που δεν γνωρίζουμε σχετικά με τους μηχανισμούς που οδηγούν σε εμφάνιση ανοσμίας.
Μία νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Cell προσπάθησε να εξερευνήσει τους παραπάνω μηχανισμούς. Όπως διαπίστωσε, η μόλυνση των γειτονικών κυττάρων μπορεί να απενεργοποιήσει τα γονίδια που παράγουν τους υποδοχείς της όσφρησης στη ρίνα.
Φυσιολογικά, οι οσφρητικοί νευρώνες αντιλαμβάνονται τις οσμές στέλνοντας ηλεκτρικά σήματα στον εγκέφαλο όταν οι υποδοχείς τους προσδεθούν σε διάφορα μόρια της όσφρησης.
Πειράματα σε Ινδικά Χοιρίδια
Οι επιστήμονες εξέτασαν τι συμβαίνει όταν ο ιός μολύνει τους ιστούς της όσφρησης σε ινδικά χοιρίδια, ενώ εξέτασαν και δείγματα από 24 ασθενείς, εκ των οποίων οι 18 είχαν καταλήξει από COVID-19.
Στα ινδικά χοιρίδια, ο SARS-CoV-2 μόλυνε ορισμένα βοηθητικά κύτταρα της όσφρησης, περιορίζοντας σημαντικά τον αριθμό τους.
Αν και ο αριθμός των οσφρητικών νευρώνων δεν επηρεάστηκε, η λοίμωξη προσέλκυσε αρκετά ανοσιακά κύτταρα σε αυτή την περιοχή.
Το φαινόμενο αυτό επηρέασε τη διάταξη των χρωμοσωμάτων στον πυρήνα των οσφρητικών νευρώνων, γεγονός που περιορίστε την έκφραση των γονιδίων που παράγουν υποδοχείς της όσφρησης.
Η διάταξη του DNA στα χρωμοσώματα από ειδικές πρωτεΐνες (ιστόνες) είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς επηρεάζει ποια γονίδια είναι ενεργά και ποια όχι.
Προκειμένου να αποκλείσουν την πιθανότητα ο ιός να μόλυνε τους οσφρητικούς νευρώνες άμεσα, οι επιστήμονες εξέθεσαν ιστούς της όσφρησης από υγιή πειραματόζωα σε ορό από πειραματόζωα που είχαν μολυνθεί. Αν και ο ορός δεν είχε ενεργά σωματίδια του ιού, επηρέασε τη διάταξη του DNA στον πυρήνα των οσφρητικών νευρώνων.
Λιγότεροι Υποδοχείς στους Ανθρώπινους Ιστούς
Όταν οι επιστήμονες ανέλυσαν ιστούς της όσφρησης από ανθρώπους εθελοντές, επιβεβαίωσαν ότι ο ιός επηρεάζει την παραγωγή των υποδοχέων της όσφρησης.
Και σε αυτούς τους ιστούς παρατηρήθηκε διαταραχή της διάταξης του DNA στον πυρήνα των οσφρητικών νευρώνων.
Για το παραπάνω φαινόμενο, σύμφωνα με τους επιστήμονες, ευθύνονται οι κυτταροκίνες, μία ομάδα σηματοδοτικών μορίων του ανοσοποιητικού συστήματος.
Οι διαταραχές που προκαλούνται στον πυρήνα των νευρώνων πιθανώς παραμένουν και μετά την αποδρομή της λοίμωξης, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει γιατί η ανοσμία δεν υποχωρεί σε ορισμένους ασθενείς.
«Η μελέτη μας προσφέρει ένα μηχανισμό που μπορεί να εξηγήσει τόσο την εμφάνιση της ανοσμίας στην οξεία φάση της λοίμωξης, όσο και την ανοσμία στους ασθενείς με long COVID», αναφέρουν οι συγγραφείς στη μελέτη. Υποστήριξαν επίσης ότι και άλλα συμπτώματα της long COVID, όπως η θόλωση της σκέψης, η κεφαλαλγία και η κατάθλιψη αποδίδονται στον παραπάνω μηχανισμό.
Εναλλακτική Θεωρία
Ορισμένοι επιστήμονες, μεταξύ των οποίων και ο Dr Christopher von Bartheld, καθηγητής φαρμακολογίας από το Πανεπιστήμιο της Νεβάδα, εξέφρασαν αμφιβολίες σχετικά με την έρευνα.
Το 2020, ο von Bartheld είχε δημοσιεύσει μία μελέτη σχετικά με τους μηχανισμούς που ενοχοποιούνται για την ανοσμία στην COVID-19.
Όπως υποστήριξε, ο περιορισμός παραγωγής των υποδοχέων της όσφρησης εμφανίζεται μετά την υποχώρηση των προεκβολών (cilia) στους οσφρητικούς νευρώνες. Κατά συνέπεια η υποχώρηση των προεκβολών αυτών ενοχοποιείται για την έκπτωση της όσφρησης και όχι ο περιορισμός της έκφρασης των υποδοχέων της όσφρησης.
Οι συγγραφείς της παρούσας μελέτης παραδέχτηκαν ότι η μελέτη τους είχε και ορισμένους περιορισμούς. Για παράδειγμα, δεν κατάφεραν να δείξουν ποια είναι τα μόρια που ευθύνονται για τις μεταβολές του πυρήνα στους οσφρητικούς νευρώνες.