Τα εμβόλια αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία για την πρόληψη της σοβαρής COVID-19 λοίμωξης. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα εμβόλια μειώνουν τον κίνδυνο νοσηλείας και θανάτου από τα προηγούμενα στελέχη της πανδημίας κατά 95% ενώ και για το στέλεχος Όμικρον το ποσοστό αυτό είναι εξαιρετικά υψηλό και προσεγγίζει το 75%.
Σήμερα κυκλοφορούν συνολικά τέσσερα διαφορετικά είδη εμβολίων παγκοσμίως:
- mRNA Εμβόλια: Τα εμβόλια αυτά χρησιμοποιούν αλληλουχίες mRNA που έχουν κατασκευαστεί στο εργαστήριο. Οι αλληλουχίες αυτές παράγουν μία πρωτεΐνη του ιού, η οποία εκκινεί την ανοσιακή απόκριση του οργανισμού.
- Εμβόλια με Ιό-Φορέα: Τα εμβόλια αυτά χρησιμοποιούν ακίνδυνους ιούς οι οποίοι μεταφέρουν τη γενετική πληροφορία για την παραγωγή αντισωμάτων ενάντια σε ένα συγκεκριμένο παθογόνο.
- Εμβόλια με Εξασθενημένους Ιούς: Τα εμβόλια αυτά περιέχουν εξασθενημένους ιούς SARS-CoV-2 οι οποίοι δεν μπορούν να πολλαπλασιαστούν. Ωστόσο, η χορήγησή τους σε έναν ασθενή μπορεί να δημιουργήσει ανοσία για τον ιό.
- Εμβόλια με Πρωτεϊνικές Υπομονάδες: Τα εμβόλια αυτά περιέχουν συγκεκριμένες πρωτεΐνες του ιού, οι οποίες εκκινούν την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Τα δύο σημαντικότερα εμβόλια που αναπτύχθηκαν με βάση την τεχνολογία του ιού-φορέα είναι το εμβόλιο ChAdOx1, το οποίο αναπτύχθηκε από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και τη φαρμακευτική εταιρεία AstraZeneca, και το εμβόλιο Ad26.COV2.S, το οποίο αναπτύχθηκε από τη φαρμακευτική εταιρεία Janssen για λογαριασμό της Johnson & Johnson. Και τα δύο εμβόλια χρησιμοποιούν αδενοϊούς φορείς οι οποίοι μεταφέρουν δεδομένα για τον SARS-CoV-2.
Παρά την αδιαμφισβήτητη επιτυχία των παραπάνω εμβολίων, τόσο το εμβόλιο της AstraZeneca όσο και το εμβόλιο της Johnson & Johnson προκάλεσαν θρόμβωση με θρομβοκυτταροπενία (TTS), μία δυνητικά απειλητική για τη ζωή επιπλοκή, σε ορισμένους ασθενείς.
Μία νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες ημέρες στο επιστημονικό περιοδικό Science Advances προσπάθησε να εξερευνήσει τους μηχανισμούς που ενοχοποιούνται για την επιπλοκή αυτή. Οι συγγραφείς της μελέτης περιέγραψαν με λεπτομέρεια την αλληλεπίδραση ανάμεσα στο εμβόλιο της AstraZeneca και μία πρωτεΐνη που βρίσκεται στο εσωτερικό των αιμοπεταλίων, την PF4.
Ποια είναι η Πιθανότητα να Εμφανιστεί η Επιπλοκή;
Η συχνότητα της TTS είναι εξαιρετικά χαμηλή σύμφωνα με όλα τα διαθέσιμα δεδομένα.
Μία πρόσφατη ανάλυση του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (WHO) ανέφερε ότι ένας στους 250.000 ενήλικες από τη Μεγάλη Βρετανία και 1 στους 100.000 ενήλικες που εμβολιάστηκαν στην ΕΕ παρουσίασαν την επιπλοκή αυτή.
Σύμφωνα με μία βάση δεδομένων, περίπου το 63.8% του παγκοσμίου πληθυσμού έχει κάνει τουλάχιστον 1 δόση των εμβολίων της COVID-19, ποσοστό που αντιστοιχεί σε περίπου 11.04 δισεκατομμύρια δόσεις. Δεδομένα από τον πραγματικό κόσμο έχουν δείξει ότι ο κίνδυνος θανάτου από COVID-19 στα εμβολιασμένα άτομα είναι 93.4% χαμηλότερος σε σχέση με τους ανεμβολίαστους.
Παρά την εξαιρετικά χαμηλή συχνότητα της TTS, ορισμένοι ασθενείς παρουσίασαν τελικά την επιπλοκή αυτή, ωστόσο μέχρι προσφάτως οι επιστήμονες δεν γνώριζαν τους μηχανισμούς στους οποίους αποδίδεται η εμφάνισή της.
Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα, αυτή φαίνεται ότι αποδίδεται στη σύνδεση ανάμεσα στον αδενοϊό-φορέα και τον PF4 (αιμοπεταλιακός παράγοντας 4). Τα αιμοπετάλια είναι μικρά κύτταρα του αίματος που σχηματίζουν θρόμβους με σκοπό να σταματήσουν την αιμορραγία. Ορισμένοι ασθενείς παράγουν αντισώματα για το σύμπλεγμα αντιγόνου-PF4, γεγονός που αυξάνει τα επίπεδα των αιμοπεταλίων με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος θρόμβωσης.
Υπολογιστικά Μοντέλα και Εργαστηριακές Εξετάσεις
Θέλοντας να εξετάσουν το μηχανισμό των θρομβώσεων στους ασθενείς που έκαναν το εμβόλιο της AstraZeneca για την COVID-19, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τελευταίας τεχνολογίας υπολογιστικά μοντέλα. Μέσω αυτών εξερεύνησαν την αλληλεπίδραση των συστατικών του εμβολίου με τις πρωτεΐνες του ανθρώπου.
Όπως διαπίστωσαν, ο PF4 σχημάτιζε σταθερά συμπλέγματα με τους αδενοϊούς του εμβολίου. Συγκεκριμένα, τα αρνητικά φορτισμένα σωματίδια του εμβολίου παρουσίαζαν έλξη με τους PF4, οι οποίοι έχουν θετικό φορτίο.
Εξερευνώντας προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση του παραπάνω προβλήματος, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι η προσθήκη ηπαρίνης (φάρμακο που χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση των θρομβώσεων) μπορεί να αποτρέψει το σχηματισμό των παραπάνω συμπλεγμάτων.
Όταν οι επιστήμονες της μελέτης ρωτήθηκαν αν ο ίδιος μηχανισμός ενοχοποιείται και για τις θρομβώσεις από το εμβόλιο της Johnson & Johnson, απάντησαν ότι οι PF4 είχαν τάση σχηματισμού συμπλεγμάτων και με αυτό το εμβόλιο.