Μία επιστημονική ομάδα από τη Γερμανία υποστηρίζει ότι κατάφερε να εξακριβώσει τον μηχανισμό μέσω του οποίου προκαλούνται θρομβώσεις από το εμβόλιο της AstraZeneca.
Προς το παρόν έχουν αναφερθεί στην Ευρώπη περισσότερα από 220 περιστατικά θρομβώσεων με χαμηλά αιμοπετάλια σε ασθενείς που έλαβαν το εμβόλιο Vaxzevria (πρώην AstraZeneca).
Ο μηχανισμός πρόκλησης θρομβώσεων από την παρούσα μελέτη επιβεβαιώθηκε με 3 διαφορετικούς τρόπους από την επιστημονική ομάδα, επομένως είναι σχεδόν βέβαιοι ότι αυτός ενοχοποιείται για την παραπάνω επιπλοκή, όπως ανέφεραν στην έρευνά τους, η οποία έχει αναρτηθεί ως προδημοσίευση στην ιστοσελίδα Research Square.
Καθώς ο μαζικός εμβολιασμός του πληθυσμού για την COVID-19 συνεχίζεται, η επιστημονική ομάδα προσπάθησε να δώσει απαντήσεις όσο το δυνατόν ταχύτερα σχετικά με την παραπάνω επιπλοκή. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις της μελέτης, ο μηχανισμός που ευθύνεται για τις θρομβώσεις συνδέεται με τους αδενοϊούς, επομένως αφορά πιθανώς όλα τα εμβόλια που χρησιμοποιούν αυτή την τεχνολογία για τη μεταφορά της γενετικής πληροφορίας για την παραγωγή της πρωτεΐνης ακίδας.
Ο επικεφαλής της έρευνας, Andreas Greinacher, MD, από το Institute of Immunology and Transfusion Medicine στη Γερμανία, δήλωσε ότι η επιστημονική ομάδα επικοινώνησε και με τη Johnson & Johnson με σκοπό να εξετάσει και το δικό της εμβόλιο, ωστόσο η εταιρία δεν θέλησε να συνεργαστεί με τους επιστήμονες, επομένως τελικά εξετάστηκε μόνο το εμβόλιο της AstraZeneca.
Σήμερα έχουν χορηγηθεί σχεδόν 7 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου της Johnson & Johnson στις ΗΠΑ και έχουν εμφανιστεί 7 περιστατικά θρόμβωσης. Το εμβόλιο χρησιμοποιεί επίσης αδενοϊό, αντίστοιχα με το εμβόλιο της AstraZeneca.
Αν και η ανεπιθύμητη ενέργεια εμφανίζεται πολύ σπάνια, μπορεί να είναι αρκετά σοβαρή. Μία γυναίκα 45 ετών που έλαβε το εμβόλιο κατέληξε την περασμένη εβδομάδα στις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα το CDC και το FDA να σταματήσουν την κυκλοφορία του με σκοπό να εξεταστεί περισσότερο αυτή η ανεπιθύμητη ενέργεια.
Ο Greinacher και οι συνεργάτες του περιγράφουν στη μελέτη τους την αλληλουχία των γεγονότων που οδηγούν στην εμφάνιση των θρομβώσεων. Όπως εξήγησαν, αν και όλοι οι άνθρωποι έχουν το βασικό μηχανισμό που οδηγεί στην εμφάνιση των θρόμβων, η επιπλοκή εμφανίζεται μόνο όταν αυτός δεν είναι σε ισορροπία. Ο οργανισμός έχει μία σειρά ελεγκτικούς μηχανισμούς για να διασφαλίσει ότι η απόκριση που προκαλείται δεν θα οδηγήσει σε εμφάνιση θρόμβων.
Σε σπάνιες περιπτώσεις, ωστόσο, μπορεί να εμφανιστεί μία καταιγίδα λαθών στους παραπάνω μηχανισμούς, η οποία οδηγεί σε μία πολύ επικίνδυνη κατάσταση. Η παραπάνω απόκριση της αυτοανοσίας, η οποία οδηγεί σε μία κατάσταση υπερπηκτικότητας, συνήθως υποχωρεί σε λίγες εβδομάδες. Επομένως, αν οι ασθενείς λάβουν άμεσα θεραπεία, δεν διατρέχουν σημαντικό κίνδυνο και θα καταφέρουν να αντιμετωπίσουν την επιπλοκή.
Ο Μηχανισμός Δύο Βημάτων που Οδηγεί στην Εμφάνιση Θρομβώσεων
Στο πρώτο βήμα, το τοίχωμα του αδενοϊού στο εμβόλιο, σε συνδυασμό με τις πρωτεΐνες των κυττάρων του ανθρώπου τα οποία έχει μολύνει, έρχεται σε επαφή με τα αιμοπετάλια του αίματος.
Τα αιμοπετάλια είναι άχρωμα κυτταρικά τμήματα τα οποία μεταβαίνουν άμεσα στο σημείο ενός τραυματισμού (ή μόλυνσης) με σκοπό να σταματήσουν την αιμορραγία. Παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην ανοσιακή απόκριση του οργανισμού.
Όταν ενεργοποιηθούν, περικλείουν τα παθογόνα μικρόβια και αλλάζουν το σχήμα τους, απελευθερώνοντας χημικά σήματα τα οποία αποθηκεύουν σε μορφή κοκκίων.
Όταν υπάρχει μαζική ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων (όπως συμβαίνει με τη χορήγηση ηπαρίνης ή με το εμβόλιο Vaxzevria), παρατηρείται εκτεταμένη παραγωγή των παραπάνω σημάτων. Τα τελευταία, ενεργοποιούν ένα αρχαίο και ισχυρό κομμάτι της ανοσιακής απόκρισης που είναι δύσκολο να περιοριστεί.
«Φανταστείτε ένα δράκο που κοιμάται σε μία σπηλιά και ξαφνικά κάποιος του πετάει πέτρες», εξήγησε ο Greinacher. Τα χημικά σήματα αφυπνίζουν τα Β λεμφοκύτταρα, τα οποία αρχίζουν να παράγουν μαζικές ποσότητες αντισωμάτων για τον παράγοντα αιμοπεταλίων 4, ο οποίος επηρεάζει την πηκτικότητα του αίματος.
Ο οργανισμός πιστεύει λανθασμένα ότι αντιδρά σε υπερβολικές ποσότητες παθογόνων, επομένως το ανοσοποιητικό σύστημα υπερλειτουργεί. Τα αντισώματα προσδένονται στα αιμοπετάλια, τα αιμοπετάλια προσελκύουν περισσότερα λευκά αιμοσφαίρια και το όλο σύστημα καταρρέει.
Το δεύτερο βήμα του μηχανισμού των θρομβώσεων έχει να κάνει με τον παράγοντα EDTA, μία σταθεροποιητική ουσία που βρίσκεται στο εμβόλιο της AstraZeneca, αλλά όχι σε αυτό της Johnson & Johnson.
Το EDTA χαλαρώνει τις συνδέσεις των κυττάρων που βρίσκονται στα τοιχώματα των αγγείων, γεγονός που οδηγεί σε διαρροές. Το αποτέλεσμα είναι να εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος μεγάλα συμπλέγματα πρωτεϊνών και αιμοπεταλίων. Τα τελευταία, σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να προκαλέσουν συστηματικές βλάβες.
Όταν ρωτήθηκε αν μπορεί να γίνει κάποια τροποποίηση στα εμβόλια προκειμένου να περιοριστεί ο κίνδυνος θρομβώσεων, ο Greinacher υποστήριξε ότι η πρώτη του σκέψη είναι να αντικατασταθεί το EDTA με κάποια άλλη ουσία, ωστόσο δεν γνωρίζει πόσο σημαντική είναι η χρησιμοποίηση του παραπάνω παράγοντα για το εμβόλιο.
Γιατί όμως, το εμβόλιο της Johnson & Johnson, το οποίο δεν περιέχει EDTA, μπορεί να προκαλέσει παρόμοιες θρομβώσεις; Η απάντηση, σύμφωνα με τον ίδιο, έχει να κάνει πιθανώς με το μέγεθος.
Όπως εξήγησε, ο κίνδυνος εμφάνισης θρομβώσεων στους ασθενείς που λαμβάνουν ηπαρίνη είναι ανάλογος του μεγέθους που έχει το μόριο. Η αδιάσπαστη ηπαρίνη, το μακρύτερο είδος μορίου, έχει συνδεθεί με σχεδόν 10 φορές αυξημένο κίνδυνο θρομβώσεων σε σχέση με τα μόρια ηπαρίνης χαμηλότερου μοριακού βάρους.
Σχετικά με την αυξημένη συχνότητα των θρομβώσεων στις γυναίκες, ο Greinacher ήταν αρκετά σκεπτικός. Όπως τόνισε, ο εμβολιασμός ξεκίνησε από τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας. Ο πληθυσμός αυτός έχει μεγαλύτερη αναλογία γυναικών, επομένως ίσως είναι λανθασμένο το συμπέρασμα ότι η ανεπιθύμητη ενέργεια είναι συχνότερη στις γυναίκες.
Εξήγησε, ωστόσο, ότι η διαφορά μπορεί να αποδίδεται και σε ορμονικά αίτια ή να σχετίζεται με τον αυξημένο κίνδυνο αυτοανόσων νοσημάτων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, πιστεύει ότι η επιπλοκή δεν εμφανίζεται αποκλειστικά σε γυναίκες νεαρής ηλικίας.
Σήμερα, αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες έχουν σταματήσει τη χορήγηση του εμβολίου της AstraZeneca.
Την περασμένη εβδομάδα, η Δανία υποστήριξε ότι το Vaxzevria δεν αποτελεί πλέον μέρος του προγράμματος εμβολιασμού, ενώ η Ιταλία δήλωσε ότι θα χορηγεί το εμβόλιο μόνο σε ενήλικες άνω των 60.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, με τη σειρά του, υποστήριξε ότι, όταν το εμβόλιο της Johnson & Johnson κυκλοφορήσει τελικά στην Ευρώπη, θα πρέπει να αναφέρεται ότι μπορεί να προκαλέσει θρομβώσεις με χαμηλά αιμοπετάλια.