Συχνά, το ανοσοποιητικό μας σύστημα μπορεί να αντιμετωπίσει και να καταστρέψει τα νεοπλασματικά κύτταρα, αποτρέποντας έτσι την εμφάνιση καρκίνου. Μία νέα έρευνα προσφέρει επιπλέον δεδομένα σχετικά με τον παραπάνω μηχανισμό, καθώς ανακάλυψε μικρά συσσωματώματα ανοσιακών ιστών που σχηματίζονται μέσα στα νεοπλάσματα.
Οι δομές αυτές, οι οποίες ονομάστηκαν ανοσιακά φυλάκια (immune outposts), βελτιώνουν την πιθανότητα επιβίωσης από τον καρκίνο και, πιθανώς, μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως θεραπεία στο μέλλον αν καταφέρουμε να επάγουμε το σχηματισμό τους.
Γνωρίζουμε εδώ και καιρό ότι το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά στην εμφάνιση καρκίνου. Ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα ενισχύουν την ανοσιακή αυτή απόκριση, ωστόσο είναι αποτελεσματικά σε ένα μικρό μόνο ποσοστό ασθενών.
Ο Haydn Kissick από το Emory University School of Medicine και οι συνεργάτες του εξέτασαν νεοπλάσματα που είχαν αφαιρεθεί από 150 ασθενείς με καρκίνο των νεφρών, της ουροδόχου κύστεως ή του προστάτου. Το ποσοστό των Τ κυττάρων (των ανοσιακών κυττάρων που αντιμετωπίζουν τους όγκους) στα νεοπλάσματα αυτά ήταν από 0.002% μέχρι πάνω από 20% του συνολικού αριθμού κυττάρων.
Τα Τ κύτταρα δεν ήταν επίσης κατανεμημένα τυχαία μέσα στους όγκους, αλλά παρουσίαζαν υψηλή συγκέτρωση γύρω από τα ανοσιακά φυλάκια. Τα τελευταία σχηματίζονται συνήθως κοντά στα τριχοειδή αγγεία που αιματώνουν τον όγκο.
Εκτός από τα ώριμα Τ κύτταρα, τα ανοσιακά φυλάκια είχαν επίσης ανώριμα Τ κύτταρα που λέγονται βλαστοκυτταροειδή, τα οποία μπορούν να πολλαπλασιαστούν και να προσφέρουν έτσι μία συνεχή ροή νέων ανοσιακών κυττάρων. «Τα κύτταρα αυτά στέλνουν συνεχώς νέους στρατιώτες στη μάχη», είπε ο Kissick. «Είναι επίσης ιδιαίτερα χρήσιμα καθώς τα Τ-κύτταρα καταστρέφονται ασταμάτητα».
Τα ανοσιακά φυλάκια περιέχουν και ένα άλλο είδος ανοσιακών κυττάρων τα οποία αποκόπτουν και εκθέτουν τα μόρια του καρκίνου στην επιφάνειά τους, γεγονός που τα παρουσιάζει στα Τ κύτταρα ως κάτι που πρέπει να στοχεύσουν. «Τα φυλάκια αυτά δρουν ως λεμφαδένες στο σημείο που διεξάγεται η μάχη», είπε ο Kissick.
Οι λεμφαδένες είναι μικρές δομές, σχήματος φασολιού που βρίσκονται σε διάφορες περιοχές, όπως ο τράχηλος και οι μασχάλες, και ουσιαστικά «εκπαιδεύουν» τα ανοσοποιητικά κύτταρα για να αντιμετωπίσουν επιβλαβείς ουσίες, όπως τα βακτήρια ή τα νεοπλασματικά κύτταρα, αναγνωρίζοντας συγκεκριμένα μόρια στην επιφάνειά τους.
«Γνωρίζαμε ήδη ότι στους όγκους υπάρχουν Τ κύτταρα, ωστόσο η παρούσα μελέτη μάς δείχνει που βρίσκονται τα βλαστοκυτταροειδή κύτταρα», είπε ο Nicholas Restifo από την Lyell Immunopharma. «Όλα τα βλαστοκύτταρα έχουν περιοχές όπου διατηρούνται ασφαλή. Μέχρι σήμερα δεν είχαμε καταφέρει να διαπιστώσουμε πού βρίσκονται».
Τα ανοσιακά φυλάκια δεν είχαν καταφέρει να περιορίσουν τον πολλαπλασιασμό του καρκίνου στους ασθενείς, με ορισμένα νεοπλάσματα να φτάνουν ακόμα και τα 10 εκατοστά σε διάμετρο. Ωστόσο, μετά την αφαίρεση του αρχικού όγκου, οι ασθενείς που είχαν περισσότερα ανοσιακά φυλάκια, είχαν μειωμένο κίνδυνο να παρουσιάσουν μεταστάσεις σε άλλα σημεία του οργανισμού.
Αυτό προφανώς αποδίδεται στο γεγονός ότι τα Τ κύτταρα «έμαθαν» να αναγνωρίζουν τον καρκίνο από το χρόνο ωρίμανσής τους στα ανοσιακά φυλάκια, είπε ο Kissick. «Όσοι ασθενείς έχουν τα παραπάνω στα νεοπλάσματά τους μπορούν να ρυθμίσουν πιο αποτελεσματικά την πορεία της νόσου».
Η ερευνητική ομάδα εξετάζει σήμερα αν ορισμένα νεοπλάσματα παράγουν χημικές ουσίες που προκαλούν διάσπαση των ανοσιακών φυλακίων. «Αν καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε το παραπάνω φαινόμενο, τότε θα αυξηθεί ο αριθμός των φυλακίων στα νεοπλάσματα», πρόσθεσε ο Kissick.
Στο παρελθόν, ένα άλλο είδος ανοσιακού ιστού, οι τριτογενείς λεμφοειδείς δομές, είχαν σχετιστεί με τον καρκίνο, ωστόσο οι ιστοί αυτοί βρίσκονται συνήθως στο εξωτερικό των όγκων και περιέχουν κυρίως Β κύτταρα, τα οποία παράγουν αντισώματα αλλά δεν μπορούν να καταστρέψουν τα νεοπλασματικά κύτταρα.
Άλλες ερευνητικές ομάδες είχαν επιχειρήσει να δημιουργήσουν δομές από φύκια οι οποίες θα τροφοδοτούνται με ανοσιακά κύτταρα και θα τοποθετούνται κοντά ή μέσα στα νεοπλάσματα.
«Εφόσον γνωρίζουμε πλέον ότι οι δομές αυτές είναι σημαντικές για την αντιμετώπιση του καρκίνου, θα εξερευνήσουμε μεθόδους για να ενισχύσουμε τον πολλαπλασιασμό τους», κατέληξε ο Restifo.
Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature.
Βιβλιογραφία: New Scientist