Μία νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Cell Host & Microbiome δείχνει ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα προβιοτικά μπορεί να είναι επιβλαβή, εξ’αιτίας της ικανότητάς τους να μεταλλάσσονται όταν βρεθούν στο έντερο.
Τα προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί που συμβάλλουν στην υγιή λειτουργία του εντέρου. Ο κύριος ρόλος τους είναι η διατήρηση της ισορροπίας των βακτηρίων στο εντερικό μικροβίωμα.
Ο ανθρώπινος οργανισμός φιλοξενεί φυσιολογικά σχεδόν 1.5 κιλά προβιοτικά βακτήρια. Οι μικροοργανισμοί αυτοί βρίσκονται επίσης σε τρόφιμα όπως το γιαούρτι, το κίμτσι και ορισμένα είδη τυριού.
Προσφάτως, τα υποτιθέμενα οφέλη των προβιοτικών έχουν βρεθεί στο επίκεντρο του επιστημονικού ενδιαφέροντος. Ορισμένα από τα αναφερόμενα οφέλη αφορούν στη διευκόλυνση της πέψης, τη μείωση της αρτηριακής πίεσης, τη βελτίωση των γνωστικών λειτουργιών και την ανακούφιση των συμπτωμάτων του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου.
Ωστόσο, είμαστε βέβαιοι ότι τα προβιοτικά είναι τελείως ασφαλή; Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι καταναλώνουν προβιοτικά, έρχονται στο φως διάφορες έρευνες που δείχνουν ότι τα προβιοτικά δεν δρουν με τον ίδιο τρόπο για όλους και ορισμένα στελέχη μπορεί να μην είναι αβλαβή.
Μία νέα έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον έριξε μία πιο προσεκτική ματιά στα θεραπευτικά οφέλη των προβιοτικών εξετάζοντας τη συμπεριφορά ενός στελέχους της Escherichia coli στο έντερο ποντικών.
Επικεφαλής της έρευνας ήταν ο Γκάουταμ Ντάντας, καθηγητής παθολογίας, ανοσολογίας, μοριακής βιολογίας και βιοτεχνολογίας.
Πώς μεταλλάσσονται τα προβιοτικά στο έντερο;
Ο Ντάντας και οι συνεργάτες του επέλεξαν το στέλεχος E. coli Nissle 1917 καθώς οι ερευνητές πιστεύουν ότι είναι αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση της διάρροιας.
Ήθελαν να εξετάσουν πώς συμπεριφέρεται το βακτήριο στο γαστρεντερικό σωλήνα των ποντικών, επομένως χρησιμοποίησαν ποντίκια με 4 διαφορετικά είδη εντερικού μικροβιώματος:
- Μικροβίωμα στείρο βακτηρίων
- Μικροβίωμα με περιορισμένα βακτήρια σε ανισορροπία, αντίστοιχο με το μικροβίωμα μίας ανθυγιεινής διατροφής
- Φυσιολογικό εντερικό μικροβίωμα
- Φυσιολογικό εντερικό μικροβίωμα μετά από θεραπεία με αντιβιοτικά
Οι επιστήμονες έδωσαν στα ποντίκια προβιοτικά και διάφορες δίαιτες. Μία δίαιτα ήταν πλούσια σε φυτικές ίνες, μία δίαιτα ήταν αντίστοιχη της δυτικής διατροφής με αρκετά λιπαρά και σάκχαρα, ενώ η τελευταία ήθελε πάλι να ομοιάσει τη δυτική διατροφή αλλά περιείχε περισσότερες ίνες.
Μετά από 5 εβδομάδες, οι επιστήμονες ανέλυσαν το μικροβίωμα των ποντικών. Διαπίστωσαν ότι το προβιοτικό βακτήριο είχε μεταλλαχθεί και είχε αποκτήσει νέα χαρακτηριστικά.
Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, το βακτήριο προκάλεσε βλάβες στον ξενιστή, καταστρέφοντας την προστατευτική στιβάδα που καλύπτει το έντερο. Προηγούμενες έρευνες είχαν συνδέσει τις βλάβες στη στιβάδα αυτή με το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.
«Σε ένα εντερικό περιβάλλον με μεγάλη ποικιλομορφία, το βακτήριο δεν μεταλλάχθηκε σημαντικά. Αυτό πιθανώς αποδίδεται στο γεγονός ότι η E. coli Nissle είναι συνηθισμένη στο περιβάλλον αυτό», είπε η Όρα Φερέιρο, μία εκ των συγγραφέων της έρευνας.
«Πρέπει να θυμόμαστε ωστόσο ότι τα προβιοτικά δεν χορηγούνται πάντοτε σε άτομα με υγιές μικροβίωμα. Συχνά χορηγούνται σε ασθενείς με παθολογικά μικροβιώματα χαμηλής ποικιλομορφίας. Στις περιπτώσεις αυτές το βακτήριο μπορεί να μεταλλαχθεί εύκολα».
Χρησιμοποιώντας ζωντανούς οργανισμούς ως φάρμακα
Σήμερα, μελετώνται εκτενώς προβιοτικά για τη θεραπεία παθήσεων όπως οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, η φαινυλκετονουρία και η νεκρωτική εντεροκολίτιδα.
Ωστόσο, τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας δείχνουν ότι ένα προβιοτικό που προσφέρει οφέλη σε έναν ασθενή, μπορεί να μεταλλαχθεί και να προκαλεί βλάβες σε έναν άλλο.
«Εφόσον χρησιμοποιούμε πλέον ζωντανούς οργανισμούς ως φάρμακα, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι αυτοί εξελίσσονται. Αυτό σημαίνει ότι το βακτήριο που βάζουμε στον οργανισμό μας δεν είναι βέβαιο ότι δεν θα έχει μεταλλαχθεί μέσα σε λίγες ώρες», είπε ο Ντάντας.
«Δεν υπάρχει μικρόβιο που δεν μεταλλάσσεται», πρόσθεσε. «Αυτός ωστόσο δεν είναι λόγος να εγκαταλείψουμε τις προβιοτικές θεραπείες. Πρέπει όμως να γνωρίζουμε σε ποιες περιστάσεις τα βακτήρια μπορεί να μεταλλαχθούν».
Για να δώσουν απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, οι ερευνητές δημιούργησαν μία προβιοτική θεραπεία για την φαινυλκετονουρία, μία μεταβολική νόσο που μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλικές βλάβες.
Στη φαινυλκετονουρία, ο οργανισμός δεν μπορεί να διασπάσει μία ουσία που λέγεται φαινυλαλανίνη. Τα αυξημένα επίπεδα της ουσίας αυτής προκαλούν τελικά νευρολογικές βλάβες. Ο Ντάντας και η ομάδα του τροποποίησαν γενετικά στελέχη του E. coli Nissle έτσι ώστε το βακτήριο να μπορεί να διασπάσει τη φαινυλαλανίνη και να την απομακρύνει μέσω των ούρων.
Χρησιμοποιώντας ένα μοντέλο ποντικών με φαινυλκετονουρία, οι ερευνητές χορήγησαν το παραπάνω στέλεχος της E. coli στα ποντίκια. Η θεραπεία αυτή μείωσε τα επίπεδα της φαινυλαλανίνης στο μισό μέσα σε 24 ώρες.
Φωτογραφία: NIAID