Οι προληπτικές εξετάσεις, όπως για παράδειγμα το τεστ Παπανικολάου ή μέτρηση της αρτηριακής πίεσης μάς βοηθούν να διαγνώσουμε άμεσα διάφορες παθήσεις. Η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει στους γιατρούς να χορηγήσουν θεραπείες οι οποίες ενδεχομένως δεν θα ήταν αποτελεσματικές αν είχαν χορηγηθεί αργότερα στην πορεία της νόσου.
Μάλιστα, ορισμένες εξετάσεις μπορεί να αποτρέψουν την εμφάνιση συγκεκριμένων παθήσεων. Για παράδειγμα, τόσο η κολονοσκόπηση όσο και το τεστ Παπανικολάου επιτρέπουν στο γιατρό να ανιχνεύσει προκαρκινικές βλάβες τις οποίες αφαιρεί πριν εξελιχθούν σε καρκίνο. Δεδομένα έχουν δείξει επίσης ότι εκατομμύρια θάνατοι ετησίως θα ήταν δυνατό να αποφευχθούν αν κάναμε προληπτικές εξετάσεις σύμφωνα με τις οδηγίες των γιατρών.
Βέβαια, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ακόμα και αυτές οι εξετάσεις έχουν τα όριά τους. Επιπλέον, σε ορισμένους ασθενείς δεν υπάρχει λόγος να γίνονται ορισμένες εξετάσεις. Ποιοι είναι όμως αυτοί οι ασθενείς και γιατί θα πρέπει να σταματάμε τις προληπτικές εξετάσεις σε αυτούς;
Οι Προληπτικές Εξετάσεις έχουν Όρια
Ακόμα και η καλύτερη προληπτική εξέταση δεν έχει 100% αποτελεσματικότητα. Αυτό σημαίνει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μην καταφέρει να ανιχνεύσει βλάβες ενώ υπάρχουν (ψευδώς αρνητική εξέταση) ή να δώσει θετικά αποτελέσματα σε υγιείς ασθενείς (ψευδώς θετική).
Μία άλλη εξίσου σημαντική πληροφορία για τις προληπτικές εξετάσεις είναι ότι στις μεγαλύτερες ηλικίες η χρησιμότητά τους αρχίζει να φθίνει. Αρκετές παθήσεις που ανιχνεύονται συχνά από τις τυπικές εξετάσεις, όπως για παράδειγμα ο καρκίνος του προστάτου ή ο καρκίνος του τραχήλου, χρειάζονται συνήθως αρκετό καιρό μέχρι να αρχίσουν να προκαλούν βλάβες. Ένας ασθενής άνω των 80 ετών έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να καταλήξει από κάποιο άλλο αίτια πριν ο καρκίνος του προστάτου ή ο καρκίνος του τραχήλου αρχίσουν να προκαλούν βλάβες στην υγεία του. Επιπλέον, ορισμένες μορφές καρκίνου, όπως για παράδειγμα ο καρκίνος του τραχήλου, είναι σπανιότερες στις μεγαλύτερες ηλικίες.
Κατά συνέπεια, καταλαβαίνουμε ότι ορισμένες εξετάσεις δεν έχουν ιδιαίτερη χρησιμότητα σε κάποιες συγκεκριμένες ομάδες ασθενών και επομένως δεν υπάρχει λόγος να γίνονται.
Πότε θα Πρέπει να Σταματάμε τις Προληπτικές Εξετάσεις;
Σύμφωνα με τις παρούσες οδηγίες, αρκετές κοινές εξετάσεις θα πρέπει να σταματούν σε συγκεκριμένες ηλικίες. Παρακάτω θα αναφέρουμε ποιες είναι αυτές οι εξετάσεις και σε ποια ηλικία θα πρέπει να σταματούν:
- Τεστ Παπανικολάου: 65 ετών
- Μαστογραφία: 75 ετών
- Κολονοσκόπηση: 75 ετών
- Αξονική τομογραφία θώρακος (για τους καπνιστές): 80 ετών
Προφανώς, οι παραπάνω οδηγίες δεν εφαρμόζονται χωρίς διακρίσεις και μπορεί να υπάρχουν εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, ένας ασθενής 72 ετών που είχε παθολογικά ευρήματα στην κολονοσκόπηση, πιθανώς θα πρέπει να συνεχίσει την εξέταση αυτή και μετά τα 75.
Γιατί Δεν Πρέπει να Γίνονται Προληπτικές Εξετάσεις Αλόγιστα;
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους δεν θα πρέπει να κάνουμε προληπτικές εξετάσεις μετά από κάποια ηλικία. Αυτοί περιλαμβάνουν:
- Δυσφορία του ασθενούς η οποία μπορεί να είναι ανεκτή όταν υπάρχει πιθανό όφελος από την εξέταση, αλλά λιγότερο αποδεκτή όταν η εξέταση κατά πάσα πιθανότητα δεν προσφέρει οφέλη.
- Άγχος από την αναμονή των αποτελεσμάτων της εξέτασης.
- Αυξημένη πιθανότητα για ψευδώς θετικά αποτελέσματα που θα επιβαρύνουν τον ασθενή με περαιτέρω εξετάσεις και πιθανώς αχρείαστες θεραπείες.
- Επιπλοκές που μπορεί να εμφανιστούν από τις εξετάσεις, όπως για παράδειγμα μόλυνση ή αιμορραγία μετά το τεστ Παπανικολάου.
- Επιβάρυνση του συστήματος υγείας με εξετάσεις που τελικά δεν ωφελούν ούτε τους ασθενείς.
Φωτογραφία: Antoni Shkraba