Ο Ρόλος του Εντερικού Μικροβιώματος στην Υπέρταση

Το ενδιαφέρον την ερευνητικής κοινότητας για τα βακτήρια αυξάνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Κάθε εβδομάδα δημοσιεύονται αρκετές έρευνες που εξετάζουν τον τρόπο που οι μικροοργανισμοί αυτοί επηρεάζουν την υγεία μας. Καθώς το μικροβίωμα αποτελεί ένα νέο πεδίο έρευνας, ο ρόλος του στην υγεία είναι ακόμα ασαφής, ωστόσο φαίνεται ότι παίζει σημαντικό ρόλο σε αρκετές παθήσεις.

Αρκετές έρευνες στο παρελθόν έχουν εξετάσει το ρόλο των μικροβίων στην παχυσαρκία, τη νόσο του Parkinson, την κατάθλιψη και την αρτηριακή πίεση. Στο παρόν άρθρο θα επικεντρωθούμε περισσότερο στην υπέρταση. Η τελευταία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την καρδιαγγειακή νόσο και επηρεάζει σχεδόν 1 στους 3 ενήλικες. Εξ’αιτίας της υψηλής της συχνότητας, είναι σημαντικό να εξερευνηθούν οι μηχανισμοί που εμπλέκονται στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.

Πέρα από τους Τυπικούς Παράγοντες Κινδύνου

Αν και έχουν ανακαλυφθεί αρκετοί παράγοντες κινδύνου για την υπέρταση, όπως το κάπνισμα, η παχυσαρκία και η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, φαίνεται ότι υπάρχουν περισσότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την πορεία της νόσου.

Περισσότερο από το 19% των ασθενών με υπέρταση πάσχουν από μία ανθεκτική μορφή της νόσου, δηλαδή τα φάρμακα δεν επαρκούν για την επαναφορά της σε φυσιολογικά επίπεδα. Επιπλέον, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής δεν είναι αποτελεσματικές για όλους τους ασθενείς.

Ορισμένοι επιστήμονες εξετάζουν αν για το παραπάνω φαινόμενο ενοχοποιούνται η δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού και του αυτονόμου νευρικού συστήματος. Αυτό είναι το κομμάτι του ανοσοποιητικού συστήματος που ελέγχει τις «ακούσιες» λειτουργίες όπως η αναπνοή, η πέψη και η αρτηριακή πίεση.

Μία σχετικά πρόσφατη προσθήκη στη λίστα των πιθανών παραγόντων κινδύνοου είναι και η εντερική δυσβίωση, η οποία αναφέρεται στην ανισορροπία της μικροβιακής κοινότητας.

Μία έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Microbiome ανέλυσε το εντερικό μικροβίωμα 41 εθελοντών με φυσιολογική αρτηριακή πίεση, 99 ασθενών με υπέρταση και 56 ασθενών με προϋπέρταση.

Η τελευταία αναφέρεται στην αρτηριακή πίεση που δεν είναι αρκετά υψηλή για να τεθεί η διάγνωση της υπέρτασης. Οι ασθενείς που πάσχουν από προϋπέρταση έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν υπέρταση στο μέλλον.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι οι εθελοντές με υπέρταση και προϋπέρταση είχαν μειωμένη ποικιλομορφία στο εντερικό τους μικροβίωμα. Συγκεκριμένα, είδη όπως το Prevotella και Klebsiella είχαν αυξημένους πληθυσμούς.

Στη συνέχεια, οι ερευνητές μετέφεραν το εντερικό μικροβίωμα από τους εθελοντές σε ποντίκια που δεν είχαν καθόλου μικροβίωμα στο έντερό τους. Τα ποντίκια που έλαβαν το μικροβίωμα των ασθενών με υπέρταση, παρουσίασαν τελικά υπέρταση.

Αντίστοιχα, σε μία έρευνα του 2019 που δημοσιεύτηκε στο Frontiers in Physiology οι επιστήμονες μεταμόσχευσαν μικροβίωμα από ποντίκια χωρίς υπέρταση σε ποντίκια με υπέρταση. Το αποτέλεσμα ήταν να μειωθεί η παρτηριακή πίεση στα τελευταία.

Μία άλλη έρευνα εξερεύνησε το μικροβίωμα υπέρβαρων ή παχύσαρκων γυναικών, οι οποίες διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο υπέρτασης. Όπως παρατήρησαν οι ερευνητές, τόσο στις υπέρβαρες όσο και στις παχύσαρκες έγκυες γυναίκες, ο πληθυσμός του βακτηρίου Odoribacter ήταν σημαντικά μειωμένος. Οι γυναίκες με τους χαμηλότερους πληθυσμούς του Odoribacter είχαν μάλιστα την υψηλότερη αρτηριακή πίεση.

Πώς Επηρεάζουν την Αρτηριακή Πίεση τα Βακτήρια του Εντέρου;

Αν και έρχονται στο φως όλο και περισσότερα δεδομένα που δείχνουν ότι το εντερικό μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει τον κίνδυνο υπέρτασης, οι περισσότερες έρευνες μέχρι σήμερα ήταν έρευνες παρατήρησης. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι δυνατό να διαπιστωθεί αν οι αλλαγές του μικροβιώματος επηρεάζουν την αρτηριακή πίεση ή αν η υπέρταση επηρεάζει τα βακτήρια του εντέρου.

Επίσης, δεν γνωρίζουμε το μηχανισμό μέσω του οποίου τα βακτήρια προκαλούν τις παραπάνω αλλαγές.

Αν και η σύνδεση ανάμεσα στο εντερικό μικροβίωμα και την αρτηριακή πίεση δεν είναι προφανής, η αλήθεια είναι ότι δεν προκάλεσε έκπληξη.

Αρκετοί παράγοντες που επηρεάζουν τον κίνδυνο υπέρτασης, όπως η κατανάλωση αλκοόλ και αλατιού, εισέρχονται στον οργανισμό από το γαστρεντερικό σύστημα.

Οι θρεπτικές ουσίες, σε συνδυασμό με ορισμένα χημικά που παράγουν τα βακτήρια, μπορούν να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος.

Ο γαστρεντερικός σωλήνας φιλοξενεί επίσης αρκετές διεργασίες που μπορεί να παίζουν ρόλο στην υπέρταση, όπως ο μεταβολισμός και η παραγωγή ορμονών, ενώ συνδέεται άμεσα και με το νευρικό σύστημα.

Λιπαρά Οξέα Μικρής Αλυσίδας

Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι ένας πιθανός μηχανισμός σύνδεσης ανάμεσα στο έντερο και την υπέρταση μπορεί να περιλαμβάνει τα λιπαρά οξέα μικρής αλυσίδας. Ορισμένα εντερικά βακτήρια παράγουν τα παραπάνω μόρια κατά την πέψη των ινών από τη διατροφή.

Μετά την παραγωγή τους, τα παραπάνω λιπαρά οξέα απορροφώνται στην κυκλοφορία του αίματος. Οι ουσίες αυτές μπορεί να επηρεάσουν ένα μεγάλο εύρων λειτουργιών του οργανισμού, μία από τις οποίες είναι και η αρτηριακή πίεση.

Υποστηρίζοντας τη θεωρία αυτή, μία έρευνα διαπίστωσε διαφορές στους πληθυσμούς του εντερικού μικροβιώματος ανάμεσα στους εθελοντές με και χωρίς υπέρταση. Οι εθελοντές με την υψηλότερη αρτηριακή πίεση είχαν χαμηλότερα επίπεδα ορισμένων ειδών που παράγουν λιπαρά οξέα μικρής αλυσίδας, όπως τα Roseburia spp. και Faecalibacterium prausnitzii.

Μία έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Hypertension εξερεύνησε το ρόλο του εντερικού μικροβιώματος στην υπέρταση που σχετίζεται με υπνική άπνοια. Η υπνική άπνοια είναι μία πάθηση στην οποία η αναπνοή διακόπτεται κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Οι επιστήμονες προσπάθησαν να εξομοιώσουν την υπνική άπνοια σε πειραματόζωα. Για να επιτύχουν το σκοπό αυτό, έδωσαν στα μισά ποντίκια τυπική διατροφή, ενώ στα υπόλοιπα διατροφή με υψηλά λιπαρά. Μόνο τα ποντίκια της τελευταίας ομάδας παρουσίασαν υπέρταση.

Ακολούθως, οι ερευνητές εξέτασαν το μικροβίωμα των ποντικών και διαπίστωσαν ότι στα ποντίκια που έκαναν διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, ο πληθυσμός των βακτηρίων που σχετίζεται με τα λιπαρά οξέα μακριάς αλυσίδας είχε μειωθεί σημαντικά.

Τέλος, οι ερευνητές μετέφεραν βακτήρια από τα ποντίκια με υπέρταση στα ποντίκια που έκαναν κανονική διατροφή και είχαν φυσιολογική αρτηριακή πίεση. Όπως παρατήρησαν, η παραπάνω μεταφορά βακτηρίων προκάλεσε υπέρταση στα μέχρι πρότινος υγιή ποντίκια.

Νευρικό Σύστημα

Αν τα βακτήρια μπορούν πραγματικά να προκαλέσουν υπέρταση, η ικανότητά τους αυτή αποδίδεται προφανώς σε διάφορους μηχανισμούς. Μία θεωρία, για παράδειγμα, υποστηρίζει ότι το αυτόνομο νευρικό σύστημα έχει σημαντικό ρόλο.

Προηγούμενες έρευνες είχαν δείξει ότι η υπέρταση συνδέεται με αυξημένη δραστηριότητα του συμπαθητικού συστήματος (ένα κομμάτι του αυτονόμου νευρικού συστήματος). Το γεγονός αυτό αυξάνει τη διαπερατότητα του εντέρου. Ως αποτέλεσμα, τα περιεχόμενα του τελευταίου μπορούν να εισέλθουν ευκολότερα στον υπόλοιπο οργανισμό μέσω των τοιχωμάτων του εντέρου.

Η παραπάνω μεταβολή στη διαπερατότητα επηρεάζει το περιβάλλον του μικροβιώματος καθώς και τη σύνθεσή του. Ταυτόχρονα, τα βακτηριακά προϊόντα εισέρχονται ευκολότερα στην κυκλοφορία του αίματος.

Ενδιαφέρον έχει επίσης το γεγονός ότι και άλλοι παράγοντες, όπως το κάπνισμα και το στρες, επηρεάζουν επίσης το συμπαθητικό σύστημα. Αυτό μπορεί πιθανώς να αποτελεί έναν ακόμα λόγο γιατί οι παραπάνω παράγοντες έχουν επίσης αρνητικές επιδράσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα.

Προβιοτικά για την Υπέρταση;

Η ανάπτυξη ενός προβιοτικού για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης θα χρειαστεί προφανώς κάποιο καιρό, ωστόσο αρκετοί επιστήμονες εξερευνούν ήδη αυτή την προοπτική.

Μία μετα-ανάλυση του 2013 εξέτασε τις επιδράσεις του προβιοτικού γάλακτος που έχει υποστεί ζύμωση στην αρτηριακή πίεση. Οι επιστήμονες εξέτασαν τα δεδομένα 14 ερευνών, στις οποίες είχαν λάβει μέρος συνολικά 702 εθελοντές. Αν και οι επιστήμονες δήλωσαν ότι ορισμένες έρευνες είχαν περιορισμούς, συνολικά «το προβιοτικό γάλα που έχει υποστεί ζύμωση μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση σε ασθενείς με υπέρταση ή προϋπέρταση».

Μία συστηματική μελέτη και μετα-ανάλυση του 2014 εξέτασε τα προβιοτικά πιο γενικά. Οι συγγραφείς της μελέτης συμπεριέλαβαν σε αυτή μόνο 9 τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες έρευνες.

Όπως δήλωσαν, «από την παρούσα μετα-ανάλυση φαίνεται ότι η κατανάλωση προβιοτικών μπορεί να βελτιώσει αρκετά την αρτηριακή πίεση».

Οι συγγραφείς σημείωσαν επίσης ότι η δράση αυτή ήταν ισχυρότερη στους ασθενείς με τις υψηλότερες μετρήσεις αρχικά, όταν γινόταν χορήγηση πολαπλών βακτηριακών ειδών και μετά τη χορήγηση της θεραπείας για τουλάχιστον 8 εβδομάδες.

Αυτή τη στιγμή υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για τα προβιοτικά, ωστόσο εκτός από λίγες και συγκεκριμένες παθήσεις, υπάρχουν ελάχιστα δεδομένα που να δείχνουν ότι τα προβιοτικά προσφέρουν σημαντικά οφέλη για την υγεία.

Το Μέλλον

Οι επιδράσεις του εντερικού μικροβιώματος στην αρτηριακή πίεση δεν έχουν διερευνηθεί ακόμα επαρκώς, επομένως πρέπει σίγουρα να γίνουν περισσότερες μελέτες. Αν και ορισμένα δεδομένα δείχνουν ότι πραγματικά υπάρχει αλληλεπίδραση ανάμεσα στο εντερικό μικροβίωμα και την υπέρταση, η σύνδεση αυτή θα χρειαστεί σίγουρα περαιτέρω διερεύνηση.

Η διατροφή, τα φάρμακα (κυρίως τα αντιβιοτικά), οι διάφορες παθήσεις από τις οποίες πάσχουμε, καθώς και μία σειρά άλλοι παράγοντες μπορούν στο σύνολό τους να επηρεάσουν το εντερικό μας μικροβίωμα.

Οι βακτηριοφάγοι, οι μύκητες και τα παράσιτα που βρίσκονται στο έντερο μπορούν να επηρεάσουν τόσο τους πληθυσμούς των βακτηρίων όσο και τη φυσιολογία μας.

Προς το παρόν, τα δεδομένα που δείχνουν ότι η εντερική δυσβίωση παίζει ρόλο στην υπέρταση αυξάνονται συνεχώς. Ωστόσο, υπάρχει ακόμα αρκετός δρόμος μέχρι να κατανοήσουμε αν υπάρχει σχέση αιτίας-αποτελέσματος ανάμεσα στα δύο, καθώς και πως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σύνδεση αυτή για την ανάπτυξη θεραπειών για την υπέρταση.

Ακολουθήστε μας στο Google News για την έγκυρη επιστημονική ενημέρωσή σας, έγκαιρα!

Μην χάσετε:
Σχετικά Αρθρα