Κάθε μέρα, δημοσιεύονται περισσότερα από 100 άρθρα για τον καρκίνο, αρκετά από τα οποία μιλούν για νέες και πολλά υποσχόμενες θεραπείες ή ανακαλύψεις που έγιναν στο εργαστήριο. Η ανάγκη για νέες θεραπείες είναι περισσότερο από εμφανής. Και αυτό φυσικά δεν αποτελεί έκπληξη καθώς 1 στους 3 ανθρώπους θα διαγνωστεί με καρκίνο κάποια στιγμή στη διάρκεια τη ζωής του. Αν και η έρευνα για τον καρκίνο έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο τα τελευταία χρόνια, τα ποσοστά του καρκίνου παραμένουν υψηλά. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν ακόμα αρκετά που δεν γνωρίζουμε για τη νόσο αυτή.
Οι παραδοσιακές θεραπείες για τον καρκίνο, όπως η χημειοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία και η ανοσοθεραπεία έχουν σημειώσει αλματώδη πρόοδο, ωστόσο καθεμιά από αυτές έχει τους περιορισμούς της. Η χημειοθεραπεία μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική και είναι η τυπική θεραπεία, ωστόσο περιορίζει τη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος με αποτέλεσμα να εμφανίζονται συχνά μεταστάσεις ή άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες. Οι περισσότερες ακτινοθεραπείες δεν μπορούν να φτάσουν σε όλα τα σημεία του οργανισμού και επομένως δεν ενδείκνυνται για καρκίνους που έχουν δώσει μεταστάσεις. Τέλος, η επιστημονική κοινότητα έχει εναποθέσει σημαντικές ελπίδες στην ανοσοθεραπεία, ωστόσο η τελευταία είναι μόλις 20-30% αποτελεσματική σε ορισμένες μορφές καρκίνου και δεν έχει καμία χρησιμότητα σε άλλες.
Μία άλλη θεραπεία για τον καρκίνο, γνωστή ως μεταβολική θεραπεία, έχει μελετηθεί και συζητηθεί για δεκαετίες, ωστόσο δεν έχει καταφέρει να οδηγήσει σε μία αποδεκτή αγωγή. Η κυτταρική μεταβολική θεραπεία στοχεύει τα μιτοχόνδρια (τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας) των νεοπλασματικών κυττάρων, περιορίζοντας την ανάπτυξή τους και αποτρέποντας την εξάπλωσή τους. Αν αφαιρέσουμε την πηγή ενέργειας των κυττάρων αυτών θα μπορέσουμε να σταματήσουμε τον καρκίνο όταν βρίσκεται ακόμα στην αρχή του.
Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που εξηγούν την αποτυχία της κυτταρικής μεταβολικής θεραπείας τις προηγούμενες δεκαετίες, ωστόσο φαίνεται ότι νέα δεδομένα επαναφέρουν τον ενδιαφέρον γι’αυτή την προσέγγιση.
Τα μιτοχόνδρια ρυθμίζουν το μεταβολισμό των περισσοτέρων κυττάρων του οργανισμού, προσφέροντάς τους την ενέργεια που χρειάζονται για να λειτουργήσουν. Την τελευταία δεκαετία, οι γνώσεις μας σχετικά με το ρόλο των μιτοχονδρίων στον καρκίνο έχουν αυξηθεί σημαντικά. Οι επιστήμονες πίστευαν μέχρι σήμερα ότι τα μιτοχόνδρια είναι δευτερευούσης σημασίας καθώς δεν είναι ενεργά στα περισσότερα νεοπλασματικά κύτταρα. Ωστόσο, γνωρίζουμε σήμερα ότι αυτό δεν είναι αληθές.
Ο κυτταρικός μεταβολισμός αποτελεί το σύνολο των χημικών αντιδράσεων που συμβαίνουν στους ζωντανούς οργανισμούς και είναι απαραίτητοι για τη διατήρηση της ζωής. Περιλαμβάνει μία σειρά σύνθετων και ελεγχόμενων βιοχημικών αντιδράσεων, γνωστές ως μεταβολικές οδοί. Το 1920, ο Όττο Γουόρμπεργκ παρατήρησε ότι μικρά τμήματα των νεοπλασμάτων καταναλώνουν περισσότερη γλυκόζη απ’ότι τα υγιή κύτταρα και μετατρέπουν τη γλυκόζη αυτή σε γαλακτικό οξύ. Η παρατήρηση αυτή αποτελεί τη βάση για την κατανόηση των μηχανισμών του καρκίνου. Έδειξε ουσιαστικά ότι τα αίτια του σχηματισμού και πολλαπλασιασμού των νεοπλασμάτων είναι η διαταραχή της κυτταρικής μεταβολικής δραστηριότητας.
Σήμερα, κατανοούμε πλέον ότι η μετατροπή ενός υγιούς κυττάρου σε νεοπλασματικό περιλαμβάνει και τα μιτοχόνδρια, όχι μόνο λόγω της παραγωγής ενέργειας αλλά και λόγω της παραγωγής των βιοσυνθετικών ενδιαμέσων, δηλαδή των δομικών στοιχείων που χρησιμοποιούνται για να ενισχύσουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό. Επομένως, στοχεύοντας τα μιτοχόνδρια των νεοπλασματικών κυττάρων, μπορούμε να περιορίσουμε την ικανότητά τους να πολλαπλασιάζονται, πλήττοντας τον καρκίνο σε ένα σημείο αδυναμίας.
Η ανάπτυξη μίας τέτοιας θεραπείας ωστόσο δεν είναι κάτι απλό. Αν και αρκετά εργαστήρια έχουν επιχειρήσει να δημιουργήσουν θεραπείες που στοχεύουν τα μιτοχόνδρια των νεοπλασματικών κυττάρων, οι περισσότερες από αυτές έχουν αποτύχει. Η μεγάλη πρόκληση είναι να στοχευθούν εκλεκτικά τα μιτοχόνδρια των νεοπλασματικών κυττάρων χωρίς να επηρεαστούν αυτά των υγιών κυττάρων. Μία άλλη δυσκολία είναι ότι τα καρκινικά κύτταρα βρίσκουν γρήγορα τρόπους να ξεπεράσουν την καταστολή των μεταβολικών οδών που προκλήθηκε από τη θεραπεία. Ως αποτέλεσμα,το πεδίο της κυτταρικής μεταβολικής θεραπείας είχε παρουσιάσει στατικότητα για αρκετά χρόνια.
Σήμερα, ωστόσο όλο και περισσότερο επιστήμονες εξερευνούν τις μεταβολικές οδούς των καρκινικών κυττάρων με σκοπό να αναπτύξουν νέες θεραπείες. Η μετφορμίνη και η υδροξυχλωροκίνη, για παράδειγμα, είναι δύο εγκεκριμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για στη θεραπεία του καρκίνου.
Η μετφορμίνη αποτελεί θεραπεία πρώτης γραμμής για τη ρύθμιση του διαβήτη. Οι αντικαρκινικές δράσεις της αποδίδονται στον τρόπο που επηρεάζει τη μεταβολική λειτουργία των μιτοχονδρίων. Σήμερα, διεξάγονται πολλές κλινικές δοκιμές που εξετάζουν τη μετφορμίνη, μεταξύ των οποίων μία μεγάλη κλινική δοκιμή φάσης ΙΙΙ για τον καρκίνο του μαστού.
Η υδροξυχλωροκίνη είναι ένα φάρμακο για την ελονοσία. Διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι μπορεί να περιορίσει τον πολλαπλασιασμό των νεοπλασμάτων αποκλείοντας την πηγή ενέργειας των μιτοχονδρίων. Αυτή τη στιγμή διεξάγονται διάφορες έρευνες φάσης Ι και ΙΙ που εξετάζουν την αποτελεσματικότητα της υδροξυχλωροκίνης.
Υπάρχουν, ωστόσο και άλλα, νεότερα φάρμακα που περιορίζουν τη λειτουργία των μιτοχονδρίων.
Ένα παράδειγμα είναι η ντεβιμιστάτη, ένα φάρμακο που βρίσκεται ακόμα στο στάδιο των κλινικών δοκιμών και εξετάζεται σε κλινικές δοκιμές φάσης Ι, ΙΙ και ΙΙΙ. Σε μία κλινική δοκιμή φάσης Ι, το φάρμακο αυτό σε συνδυασμό με το χημειοθεραπευτικό FOLFIRINOX αύξησε τα ποσοστά επιβίωσης σε ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος. Η ντεβιμιστάτη αναστέλλει τα ένζυμα στα μιτοχόνδρια, μην επιτρέποντας την παραγωγή μακρομορίων που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξή τους. Ένα άλλο φάρμακο που βρίσκεται στο στάδιο των κλινικών δοκιμών είναι το CB-839, το οποίο αναστέλλει ένα ένζυμο που τροφοδοτεί τα μιτοχόνδρια με ενέργεια. Το CB-839 εξετάζεται σε κλινικές δοκιμές φάσης Ι και ΙΙ.
Ο μεταβολισμός του καρκίνου αποτελεί ένα συναρπαστικό και πολλά υποσχόμενο πεδίο έρευνας για την ανάπτυξη φαρμάκων, ιδιαίτερα λόγω των τελευταίων δεδομένων που δείχνουν ότι είναι δυνατό να στοχευθούν ειδικά τα μιτοχόνδρια των νεοπλασματικών κυττάρων. Αν κατανοήσουμε καλύτερα τις μεταβολικές διαδικασίες που είναι ειδικές στον καρκίνο, θα είναι ευκολότερο να αναπτυχθούν νέα φάρμακα μέσω αυτής της οδού.
Η στόχευση του μεταβολισμού στον καρκίνο προσφέρει μία ευκαιρία να αναπτυχθούν νέα, εκλεκτικά και φτηνά φάρμακα για τη θεραπεία αρκετών μορφών καρκίνου. Ένα άλλο πεδίο που διερευνάται είναι αν μπορεί να χρησιμοποιηθεί η μεταβολική θεραπεία για να ενιχύσει την αποτελεσματικότητα των θεραπειών που είναι διαθέσιμες σήμερα, όπως η ανοσοθεραπεία. Μέσα στην επόμενη δεκαετία, οι θεραπείες που στοχεύουν το μεταβολισμό του καρκίνου μπορεί να αποτελούν κομμάτι της τυπικής θεραπείας της νόσου.
Βιβλιογραφία: Scientific American