Μία επιστημονική ομάδα ανακάλυψε προσφάτως ορισμένους μεγάλους ιούς που ήταν παγιδευμένοι στους πάγους της Σιβηρίας εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Ο νεότερος από αυτούς τους ιούς, σύμφωνα με την ομάδα, βρισκόταν εκεί για περίπου 27.000 χρόνια, ενώ ο γηραιότερος, ένας ιός της οικογενείας Pandoravirus, ήταν παγιδευμένος στους πάγους για περίπου 48.500 χρόνια. Ο τελευταίος αυτός ιός αποτελεί τον αρχαιότερο ιό που έχουμε ανακαλύψει μέχρι σήμερα.
Καθώς η μέση θερμοκρασία της γης συνεχίζει να αυξάνεται, το λιώσιμο των πάγων απελευθερώνει οργανική ύλη που ήταν παγιδευμένη για δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Αυτή περιλαμβάνει και αρκετούς ιούς και βακτήρια, ορισμένα από τα οποία είναι δυνατό να πολλαπλασιαστούν.
Η επιστημονική ομάδα από τη Γαλλία, τη Γερμανία και τη Ρωσία ανέλυσε οργανική ύλη από τους πάγους της Σιβηρίας και ανακάλυψε συνολικά 13 νέους ιούς. Οι ιοί αυτοί είχαν πολλαπλασιαστεί τελευταία φορά πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που ανακαλύπτονται ιοί με ικανότητα πολλαπλασιασμού σε δείγματα πάγων της Σιβηρίας. Προηγούμενες μελέτες είχαν ανιχνεύσει αρχαίους ιούς της οικογένειας Pithovirus και Mollivirus.
Στη νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε πριν λίγες ημέρες οι επιστήμονες υποστήριξαν ότι «αυτή τη στιγμή δεν είναι δυνατό να γνωρίζουμε αν υπάρχουν και άλλοι ιοί με ικανότητα πολλαπλασιασμού στους πάγους της Αρκτικής και της Σιβηρίας που μπορεί να φτάσουν κάποια στιγμή στον ανθρώπινο πληθυσμό». Τι γνωρίζουμε όμως για τους ιούς αυτούς και πόσο επικίνδυνοι μπορεί να είναι για τον άνθρωπο;
Προς το παρόν, όλοι οι ιοί που έχουν απομονωθεί από τους πάγους της Αρκτικής και της Σιβηρίας είναι μεγάλοι DNA ιοί που μπορεί να μολύνουν μόνο αμοιβάδες. Οι ιοί αυτοί διαφέρουν σημαντικά από τα παθογόνα που μπορεί να μολύνουν τα θηλαστικά ή τον άνθρωπο, επομένως κατά πάσα πιθανότητα είναι εντελώς ακίνδυνοι για τον άνθρωπο.
Ωστόσο, ένας μεγάλος ιός των αμοιβάδων, συγκεκριμένα ο Acanthamoeba polyphaga mimivirus, έχει συνδεθεί στο παρελθόν με ορισμένα περιστατικά πνευμονίας στον άνθρωπο. Βέβαια, αυτή τη στιγμή θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξουμε ότι υπάρχει κίνδυνος για τον ανθρώπινο πληθυσμό από τα παθογόνα που απελευθερώνονται από το λιώσιμο των πάγων με βάση τα παραπάνω περιστατικά.
Ένας περισσότερο ρεαλιστικός κίνδυνος είναι η ανακάλυψη ανθρώπων που είχαν καταλήξει από κάποια λοίμωξη και ακολούθως παρέμειναν παγωμένοι για δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Τα παθογόνα που προκάλεσαν το θάνατο των παραπάνω ανθρώπων ενδέχεται να εισέλθουν ξανά στον ανθρώπινο πληθυσμό και να προκαλέσουν διάφορες λοιμώξεις.
Η μόνη λοίμωξη που έχει εξαλειφθεί παγκοσμίως σήμερα είναι η ευλογιά και η επανεισαγωγή της στον παγκόσμιο πληθυσμό μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα, ιδιαίτερα στις δυσπρόσιτες περιοχές. Σήμερα, έχουν ανακαλυφθεί πτώματα ανθρώπων που κατέληξαν από ευλογιά στους πάγους από διάφορες έρευνες, ωστόσο κανένα από αυτά δεν είχε ζωντανούς ιούς ικανούς να προκαλέσουν μόλυνση άλλων ανθρώπων. Ο ιός της ευλογιάς μπορεί να επιβιώσει σε θερμοκρασίες της τάξης του -20 για μερικές δεκαετίες, ωστόσο τα πτώματα που ανακαλύφθηκαν είχαν καταλήξει πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια.
Τις τελευταίες δεκαετίες ανακαλύφθηκαν επίσης πτώματα ασθενών που κατέληξαν από την Ισπανική γρίπη και ακολούθως ετάφησαν στην Αλάσκα και τη Νορβηγία. Οι επιστήμονες κατάφεραν να απομονώσουν σωματίδια του ιού από τα δείγματα, ωστόσο οι ιοί αυτοί δεν είχαν ικανότητα πολλαπλασιασμού, καθώς ο ιός της γρίπης μπορεί να επιβιώσει το πολύ για 1 χρόνο στον πάγο.
Τα Βακτήρια Αποτελούν Σημαντικότερο Πρόβλημα
Άλλα παθογόνα στους πάγους, ωστόσο, όπως τα βακτήρια, μπορεί να είναι περισσότερο επικίνδυνα για τον άνθρωπο. Τα τελευταία χρόνια έχουν καταγραφεί διάφορες επιδημίες άνθρακα (μίας βακτηριακής νόσου που επηρεάζει τα ζώα κτηνοτροφίας αλλά και τον άνθρωπο) σε ταράνδους της Σιβηρίας.
Μάλιστα, η πιο πρόσφατη επιδημία το 2016 προκάλεσε το θάνατο περίπου 2.350 ταράνδων. Η επιδημία αυτή συνέπεσε με το θερμότερο καλοκαίρι των τελευταίων ετών στη Σιβηρία, γεγονός που δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με την προέλευση των παθογόνων και αν αυτά απελευθερώθηκαν από τους πάγους.
Διάφορες επιδημίες άνθρακα σε ταράνδους της Σιβηρίας καταγράφονται από το 1848. Στις επιδημίες αυτές συχνά μπορεί να μολυνθούν και άνθρωποι οι οποίοι κατανάλωσαν κρέας από μολυσμένα ζώα. Αρκετοί επιστήμονες έχουν αμφισβητήσει ότι τα βακτήρια που προκάλεσαν τις παραπάνω επιδημίες προήλθαν από το λιώσιμο των πάγων, καθώς για την εμφάνιση των παθογόνων μπορεί να ενοχοποιούνται αρκετά διαφορετικά αίτια.
Ένας άλλος κίνδυνος από το λιώσιμο των πάγων αφορά την απελευθέρωση ανθεκτικών παθογόνων στο περιβάλλον. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι ιοί και βακτήρια που απομονώθηκαν από τους πάγους της Αρκτικής φέρουν γονίδια που προσφέρουν ανθεκτικότητα στα αντιμικροβιακά φάρμακα που χρησιμοποιούμε σήμερα. Τα γονίδια αυτά είναι δυνατό να μεταφερθούν από ένα βακτήριο σε ένα άλλο, επομένως δεν αποκλείεται να εξαπλωθούν σε διάφορα βακτήρια που προκαλούν λοιμώξεις στον άνθρωπο.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι στη φύση και ιδιαίτερα στους ποταμούς, υπάρχει ήδη ένας εξαιρετικά μεγάλος αριθμός παθογόνων που φέρουν γονίδια ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά. Κατά συνέπεια, καταλαβαίνουμε ότι το λιώσιμο των πάγων δεν περιμένουμε ότι θα αυξήσει σημαντικά την ανθεκτικότητα των βακτηρίων που κυκλοφορούν ήδη στο περιβάλλον.
Φωτογραφία: Francesco Ungaro