Ο κνησμός αποτελεί μία δυσάρεστη αίσθηση που δημιουργεί έντονη επιθυμία στον ασθενή να ξύσει την πάσχουσα περιοχή. Ο κνησμός μπορεί να επηρεάσει οποιαδήποτε περιοχή του σώματος. Μπορεί να είναι:
- Γενικευμένος: Εμφανίζεται σε όλο το σώμα.
- Εντοπισμένος: Επηρεάζει μία συγκεκριμένη περιοχή.
Συχνά, μπορεί να υπάρχει εξάνθημα ή δερματικές αλλοιώσεις στο σημείο που εμφανίζεται κνησμός. Ο ήπιος κνησμός μικρής διάρκειας είναι εξαιρετικά κοινό σύμπτωμα, ωστόσο σπανιότερα μπορεί να σημιουργεί σοβαρά ενοχλήματα που παρεμποδίζουν τις καθημερινές δραστηριότητες.
Αίτια
Ο κνησμός αποτελεί συνήθως σύμπτωμα κάποιας δερματικής πάθησης. Μπορεί, ωστόσο να αποτελεί εκδήλωση κάποιας σοβαρής νόσου.
Δερματικές Παθήσεις
Οι δερματικές παθήσεις που μπορούν να προκαλέσουν κνησμό περιλαμβάνουν:
- Ξηροδερμία
- Έκζεμα
- Δερματίτιδα εξ’ επαφής
- Κνίδωση
- Ομαλός Λειχήνας
- Ψωρίαση
- Πιτυρίδα
- Θυλακίτιδα
- Κνήφη
Αλλεργίες και δερματικές αντιδράσεις
Ο κνησμός μπορεί να προκληθεί επίσης από κάποιο αλλεργιογόνο ή άλλο περιβαλλοντικό παράγοντα, όπως:
- Συντηρητικά, αρώματα, βαφές μαλλιών και νυχιών
- Ορισμένα μέταλλα, όπως το νικέλιο και το κοβάλτιο στα κοσμήματα
- Το καοτσούκ (συμπεριλαμβάνεται και το λατέξ)
- Τα υφάσματα (ειδικά οι χρωστικές και οι ρητίνες που περιέχονται σε αυτά)
- Ορισμένα φυτά (όπως το χρυσάνθεμο, το ηλιοτρόπιο, ο νάρκισσος και η τουλίπα)
- Η αλλεργία σε ορισμένα τρόφιμα ή κατηγορίες φαρμάκων (για παράδειγμα η ασπιρίνη και τα οπιοειδή)
- Τα ηλιακά εγκαύματα (προκαλούνται από έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου)
Έντομα και Παράσιτα
Τα ακόλουθα έντομα και παράσιτα μπορούν να προκαλέσουν κνησμό:
- Τα ακάρεα της ψώρας, τα οποία εισέρχονται σε δέρμα και προκαλούν μία δερματική πάθηση που λέγεται ψώρα
- Οι φθείρες της κεφαλής, του εφηβαίου ή του σώματος
- Τσιμπήματα από μέλλισες, σφήκες, κουνούπια, ψύλλους ή κοριούς
- Νηματέλμινθοι (μικρά σκουλήκια που προσβάλλουν το έντερο και προκαλούν κνησμό)
- Τριχομονάδα (ένα παράσιτο που προκαλεί μία σεξουαλικώς μεταδιδόμενη νόσο που λέγεται τριχομονίαση)
Λοιμώξεις
Ο κνησμός μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα κάποιας λοίμωξης, όπως:
- Η ανεμευλογιά ή άλλη ιογενής λοίμωξη
- Το «πόδι του αθλητή» (μία μυκητιακή λοίμωξη που εκδηλώνεται με κνησμό ανάμεσα στα δάκτυλα)
- Ο λειχήνας (μία μυκητιακή λοίμωξη που προκαλεί ένα εξάνθημα σχήματος δακτυλίου στο δέρμα και κνησμό στην κεφαλή)
- Η μυκητιασική κολπίτιδα στις γυναίκες και η μυκητίαση στους άντρες (οι παθήσεις αυτές προκαλούν κνησμό στα γεννητικά όργανα και γύρω από αυτά)
Άλλες παθήσεις
Ο κνησμός μπορεί να αποτελεί σημείο κάποιας πάθησης που δεν προκαλεί άλλα εμφανή συμπτώματα. Παραδείγματα τέτοιων παθήσεων είναι:
- Οι αιμορροΐδες (διογκωμένα ή οιδηματώδη αιμοφόρα αγγεία στην περιοχή του ορθού και του πρωκτού)
- Ο υπερθυρεοειδισμός ή υποθυρεοειδισμός (πάθηση κατά την οποία ο θυρεοειδής παράγει αυξημένη ή μειωμένη ποσότητα ορμονών)
- Η σιδηροπενική αναιμία (πάθηση κατά την οποία η ανεπάρκεια σιδήρου οδηγεί σε μείωση του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων)
- Η πολυκυτταραιμία (αυξημένη συγκέντρωση ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα)
- Ηπατικές παθήσεις (όπως η πρωτοπαθής χολική κίρρωση και η ηπατίτιδα)
- Η νεφρική ανεπάρκεια
- Ορισμένες μορφές καρκίνου (σπανιότερα), όπως ο καρκίνος του ήπατος, ο καρκίνος του παγκρέατος, η λευχαιμία και το λέμφωμα Hodgkin
Ο κνησμός μπορεί να συνδέεται και με ψυχιατρικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη και η αγχώδης διαταραχή.
Εγκυμοσύνη και Εμμηνόπαυση
Στις γυναίκες, μπορεί να προκληθεί κνησμός από ορμονικές αλλαγές κατά την εγκυμοσύνη ή μετά την εμμηνόπαυση.
Εγκυμοσύνη
Στις εγκύους μπορεί να εμφανιστεί κνησμός, ο οποίος όμως υποχωρεί μετά τον τοκετό. Αρκετές δερματικές παθήσεις που εμφανίζονται στην εγκυμοσύνη μπορούν να παροκαλέσουν κνησμό. Αυτές περιλαμβάνουν:
- Κνησμώδεις κνιδωτικές βλατίδες και πλάκες της κύησης (PUPPP): Μία κοινή δερματική πάθηση που προκαλεί κνησμώδεις, ερυθρές αλλοιώσεις στους μηρούς και στην κοιλία.
- Κνήφη της κύησης: Ένα δερματικό εξάνθημα που εμφανίζεται ως ερυθρά, κνησμώδη στίγματα και επηρεάζει τα χέρια, τα πόδια και το θώρακα.
- Μαιευτική χολόσταση της κύησης: Μία σπάνια διαταραχή του ήπατος κατά την κύηση που προκαλεί κνησμό χωρίς εξάνθημα.
Εμμηνόπαυση
Ο κνησμός αποτελεί επίσης συχνό σύμπτωμα μετά την εμμηνόπαυση, τον τερματισμό δηλαδή της εμμήνου ρύσεως ως αποτέλεσμα των ορμονικών αλλαγών που συμβαίνουν φυσιολογικά στις γυναίκες με την ηλικία. Αίτιο του κνησμού θεωρείται η αλλαγή στα επίπεδα των οιστρογόνων.
Θεραπεία
Η αντιμετώπιση του κνησμού εξαρτάται από την αιτία του. Ωστόσο, υπάρχουν γενικά μέτρα τα οποία μπορείτε να ακολουθήσετε για να μειώσετε τον κίνδυνο δερματικών βλαβών από το ξύσιμο.
Γενικές συμβουλές
- Διατηρήστε τα νύχια σας καθαρά και κοντά
- Πιέστε ή τρίψτε την κνησμώδη περιοχή αντί να την ξύσετε
- Φορέστε μάλλινα γάντια το βράδυ για να αποφύγετε τις βλάβες από το ξύσιμο στον ύπνο
- Βάλτε μία παγοκύστη πάνω στην πληγείσα περιοχή
- Αποφύγετε τα πικάντικα φαγητά, το αλκοόλ και την καφεΐνη, καθώς αυτά μπορεί να επηρεάσουν τη ροή του αίματος στο δέρμα και να επιδεινώσουν τον κνησμό
Στο μπάνιο
- Χρησιμοποιήστε κρύο ή χλιαρό νερό και αποφύγετε το ζεστό
- Περιορίστε τη διάρκεια του μπάνιου σε λιγότερο από 20 λεπτά
- Αποφύγετε το αρωματικό σαπούνι και προτιμήστε σαπούνι από το φαρμακείο
- Χρησιμοποιήστε ενυδατικές λοσιόν χωρίς αρωματικά μετά το μπάνιο για την πρόληψη της ξηρότητας του δέρματος
- Μην τρίβετε το δέρμα σας με την πετσέτα και σκουπίστε το νερό απαλά
Ρούχα
- Αποφύγετε τα ρούχα που ερεθίζουν το δέρμα, όπως το μαλλί και κάποια τεχνητά υφάσματα
- Προτιμήστε βαμβακερά ή μεταξένια ρούχα, αν είναι δυνατό
- Αποφύγετε τα στενά ρούχα
- Χρησιμοποιήστε ήπιο απορρυπαντικό για να αποφύγετε τον ερεθισμό του δέρματος
- Προτιμήστε άνετα ρούχα για τον ύπνο
Φάρμακα
Αρκετές λοσιόν, κρέμες και φάρμακα που χορηγούνται χωρίς ιατρική συνταγή μπορούν να προσφέρουν ανακούφιση από τον κνησμό. Για παράδειγμα:
- Μία ενυδατική ή μαλακτική κρέμα αν το δέρμα σας είναι ξηρό ή λεπτό
- Κρέμες που περιέχουν μινθόλη καθώς προσφέρουν ανακούφιση
- Ήπιες κρέμες κορτικοστεροειδών (συνήθως για λίγες ημέρες) για μικρές, φλεγμονώδεις περιοχές. Η υδροκορτιζόνη χορηγείται χωρίς συνταγή, ενώ για τα υπόλοιπα κορτικοστεροειδή πρέπει να συμβουλευτείτε το γιατρό σας
- Αντισταμινικές ταμπλέτες για τον περιορισμό των αλλεργικών αντιδράσεων. Ρωτήστε τον φαρμακοποιό ή τον γιατρό σας αν μπορείτε να πάρετε τα φάρμακα αυτά.
Ορισμένα αντισταμινικά μπορεί να προκαλέσουν υπνηλία. Η δράση τους αυτή είναι επιθυμητή όταν λαμβάνονται πριν τον ύπνο, ωστόσο αν τα λάβετε τις υπόλοιπες ώρες αποφύγετε την οδήγηση ή τα βαριά μηχανήματα.
Αν ο κνησμός σας εντοπίζεται σε περιοχές με τριχοφυΐα, όπως η κεφαλή, χρησιμοποιήστε ειδικές λοσιόν και αποφύγετε τις κρέμες.
Ισχυρότερα φάρμακα, όπως τα αντικαταθλιπτικά, μπορεί να χορηγηθούν αν οι παραπάνω θεραπείες δεν είναι αποτελεσματικές.
Βιβλιογραφία: NHS Inform