Φαινόμενο Placebo: Μύθος ή Πραγματικότητα;

Το φαινόμενο placebo αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια σήμερα. Το γεγονός ότι ένα απλό χάπι που περιέχει ζάχαρη μπορεί να μετριάσει το άλγος ενός ασθενούς ή να επιταχύνει την ανάρρωσή του, απλά και μόνο λόγω της προσδοκίας για κάτι τέτοιο, έχει σίγουρα μεγάλο ενδιαφέρον.

Οι περισσότερες έρευνες χρησιμοποιούν placebo, δηλαδή αδρανείς θεραπείες (όπως για παράδειγμα ένα χάπι με ζάχαρη), με σκοπό να κατανοήσουν την πραγματική επίδραση που έχει ένα φάρμακο. Συγκρίνοντας την ομάδα ασθενών που λαμβάνει το φάρμακο με την ομάδα που λαμβάνει το placebo, οι επιστήμονες μπορούν να κατανοήσουν πόσο αποτελεσματικό είναι ένα φάρμακο.

Το φαινόμενο placebo αποτελεί πραγματικότητα

Τελευταίες έρευνες που εξέτασαν το φαινόμενο placebo επιβεβαιώνουν πόσο ισχυρές μπορεί να είναι οι επιδράσεις του, καθώς δείχνουν ότι τα οφέλη από αυτό δεν περιορίζονται στην αντίληψη του ασθενούς. Οι αλλαγές στους ασθενείς που λαμβάνουν placebo είναι συχνά κλινικά υπολογίσιμες και μπορεί να είναι συγκρίσιμες με αυτές στους ασθενείς που λαμβάνουν ενεργά φάρμακα. Συγκεκριμένα, η αρτηριακή πίεση, η καρδιακή συχνότητα και τα αποτελέσματα των εξετάσεων αίματος μπορεί να παρουσιάζουν βελτίωση στους ασθενείς που λαμβάνουν placebo.

Φυσικά, οι θεραπευτικές αυτές επιδράσεις δεν εμφανίζονται σε όλους τους ασθενείς που λαμβάνουν placebo. Αν συνέβαινε αυτό, τότε δεν θα χρειαζόμαστε καθόλου φάρμακα. Οι παράγοντες που κάνουν κάποιους ασθενείς να ανταποκρίνονται στη θεραπεία με placebo αποτελούν σήμερα το «άγιο δισκοπότηρο» στην έρευνα για τα placebo.

Nocebo: Το αρνητικό φαινόμενο placebo

Η δύναμη της προσδοκίας αποτελεί, ωστόσο, δίκοπο μαχαίρι. Αν περιμένετε ότι ένα φάρμακο θα σας βοηθήσει, αυξάνονται οι πιθανότητες να παρατηρήσετε οφέλη. Αντίστοιχα, αν περιμένετε ότι μία θεραπεία θα είναι επιβλαβής, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να παρατηρήσετε αρνητικές επιδράσεις. Το παραπάνω λέγεται «φαινόμενο nocebo» και είναι ουσιαστικά το αντίθετο του φαινομένου placebo. Για παράδειγμα, αν πείτε σε ένα άτομο ότι η κεφαλαλγία αποτελεί μία συχνή ανεπιθύμητη ενέργεια ενός φαρμάκου, το άτομο αυτό έχει αυξημένη πιθανότητα να αναφέρει κεφαλαλγίες ακόμα κι αν παίρνει placebo. Η δύναμη της προσδοκίας είναι μεγάλη και πιθανώς παίζει σημαντικό ρόλο στα οφέλη αλλά και τις ανεπιθύμητες ενέργειες των συχνά συνταγογραφουμένων φαρμάκων.

Πόσο ισχυρή είναι η επίδραση του φαινομένου placebo σήμερα;

Μία νέα μελέτη εξέτασε την επίδραση του φαινομένου placebo σε 84 έρευνες με φάρμακα για το νευροπαθητικό πόνο οι οποίες είχαν δημοσιευτεί τα τελευταία 23 χρόνια. Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι το φαινόμενο placebo εμφανίζεται συχνότερα σε έρευνες από τις ΗΠΑ. Αυτό αποδίδεται πιθανώς στις διαφημίσεις οι οποίες αυξάνουν την πεποίθηση των εθελοντών ότι το φάρμακο θα είναι αποτελεσματικό. Όσο περισσότερο πιστεύει κάποιος ότι ένα φάρμακο θα είναι αποτελεσματικό, τόσο αυξάνεται η δύναμη του φαινομένου placebo.

Μία άλλη θεωρία για τη συνεχώς αυξανόμενη ισχύ του φαινομένου placebo αφορά τις ίδιες τις έρευνες. Όσο πιο μεγάλη, ακριβή και καλά οργανωμένη είναι μία έρευνα, τόσο αυξάνονται οι προσδοκίες των εθελοντών που λαμβάνουν μέρος σε αυτή. Οι έρευνες αυτές λαμβάνουν χώρα συχνότερα στις ΗΠΑ.

Όποιος κι αν είναι πάντως ο λόγος για την ενδυνάμωση του φαινομένου placebo, το αποτέλεσμα είναι ότι η δουλειά των ερευνητών γίνετια δυσκολότερη. Ένα ισχυρότερο φαινόμενο placebo καθιστά δυσκολότερο για τους επιστήμονες να αποδείξουν ότι το φάρμακό τους είναι αποτελεσματικό, καθώς η διαφορά μεταξύ ενός αποτελεσματικού φαρμάκου κι ενός placebo είναι λιγότερο εμφανής. Ως αποτέλεσμα, ορισμένα αποτελεσματικά φάρμακα «αποτυγχάνουν» στις κλινικές δοκιμές, γεγονός που σίγουρα δεν είναι θετικό.

Το μέλλον

Η έρευνα σχετικά με τα οφέλη και τους κινδύνους από το φαινόμενο placebo έχει αλλάξει τον τρόπο που το αντιλαμβανόμαστε. Στο παρελθόν πιστεύαμε ότι το φαινόμενο placebo περιορίζεται σε εύπιστους ανθρώπους χωρίς «πραγματικές» νόσους, ωστόσο συνειδητοποιούμε πλέον ότι η αντίληψη αυτή απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Υπάρχουν πάντως ακόμα αρκετά που δεν γνωρίζουμε. Για παράδειγμα, όπως προαναφέρθηκε, δεν μπορούμε ακόμη να προβλέψουμε ποιος θα παρουσιάσει φαινόμενο placebo ούτε μπορούμε κάπως να χρησιμοποιήσουμε την ισχύ του. Είναι σημαντικό επίσης να σημειωθεί ότι η πεποίθηση του ασθενούς ότι «νιώθει καλύτερα» δεν ανταποκρίνεται πάντοτε σε βελτίωση της κλινικής του εικόνας, ούτε συνοδεύεται από καθαρά οφέλη για την υγεία. Για παράδειγμα, ορισμένοι ασθενείς μίας έρευνας που έπαιρναν φάρμακα για το άσθμα ανέφεραν βελτίωση των συμπτωμάτων τους, χωρίς ωστόσο αυτό να αντικατοπρίζεται στα μέτρα της πνευμονικής τους λειτουργίας.

Η έρευνα πάνω στο φαινόμενο placebo έχει μεγάλη σημασία καθώς κάποια μέρα, ίσως είναι δυνατό να το χρησιμοποιήσουμε αποτελεσματικά στην κλινική πράξη. Αν αναλογιστούμε πόσοι ασθενείς δεν παρουσιάζουν βελτίωση με τα τυπικά φάρμακα ή εμφανίζουν ανεπιθύμητες ενέργειες καταλαβαίνουμε πόσο σημαντική είναι η επίτευξη του παραπάνω στόχου.

Ακολουθήστε μας στο Google News για την έγκυρη επιστημονική ενημέρωσή σας, έγκαιρα!

Μην χάσετε:
Σχετικά Αρθρα