Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα: Τι Είναι και Πώς Λειτουργεί;

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα είναι ένα σύνθετο δίκτυο κυττάρων που ελέγχουν αρκετούς εσωτερικούς μηχανισμούς του οργανισμού. Οι περισσότερες λειτουργίες που ελέγχονται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα είναι ακούσιες.

Στο παρόν άρθρο θα αναφέρουμε τι είναι το αυτόνομο νευρικό σύστημα, ποιες είναι οι λειτουργίες που επιτελεί και τι μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργικότητά του.

Ανατομία

Το νευρικό σύστημα αποτελείται από διάφορα κύτταρα που στέλνουν και λαμβάνουν ηλεκτρικά και χημικά σήματα σε όλο τον οργανισμό.

Χωρίζεται σε δύο μέρη τα οποία είναι:

  • Το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα: Περιλαμβάνει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό.
  • Το Περιφερικό Νευρικό Σύστημα: Περιλαμβάνει όλους τους νευρώνες που δεν ανήκουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα αποτελεί κομμάτι του περιφερικού νευρικού συστήματος. Περιλαμβάνει διάφορους νευρώνες οι οποίοι επηρεάζουν τη λειτουργία αρκετών οργάνων, μεταξύ των οποίων ο στόμαχος, η καρδιά και οι πνεύμονες.

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα χωρίζεται σε δύο υποσυστήματα, τα οποία έχουν ουσιαστικά αντίθετη λειτουργία:

  • Το Συμπαθητικό Νευρικό Σύστημα: ΟΙ νευρώνες του συστήματος αυτού προετοιμάζουν τον οργανισμό να αντιδράσει σε αλλαγές που συμβαίνουν στο περιβάλλον του. Για παράδειγμα, μπορεί να αυξήσει τον καρδιακό ρυθμό για να βοηθήσει τον άνθρωπο να αντιμετωπίσει μία απειλή.
  • Το Παρασυμπαθητικό Νευρικό Σύστημα: Οι παρασυμπαθητικοί νευρώνες ρυθμίζουν κυρίως σωματικές λειτουργίες που συμβαίνουν όταν ο άνθρωπος ξεκουράζεται.

Λειτουργία

Το νευρικό σύστημα ρυθμίζει το εσωτερικό περιβάλλον του οργανισμού και είναι απαραίτητο για τη διατήρηση της ομοιόστασης.

Η ομοιόσταση αναφέρεται στη σχετικά σταθερή και ισορροπημένη κατάσταση στο εσωτερικό του οργανισμού που είναι απαραίτητη για την υποστήριξη της ζωής. Ορισμένοι από τους παράγοντες που ρυθμίζει η ομοιόσταση περιλαμβάνουν:

  • Τη θερμοκρασία του σώματος
  • Την αρτηριακή πίεση
  • Τον καρδιακό ρυθμό
  • Την αναπνοή
  • Το μεταβολισμό
  • Τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα
  • Την οξύτητα του αίματος
  • Το νερό και τους ηλεκτρολύτες
  • Την πέψη

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα παίρνει πληροφορίες από το περιβάλλον και άλλα μέρη του οργανισμού τις οποίες χρησιμοποιεί για να ρυθμίσει κατάλληλα τη λειτουργία των οργάνων.

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα εμπλέκεται επίσης στις παρακάτω σωματικές λειτουργίες:

  • Παραγωγή σωματικών υγρών, όπως ο ιδρώτας
  • Ούρηση
  • Σεξουαλικές αποκρίσεις

Μία σημαντική λειτουργία του αυτονόμου νευρικού συστήματος είναι η προετοιμασία του οργανισμού για δράση μέσω της απόκρισης «fight or flight».

Αν ο οργανισμός αντιληφθεί μία απειλή στο περιβάλλον του, οι συμπαθητικοί νευρώνες του αυτονόμου νευρικού συστήματος αντιδρούν με τις παρακάτω ενέργειες:

  • Αυξάνουν τον καρδιακό ρυθμό
  • Διευρύνουν τους αεραγωγούς για να διευκολύνουν την αναπνοή
  • Απελευθερώνουν την αποθηκευμένη ενέργεια
  • Αυξάνουν την ισχύ των μυών
  • Επιβραδύνουν την πέψη και άλλες σωματικές λειτουργίες που επηρεάζουν την ικανότητα του οργανισμού να ανταποκριθεί στην απειλή

Παράγοντες που Επηρεάζουν τη Λειτουργία του Αυτονόμου Νευρικού Συστήματος

Η απόκριση fight or flight του αυτονόμου νευρικού συστήματος εμφανίστηκε στη διαδικασία της εξέλιξης και έχει ως στόχο να προστατεύσει τον οργανισμό από τους κινδύνους του περιβάλλοντός του. Ωστόσο, αρκετοί στρεσογόνοι παράγοντες της καθημερινότητας μπορεί να προκαλέσουν την παραπάνω απόκριση.

Παραδείγματα αυτών είναι:

  • Το στρες στην εργασία
  • Οικονομικά προβλήματα
  • Προβλήματα στις σχέσεις

Το χρόνιο στρες μπορεί να προκαλέσει μακροπρόθεσμη ενεργοποίηση της απόκρισης fight of flight του αυτονόμου νευρικού συστήματος. Το γεγονός αυτό επιβαρύνει την υγεία.

Ορισμένα φάρμακα και χημικές ουσίες μπορεί επίσης να επηρεάσουν τη λειτουργία του αυτονόμου νευρικού συστήματος. Αυτά περιλαμβάνουν:

  • Καφεΐνη
  • Φαινυλεφρίνη, χορηγείται για την αντιμετώπιση της υπότασης
  • Κλονιδίνη, χορηγείται στη θεραπεία της υπέρτασης
  • Αλβουτερόλη, βοηθά στη χαλάρωση των σπασμών στους αεραγωγούς κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου άσθματος
  • Οι β-αποκλειστές εσμολόλη και λαβεταλόλη

Διαταραχές του Αυτονόμου Νευρικού Συστήματος και τα Αίτιά τους

Οι διαταραχές του αυτονόμου νευρικού συστήματος είναι συνήθως αποτέλεσμα:

  • Της γήρανσης
  • Βλαβών στους νευρώνες του αυτονόμου νευρικού συστήματος
  • Βλαβών σε συγκεκριμένα μέρη του εγκεφάλου

Ορισμένες παθήσεις μπορεί επίσης να επηρεάσουν τη λειτουργία του αυτονόμου νευρικού συστήματος. Οι παθήσεις αυτές περιλαμβάνουν:

  • Το διαβήτη
  • Την περιφερική νευροπάθεια
  • Τη νόσο του Parkinson

Λιγότερο συχνά αίτια των διαταραχών του αυτονόμου νευρικού συστήματος είναι:

  • Η ατροφία πολλαπλών συστημάτων (MSA)
  • Οι διαταραχές του νωτιαίου μυελού
  • Το σύνδρομο Lambert-Eaton
  • Η αλλαντίαση
  • Οι ιογενείς λοιμώξεις
  • Οι βλάβες στα νεύρα του αυχένα

Συμπτώματα των Διαταραχών του Αυτονόμου Νευρικού Συστήματος

Οι παθήσεις αυτές μπορεί να προκαλέσουν μία σειρά συμπτωμάτων όπως:

  • Ίλιγγο και ζαλάδα εξαιτίας της ορθοστατικής υπότασης, η οποία χαρακτηρίζεται από σημαντική μείωση της αρτηριακής πίεσης κατά τη μετάβαση σε όρθια θέση.
  • Απουσία εφίδρωσης
  • Ξηροφθαλμία και ξηροστομία
  • Γαστρεντερικές διαταραχές
  • Ναυτία
  • Έμετο
  • Δυσκοιλιότητα
  • Δυσκολία στην ούρηση
  • Στυτική δυσλειτουργία
  • Μειωμένη αντιδραστικότητα της κόρης των οφθαλμών στο φως

Πότε Πρέπει να Επισκεφθείτε τον Γιατρό;

Οι διαταραχές του αυτονόμου νευρικού συστήματος είναι αρκετά σοβαρές. Οι ασθενείς που παρουσιάζουν συμπτώματα μίας από αυτές, πρέπει να απευθυνθούν στον γιατρό τους για να εξετάσει τα αίτιά της.

Οι ασθενείς με διαβήτη ή άλλες παθήσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο των παθήσεων αυτών πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και να επισκέπτονται τον γιατρό τους άμεσα αν παρουσιάσουν συμπτώματα που παραπέμπουν σε διαταραχές του αυτονόμου νευρικού συστήματος.

Εξετάσεις

Για να διαπιστώσει το αίτιο των συμπτωμάτων από το αυτόνομο νευρικό σύστημα, ο γιατρός θα εξετάσει αρχικά το ατομικό ιστορικό του ασθενούς για παράγοντες κινδύνου.

Μπορεί να ζητήσει επίσης μία ή περισσότερες από τις παρακάτω εξετάσεις:

  • Εξετάσεις ορθοστατικής υπότασης: Κατά την εξέταση αυτή ο ασθενής κάθεται σε ένα επικλινές κρεβάτι. Στη συνέχεια ανασηκώνεται αργά και ένα μηχάνημα καταγράφει τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση.
  • Ηλεκτροκαρδιογράφημα: Εξετάζει την ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς.
  • Εξετάσεις εφίδρωσης: Ελέγχει τη λειτουργία των ιδρωτοποιών αδένων. Ο γιατρός χρησιμοποιεί ηλεκτρόδια για να εξετάσει την ποσότητα του ιδρώτα που παράγεται ως απόκριση σε διάφορα ερεθίσματα.
  • Εξέταση για την ευαισθησία της κόρης των οφθαλμών στο φως

Ακολουθήστε μας στο Google News για την έγκυρη επιστημονική ενημέρωσή σας, έγκαιρα!

Μην χάσετε:
Σχετικά Αρθρα