Στην αέναη προσπάθειά της να αντιμετωπίσει τις διάφορες νόσους, η ανθρωπότητα έχει στο παρελθόν ομαδοποιήσει διάφορα συμπτώματα, τα οποία ονόμασε παθήσεις. Συνήθως, η πρακτική αυτή είναι αρκετά αποτελεσματική. Ωστόσο, εκ των υστέρων κατανοούμε συχνά ότι η αρχική μας προσέγγιση ήταν λανθασμένη και αρκετές καταστάσεις τις οποίες είχαμε θεωρήσει παθολογικές, δεν αποτελούν τελικά παθήσεις.
Το γεγονός αυτό μας κάνει να αναρωτιόμαστε συχνά ποιες ήταν οι σκέψεις των επιστημόνων του παρελθόντος που είχαν αναγνωρίσει αυτές τις νόσους και, αντίστοιχα, τι θα σκέφτονται οι επιστήμονες του μέλλοντος για την ιατρική του σήμερα.
Ακολουθούν οι ιστορίες ορισμένων «παθήσεων» τις οποίες δεν μπορείτε πλέον να συναντήσετε στις διαγνώσεις των γιατρών και τα σύγχρονα βιβλία τις ιατρικής.
Περιεχόμενα:
Νευρασθένεια
Υπερβολή εργασία; Κόπωση; Ευερεθιστότητα; Ίσως ακόμα και, ακράτεια;
Πριν από περίπου έναν αιώνα, η διάγνωση των παραπάνω συμπτωμάτων ήταν η πάθηση γνωστή ως νευρασθένεια. Η θεραπεία για τους άνδρες ήταν να κάνουν ένα ταξίδι στο βουνό, ενώ για τις γυναίκες να κλειστούν σ’ένα σκοτεινό δωμάτιο.
Ο 26ος πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Theodore Roosevelt, είχε διαγνωστεί με νευρασθένεια και οι γιατροί τού είχαν συστήσει να κάνει ένα ταξίδι στους ινδιάνους ως θεραπεία.
Για τις γυναίκες, η θεραπεία ήταν συνήθως η παραμονή στο κρεβάτι χωρίς ούτε ένα βιβλίο για να περνούν το χρόνο τους.
Η νόσος θεωρήθηκε συνέπεια εξάντλησης της ενέργειας του νευρικού συστήματος, ως αποτέλεσμα ενός πολυάσχολου τρόπου ζωής. Για το λόγο αυτό, αρκετοί αποκαλούσαν τη νόσο και «Αμερικανίτιδα». Καθώς η νόσος σιγά-σιγά έγινε αρκετά «της μόδας», αρκετοί την χρησιμοποιούσαν ως δικαιολογία υποκρινόμενοι τα συμπτώματα, για να δείξουν ότι εργάζονται σκληρά και να απολαύσουν μέρες άδειας.
Από τα μέσα του 20ου αιώνα, η νόσος άρχισε σιγά-σιγά να εγκαταλείπεται καθώς τα συμπτώματά της μπορούσαν να αποδοθούν πλέον σε άλλες νευρολογικές παθήσεις. Η νευρασθένεια ξεχάστηκε και τελικά σταμάτησε να αναφέρεται στα ιατρικά βιβλία.
Νοσταλγία
Αν έχετε ποτέ αναπολήσει τα φαγητό της μητέρας σας ή τη ζεστασιά του σπιτιού όταν βρίσκεστε μακριά από αυτό, φανταστείτε πώς ένιωθαν οι Ελβετοί στρατιώτες τον 17ο αιώνα. Οι γιατροί τους έλεγαν ότι η επιθυμία τους να γυρίσουν σπίτι ήταν τόσο έντονη που μπορεί να τους σκοτώσει.
Ο Johannes Hofer, ένας γιατρός της εποχής, υποστήριξε ότι «είναι μία νευρολογική νόσος με δαιμονικά αίτια» και της έδωσε το όνομα «νοσταλγία».
Σε ένα βιβλίο του 19ου αιώνα ο γάλλος ιατρός Jean Baptiste Felix Descuret απέδωσε δύο θανάτους ασθενών στη νοσταλγία. Για τον ένα από αυτούς μάλιστα, ο γιατρός έγραψε ότι ο ασθενής «πνίγηκε από την απόγνωση καθώς έπρεπε να εγκαταλείψει το σπίτι που αγαπούσε τόσο πολύ».
Αν και δυσάρεστο, το αίσθημα της νοσταλγίας δεν θεωρείται πλέον επικίνδυνο, ούτε αναγνωρίζεται ως πάθηση εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα.
Υστερία
Η δουλειά των ανατόμων ήταν δύσκολη στο παρελθόν. Τα διάφορα όργανα δεν ήταν πάντοτε εκεί που περίμεναν, ιδιαίτερα στους προσφάτως (αλλά και όχι τόσο προσφάτως) θανόντες. Μπορούμε επομένως να τους δικαιολογήσουμε για την αντίληψή τους ότι η μήτρα (αλλά και αρκετά άλλα όργανα) μετακινούνται από τη θέση τους.
Από την κλασσική εποχή στην αρχαία Ελλάδα, οι γιατροί πίστευαν ότι η «μήτρα που μετακινείται» προκαλεί μία σειρά συμπτωμάτων στους ασθενείς που την έχουν.
Ξεσπάσματα, ακούσιο γέλιο ή κλάμα, αίσθημα πνιγμού και έντονα συναισθήματα, στο σύνολό τους είχαν αποδοθεί στο όργανο του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος που δεν μπορεί να παραμείνει σταθερό.
Η θεραπεία της νόσου ήταν είτε μία εγκυμοσύνη, είτε η καταστολή της με βότανα ή, σύμφωνα με τη θεωρία ενός ιστορικού, η πρόκληση «παροξυσμών». Η τελευταία μέθοδος, ωστόσο, δεν είχε ευρεία απήχηση.
Πλέον γνωρίζουμε αρκετά για την ανατομία, επομένως η υστερία ανήκει στο παρελθόν.
Χλώρωση
Αντίθετα με την υστερία, η χλώρωση που λεγόταν και «νόσος των παρθένων», ήταν μία πάθηση που αφορούσε περισσότερο τις προσδοκίες των γυναικών παρά τη φύση του προσωπικού τους πόνου.
Εκ πρώτης όψεως η νόσος ταιριάζει στην ιστορική περιγραφή της αναιμίας. Ο Thomas Sydenham, ένας Βρετανός γιατρός του 17ου αιώνα περιέγραψε τα συμπτώματα της νόσου. Αυτά περιελάμβαναν αλλαγή στο χρώμα του προσώπου, κεφαλαλγία και διταραχές της εμμήνου ρύσεως. Η θεραπεία που πρότεινε ήταν να χορηγείται νερό με αρκετό σίδηρο.
Οι προηγούμενες θεραπείες, ωστόσο όλες περιστρέφονταν γύρω από την εγκυμοσύνη. Με άλλα λόγια, η χλώρωση ήταν η νόσος που πάθαιναν οι γυναίκες όταν δεν έμεναν έγκυες εγκαίρως.
Δραπετομανία
Στα μέσα του 19ου αιώνα, ένας Αμερικανός ιατρός, ο Samuel Cartwright δεν μπορούσε να κατανοήσει γιατί μερικοί αφροαμερικανοί σκλάβοι δεν ήθελαν να παραμείνουν σκλάβοι.
Για να δώσει εξήγηση στο παραπάνω φαινόμενο, δημιούργησε μία καινούρια νόσο την οποία ονόμασε δραπετομανία. Παραδέχτηκε ότι οι περισσότεροι γιατροί δεν γνώριζαν καλά αυτή τη νόσο, ωστόσο οι γαιοκτήμονες και όσοι είχαν σκλάβους, την κατανοούσαν σε μεγάλο βαθμό.
Ποια ήταν η «θεραπεία» της νόσου για τους σκλάβους που προσπαθούσαν να δραπετεύσουν επειδή έπασχαν από τη νόσο; Μαστίγωμα και δέσιμο.
Η εφεύρεση της νόσου εξυπηρετούσε φυσικά ένα εξαιρετικά κακόβουλο σκοπό. Καθώς θεωρείτο πάθηση, όσοι «χορηγούσαν θεραπεία» γι’αυτή μπορούσαν να παρουσιάσουν τον εαυτό τους ως φιλεύσπλαχνο, καθώς ουσιαστικά «βοηθούσαν» το θύμα.
Επίλογος
Σήμερα προφανώς γνωρίζουμε πολύ περισσότερα για τις διάφορες νόσους σε σχέση με το παρελθόν. Η ιατρική έχει σημειώσει αλματώδη πρόοδο και έχουμε καταφέρει να δείξουμε ότι οι παραπάνω «παθήσεις» δεν ανταποκρίνονται σε παθολογική κατάσταση.
Όσο όμως η ιατρική συνεχίζει να αναπτύσσεται είναι σημαντικό να κάνουμε μία ιστορική αναδρομή σε τακτά χρονικά διαστήματα καθώς ενισχύουμε έτσι την αντίληψή μας για τις απόψεις και συμπεριφορές του παρελθόντος.
Βιβλιογραφία: ScienceAlert