Παρά το γεγονός ότι ο ύπνος καταλαμβάνει σχεδόν το 1/3 της καθημερινότητάς μας, υπάρχουν ακόμα αρκετά που δεν γνωρίζουμε γι’ αυτόν. Καθώς ο ύπνος εξετάζεται σήμερα από αρκετές έρευνες συνειδητοποιούμε ότι είναι μία λειτουργία πολύ πιο σύνθετη απ’ ότι πιστεύαμε στο παρελθόν. Στο παρόν άρθρο θα εξετάσουμε τους 5 συχνότερους μύθους για τον ύπνο.
Περιεχόμενα:
Ο Εγκέφαλος Σταματά τη Λειτουργία του Κατά τον Ύπνο
Ευτυχώς, ο παραπάνω ισχυρισμός δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Σημαντικές λειτουργίες, όπως η αναπνοή, ουσιαστικά διασφαλίζουν ότι ο εγκέφαλος δεν μπορεί ποτέ να σταματήσει τη λειτουργία του. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της φάσης REM του ύπνου, όπου εμφανίζονται τα όνειρα, η δραστηριότητα του εγκεφάλου είναι εξίσου υψηλή με αυτή που παρατηρείται στη διάρκεια της ημέρας.
Κατά τη διάρκεια του ύπνου, τόσο η λευκή όσο και η φαιά ουσία επιτελούν μία σειρά εργασίες. Μετά την έλευση του ύπνου, ο εγκέφαλος περνά από 3 στάδια non-REM ύπνου, τα οποία ακολουθούνται από μία φάση REM ύπνου. Σε καθένα από τα 4 στάδια, ο εγκέφαλος παρουσιάζει συγκεκριμένα εγκεφαλικά κύματα και νευρωνική δραστηριότητα.
Ο κύκλος των παραπάνω 4 σταδίων επαναλαμβάνεται 5 ή 6 φορές κατά τη διάρκεια του νυκτερινού ύπνου.
Αν και ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου παρουσιάζουν μειωμένη δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του non-REM ύπνου, άλλες περιοχές ενεργοποιούνται. Για παράδειγμα η αμυγδαλή, η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στα συναισθήματα, είναι ενεργή κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Ο θάλαμος είναι επίσης ένα κομμάτι του εγκεφάλου με ενδιαφέρουσα λειτουργία κατά τον ύπνο. Το τμήμα αυτό του εγκεφάλου δρα ως σταθμός αναμετάδοσης για τις άλλες αισθήσεις. Οτιδήποτε βλέπουμε, ακούμε ή νιώθουμε φτάνει πρώτα στο θάλαμο. Από εκεί, τα αισθητικά σήματα μεταφέρονται στον εγκεφαλικό φλοιό, ο οποίος τα ερμηνεύει.
Κατά τη διάρκεια του non-REM ύπνου, ο θάλαμος είναι σχετικά αδρανής. Ωστόσο, στον REM ύπνο, ο θάλαμος ενεργοποιείται και στέλνει στον εγκεφαλικό φλοιό τις εικόνες και τους ήχους των ονείρων.
Αν Θυμόμαστε τα Όνειρά μας Αυτό Σημαίνει ότι Κοιμηθήκαμε Καλά
Οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν όνειρα κάθε βράδυ, ωστόσο την επόμενη μέρα δεν τα θυμούνται. Τα όνειρα εμφανίζονται συνήθως κατά τη διάρκεια του REM ύπνου, ωστόσο τα ξεχνάμε σχεδόν αμέσως.
Μόνο όταν αφυπνιστούμε κατά τη διάρκεια ή λίγο μετά τον REM ύπνο έχουμε κάποια μνήμη του ονείρου που είδαμε.
Δεδομένα ερευνών έχουν δείξει ότι ορισμένοι νευρώνες που είναι ενεργοί κατά τη διάρκεια του REM ύπνου είναι αυτοί που καταστέλλουν την ενθύμηση των ονείρων.
Οι νευρώνες αυτοί παράγουν την ορμόνη MCH (melanin-concentrating hormone) η οποία έχει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του ύπνου. Η MCH μπορεί να αναστείλει επίσης τον ιππόκαμπο, μία σημαντική περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη μνήμη.
«Καθώς τα όνειρα εμφανίζονται συνήθως κατά τη διάρκεια του REM ύπνου, δηλαδή το στάδιο κατά το οποίο είναι ενεργοποιημένα τα κύτταρα που παράγουν MCH, πιθανώς τα κύτταρα αυτά αποτρέπουν την αποθήκευση του ονείρου στον ιππόκαμπο, με αποτέλεσμα να το ξεχνάμε γρήγορα», εξήγησε ένας από τους επιστήμονες της παραπάνω έρευνας.
Μία άλλη έρευνα προσέγγισε το παραπάνω ερώτημα από μία άλλη οπτική γωνία. Οι επιστήμονες εξέτασασν εθελοντές που θυμούνται συνήθως τα όνειρα που βλέπουν κατά τη διάρκεια του ύπνου. Όπως διαπίστωσαν, οι εθελοντές αυτοί είχαν περισσότερες αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας σε σχέση με αυτούς που δεν θυμούνται τα όνειρά τους.
Το γεγονός αυτό ουσιαστικά δείχνει ότι αν θυμόμαστε τα όνειρά μας, κατά πάσα πιθανότητα κάνουμε χειρότερο ύπνο.
Ποτέ δεν Πρέπει να Ξυπνάμε Κάποιον που Υπνοβατεί
Ένας κοινός μύθος είναι ότι αν ξυπνήσουμε κάποιον που υπνοβατεί, μπορεί να πάθει έμφραγμα του μυοκαρδίου ή ακόμα και να καταλήξει. Ο παραπάνω ισχυρισμός δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Ωστόσο, η αφύπνιση ενός ατόμου που υπνοβατεί μπορεί να προκαλέσει σύγχυση ή ακόμα και φόβο, με αποτέλεσμα σε ορισμένες περιπτώσεις το άτομο αυτό να παρουσιάσει επιθετική συμπεριφορά.
Συχνά, όταν κάποιος υπνοβατεί μπορεί να τραυματιστεί καθώς προσπαθεί να κινηθεί μέσα στο σπίτι με κλειστά μάτια. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να οδηγήσουμε το άτομο αυτό ήπια πίσω στο κρεβάτι.
Όταν το άτομο επιστρέψει στο κρεβάτι και το επεισόδιο τελειώσει, ιδανικά θα πρέπει να τον ξυπνήσουμε πριν του επιτρέψουμε να συνεχίσει τον ύπνο του. Σύμφωνα με το NHS της Μεγάλης Βρετανίας με τον τρόπο αυτό μπορεί να προληφθεί ένα μελλοντικό επεισόδιο.
Η Κατανάλωση Αλκοόλ Διασφαλίζει ένα Καλό Ύπνο
Το αλκοόλ μειώνει το χρόνο που χρειάζεται μέχρι την έλευση του ύπνου. Η αφύπνιση είναι επίσης δυσκολότερη μετά την κατανάλωση αλκοόλ, γεγονός που έχει δημιουργήσει σε αρκετούς την εντύπωση ότι το αλκοόλ είναι ωφέλιμο για τον ύπνο. Αυτό, ωστόσο, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Η ποιότητα του ύπνου είναι αντικειμενικά χειρότερη όταν έχουμε καταναλώσει αλκοόλ.
Προκειμένου ο ύπνος να είναι αναζωογονητικός, ο εγκέφαλος πρέπει να περάσει από όλες τις φάσεις που προαναφέρθηκαν με τη σειρά. Το αλκοόλ διαταράσσει την αλληλουχία των παραπάνω φάσεων.
Για παράδειγμα, όπως έγραψαν οι επιστήμονες σε μία έρευνα που εξέτασε το παραπάνω φαινόμενο, «μετά την κατανάλωση αλκοόλ, υπάρχει σημαντική μείωση στη διάρκεια του ύπνου REM. Το συνολικό ποσοστό του ύπνου REM ήταν μειωμένο σχεδόν σε όλες τις έρευνες που εξέτασαν τις επιδράσεις μέτριας ή υψηλής κατανάλωσης αλκοόλ».
Σύμφωνα με μία άλλη μελέτη, η οποία εξέτασε τη σύνδεση ανάμεσα στη χρήση φαρμάκων γενικότερα και τον ύπνο, «οι διαταραχές του ύπνου είναι συχνότερες σε όσους κάνουν τακτική κατανάλωση αλκοόλ με τα ποσοστά κλινικής αϋπνίας να βρίσκονται ανάμεσα στο 35% και το 70%».
Συνοπτικά, αν και το αλκοόλ επιταχύνει την έλευση του ύπνου, ο ύπνος είναι λιγότερο αναζωογονητικός.
Τυρί και Άλλα Τρόφιμα
Ένας κοινός μύθος στις Δυτικές χώρες υποστηρίζει ότι η κατανάλωση τυριού πριν από τον ύπνο αυξάνει την πιθανότητα να έχουμε εφιάλτες.
Ο παραπάνω ισχυρισμός δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ωστόσο η κατανάλωση ενός μεγάλου γεύματος (ανεξαρτήτως αν περιέχει τυρί) πριν τον ύπνο μπορεί να προκαλέσει δυσπεψία, η οποία επηρεάζει τον ύπνο.
Αν η λειτουργία του εντέρου διαταράσσει τον ύπνο και προκαλεί συνεχείς αφυπνίσεις, τότε είναι πιθανότερο να θυμόμαστε τα όνειρά μας την επόμενη μέρα. Όπως προαναφέρθηκε, τυπικά ξεχνάμε τα όνειρά μας πολύ γρήγορα, εκτός αν αφυπνιστούμε στη διάρκεια του ονείρου.
Επιπλέον, αν το έντερο λειτουργεί κατά τη διάρκεια του ύπνου, η πιθανότητα να έχουμε εφιάλτες αυξάνεται.
Το είδος του γεύματος που καταναλώνουμε πριν τον ύπνο παίζει επίσης ρόλο.
«Ένα μεγάλο γεύμα, ιδιαίτερα αν είναι πλούσιο σε υδατάνθρακες, μπορεί να προκαλέσει νυχτερινή εφίδρωση καθώς ο οργανισμός δημιουργεί θερμότητα καθώς μεταβολίζει την τροφή», υποστήριξε ο Dr William Kormos, αρχισυντάκτης του Harvard Men’s Health Watch.
Το γεγονός αυτό αυξάνει την πιθανότητα αφύπνισης κατά τη διάρκεια της νύχτας και επομένως την πιθανότητα να θυμόμαστε να όνειρά μας.
Η προέλευση του παραπάνω μύθου σχετικά με το τυρί και τους εφιάλτες είναι άγνωστη, ωστόσο ορισμένοι πιστεύουν ότι συνδέεται με μύθους της αρχαιότητας.
Ένας άλλος μύθος που σχετίζεται με τον ύπνο και τη σύνδεσή του με διάφορα τρόφιμα υποστηρίζει ότι το γάλα, το τυρί και η γαλοπούλα μπορεί να βοηθήσουν στην έλευση του ύπνου. Η παραπάνω δράση αποδίδεται στο αμινοξύ τρυπτοφάνη.
Η τρυπτοφάνη είναι απαραίτητη για την παραγωγή σεροτονίνης, η οποία είναι αποτελεί σημαντικό συστατικό για τη σύνθεση μελατονίνης, μίας ορμόνης που συνδέεται με τον ύπνο.
Κατά συνέπεια, σύμφωνα με τον παραπάνω μύθο, τα τρόφιμα που περιέχουν τρυπτοφάνη μπορεί να βοηθήσουν στην έλευση, καθώς και την ποιότητα του ύπνου.
Ωστόσο, έρευνες που εξέτασαν την κατανάλωση τρυπτοφάνης και τον ύπνο δεν παρατήρησαν σύνδεση ανάμεσα στα παραπάνω. Επιπλέον, τα επίπεδα της τρυπτοφάνης στο τυρί και τη γαλοπούλα είναι πολύ χαμηλά για να προκαλέσουν οποιαδήποτε ρεαλιστική επίδραση.