Παχυσαρκία: Νόσος ή Επιλογή;

Μία έρευνα που ρώτησε γιατρούς αν πιστεύουν ότι η παχυσαρκία είναι νόσος διαπίστωσε ότι μόλις το 57% αυτών απάντησε καταφατικά στο παραπάνω ερώτημα. Περισσότερο από το 1/3 των επαγγελματιών υγείας δεν θεωρούν την παχυσαρκία νόσο με το ποσοστό αυτό να είναι υψηλότερο στους γιατρούς της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.

Το 80% των γιατρών πιστεύουν επίσης ότι η παχυσαρκία είναι σχεδόν πάντοτε αποτέλεσμα κακών συνηθειών του τρόπου ζωής. Ακόμη, μόλις το 12% δήλωσε ότι οι παχύσαρκοι ασθενείς τους μπορούν πάντοτε να διαχειριστούν μακροπρόθεσμα το σωματικό τους βάρος. Παρά το παραπάνω γεγονός, το 1/3 των γιατρών δεν προσφέρουν συμβουλευτική στους παχύσαρκους ασθενείς τους και μόλις το 30% προτείνουν τη χειρουργική αντιμετώπιση ως επιλογή για την απώλεια βάρους. Το ποσοστό των γιατρών που χορηγούν φάρμακα είναι ακόμα πιο χαμηλό.

Προσπαθώντας να αντιμετωπίσουμε μία κατάσταση που τείνει να λάβει διαστάσεις πανδημίας, πρέπει να αναγνωρίσουμε πλέον ότι η παχυσαρκία αποτελεί πραγματική νόσο. Όσο οι γιατροί δεν παίρνουν σοβαρά την παχυσαρκία, τόσο πιο δύσκολο είναι να αντιμετωπίσουμε τις επακόλουθες βιοψυχοκοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της. Η αναγνώριση της παχυσαρκίας ως νόσου είναι το πρώτο βήμα για να εκτιμήσουμε αντικειμενικά τους παράγοντες που οδηγούν στην εμφάνισή της και να αναζητήσουμε τρόπους για την πρόληψη και θεραπεία της.

Τι καθιστά την παχυσαρκία νόσο;

  • Σχετίζεται με διαταραχή της φυσιολογικής λειτουργίας του οργανισμού.
  • Είναι αποτέλεσμα δυσλειτουργίας ενός σύνθετου φυσιολογικού ρυθμιστικού συστήματος, που προκαλείται από διάφορους παράγοντες του σύγχρονου τρόπου ζωής.
  • Προκαλεί, επιβαρύνει ή επισπεύδει την εμφάνιση περισσότερες από 160 παθήσεις που παρουσιάζονται ως μεταβολικές, δομικές, φλεγμονώδεις, εκφυλιστικές, νεοπλασματικές ή ψυχολογικές επιπλοκές της παχυσαρκίας, που οδηγούν σε σημαντική μείωση της ποιότητας ή της διάρκειας ζωής.

Ορισμένοι γιατροί υποστηρίζουν ότι η παχυσαρκία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για διάφορες νόσους, χωρίς ωστόσο η ίδια να αποτελεί νόσο. Με τη λογική αυτή, παθήσεις όπως η υπερχοληστερολαιμία και η υπέρταση δεν θα έπρεπε να θεωρούνται νόσοι.

Λαμβάνοντας υπόψη το παραπάνω, το American Medical Association αναγνώρισε την παχυσαρκία ως νόσο το 2013 με συντριπτική πλειοψηφία. Αρκετοί άλλοι διεθνείς οργανισμοί ακολούθως αναγνώρισαν επίσης την παχυσαρκία ως νόσο. Η παχυσαρκία ορίζεται ως μία κατάσταση υπερβολικής συσσώρευσης λίπους που συνοδεύεται από κίνδυνο για την υγεία. Σε αυτήν λαμβάνεται επίσης υπόψη η ποσότητα, κατανομή και λειτουργία του λιπώδους ιστού.

Το American Association of Clinical Endocrinologists πρότεινε να μετονομαστεί η παχυσαρκία με το διαγνωστικό όρο «χρόνια νόσος που σχετίζεται με το λίπος», με σκοπό να αναγνωριστεί η πάθηση ως πραγματική απειλή για την υγεία και όχι απλά ένα θέμα αισθητικότητας. Ο στόχος ήταν να περιοριστεί ο στιγματισμός από το αυξημένο σωματικό βάρος και να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση για τις επιπτώσεις της νόσου στην υγεία.

Αντιμετωπίζοντας το Προφανές Πρόβλημα

Παρά το γεγονός ότι η παχυσαρκία έχει αναγνωριστεί ως νόσος εδώ και περισσότερο από 5 χρόνια, αρκετοί γιατροί ακόμα δυσκολεύονται να θίξουν το θέμα με τους ασθενείς τους. Οι δυσκολίες από το σωματικό βάρος συζητώνται σπάνια κατά την επίσκεψη στον γιατρό παρά το γεγονός ότι η θεραπεία των επιπλοκών που μπορεί να προκύψουν έχει συζητηθεί με λεπτομέρεια στο παρελθόν. Γιατί όμως είναι τόσο δύσκολο να συζητηθεί το ζήτημα αυτό με τους ασθενείς;

Ένας από τους σημαντικότερους λόγους είναι ότι αρκετοί γιατροί δεν γνωρίζουν πώς να μιλήσουν για την απώλεια βάρους. Για να θιχτεί το θέμα αυτό πρέπει να υπάρχει αρκετός χρόνος και να ξεπεραστούν εμπόδια. Εμπόδια από τους ασθενείς που έχουν αποθαρρυνθεί γιατί νομίζουν ότι «δοκίμασαν τα πάντα αλλά τίποτα δεν έφερε αποτέλεσμα», αλλά και από τους γιατρούς που πιστεύουν ότι το θέμα του σωματικού βάρους είναι ευαίσθητο για τον ασθενή ή ότι οι συμβουλές τους δεν θα οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

Αρκετοί ασθενείς παραδέχονται ότι φοβούνται να θίξουν το θέμα στον γιατρό τους καθώς είναι βέβαιοι ότι η απάντηση που θα πάρουν είναι «μείωσε το φαγητό και ασκήσου περισσότερο» ως μοναδική θεραπεία στην πάθησή τους.

Εξ’αιτίας των παραπάνω λόγων αρκετοί ασθενείς οδηγούνται σε αναξιόπιστες μεθόδους για την απώλεια βάρους. Μία έρευνα έδειξε ότι περισσότερο από το 30% των ενηλίκων που επιχείρησαν να χάσουν βάρος, δοκίμασαν κάποιο συμπλήρωμα γι’αυτό το σκοπό. Αρκετοί ασθενείς που λαμβάνουν τα παραπάνω συμπληρώματα πιστεύουν επίσης ότι είναι πιο ασφαλή από τα συμβατικά φάρμακα.

Οι παρασκευαστές των παραπάνω συμπληρωμάτων είναι μεν υπεύθυνοι για την ασφάλεια και την ειλικρίνεια σχετικά με τα οφέλη από τα προϊόντα τους, ωστόσο οι έρευνες που αποδεικνύουν τα παραπάνω συνήθως είναι πολύ περιορισμένες.

Η έλλειψη μίας δομημένης ιατρικής προσέγγισης για την παχυσαρκία έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη μίας βιοχημανίας δισεκατομμυρίων που παράγει μία σειρά συμπληρωμάτων που υποτίθεται ότι βοηθούν στην απώλεια βάρους. Το γεγονός ότι τα ποσοστά παχυσαρκίας παγκοσμίως συνεχίζουν να αυξάνονται αποτελεί τουλάχιστον ένδειξη ότι τα παραπάνω δεν έχουν τα οφέλη για τα οποία διαφημίζονται.

Ας Διαλύσουμε τους Μύθους

Για να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την παχυσαρκία είναι σημαντικό να αλλάξουμε ορισμένες δημοφιλείς αντιλήψεις σχετικά με την πάθηση που παρατηρούνται ακόμα και στην ιατρική κοινότητα. Ορισμένοι από αυτούς είναι:

  • Η παχυσαρκία είναι μία αυτο-προκαλούμενη νόσος. Οι ασθενείς γνωρίζουν ότι δεν πρέπει να τρώνε ανεξέλεγκτα και είναι οι μόνοι υπεύθυνοι για την κατάστασή τους.
  • Η ρύθμιση του βάρους είναι μία απλή μαθηματική εξίσωση: Βάρος=Πρόσληψη ενέργειας (τρόφιμα που καταναλώνουμε) – Κατανάλωση Ενέργειας (Φυσική άσκηση)
  • Η παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα μειωμένου αυτοελέγχου λόγω εθισμού σε ανθυγιεινά τρόφιμα.
  • Η παχυσαρκία είναι ένα πρόβλημα που αφορά μόνο τις ανεπτυγμένες χώρες και υφίσταται εξ’αιτίας της βιομηχανίας τροφίμων.
  • Οι προσαρμογές της διατροφής δεν είναι αποτελεσματικές και δεν στηρίζονται από επιστημονικά δεδομένα.
  • Η παχυσαρκία πρωτοεμφανίστηκε πριν από 30-50 χρόνια και δεν υπήρχε στο παρελθόν.
  • Αν ο ασθενής δεν χάνει βάρος με διατροφή και άσκηση, δεν προσπαθεί αρκετά ή δεν εφαρμόζει τις οδηγίες του γιατρού.
  • Το βαριατρικό χειρουργείο είναι μία αισθητική επέμβαση που απλά μειώνει το μέγεθος του στομάχου και είναι επικίνδυνη. Επίσης δεν προσφέρει σημαντικά οφέλη στη νοσηρότητα ή τη θνησιμότητα.

Έχει αποδειχθεί πλέον ότι το σωματικό βάρος δεν είναι απλά μία μαθηματική εξίσωση αλλά σχετίζεται με αλλαγές στη φυσιολογία. Η παχυσαρκία δεν περιορίζεται επίσης μόνο στις ανεπτυγμένες χώρες. Η Ινδία βρίσκεται στις 5 χώρες με τον υψηλότερο αριθμό ασθενών με παχυσαρκία και οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά βρίσκονται στα νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού και τη Μέση Ανατολή.

Η παχυσαρκία υπάρχει επίσης εδώ και αρκετούς αιώνες και η συχνότητά της έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής έχουν επίσης μικρή εκπροσώπηση στην ιατρική βασισμένη σε αποδείξεις. Ωστόσο, αν λάβουμε υπόψη μας τη συνθετότητα και την πολυπαραγοντικότητα της παχυσαρκίας, η διαχείριση της νόσου μπορεί να αποτύχει παρά τις ειλικρινείς προσπάθειες των ασθενών και συχνά ενισχύεται επιτυχώς με την προσθήκη φαρμακοθεραπείας ή χειρουργικής επέμβασης.

Το βαριατρικό χειρουργείο λαμβάνει συνεχώς αναγνώριση για τις επιδράσεις του στις ορμονικές οδούς και την ικανότητα να προλαμβάνει την επιδείνωση ή ακόμα και να αναστρέφει τις επιπλοκές της παχυσαρκίας και των σχετικών με αυτή παθήσεων.

Η Θεραπεία Πρέπει να είναι Εξατομικευμένη

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι για αρκετούς ασθενείς η παχυσαρκία είναι πολυπαραγοντική. Υπάρχει μεγάλη ετερογένεια στα αίτια και τις εκδηλώσεις της παχυσαρκίας, γεγονός που οδηγεί σε διαφορετικές αποκρίσεις των θεραπειών στον κάθε ασθενή. Αυτός είναι και ο λόγος που η αντιμετώπιση της νόσου πρέπει να είναι εξατομικευμένη.

Με τη σκέψη αυτή πρέπει να προχωρήσουμε στο μέλλον, κατανοώντας επίσης ότι η παχυσαρκία είναι μία πολυπαραγοντική νόσος. Δεν είναι απλά ένας «εθισμός στο φαγητό». Στην πραγματικότητα, έχουν ταυτοποιηθεί περισσότερες από 100 αιτιολογίες για την παχυσαρκία και ακόμα βρισκόμαστε στην αρχή της αναζήτησης των αιτιολογικών παραγόντων.

Εκτός από τις υποκείμενες νόσους (πχ. γενετικές, ενδοκρινικές), οι επιρροές του μακροπεριβάλλοντας (πχ. τρόπος ζωής, οικονομία) και οι επιρροές του μικροπεριβάλλοντος (πχ. πρόγραμμα διατροφής, φυσική άσκηση, ύπνος και φάρμακα) οδήγησαν στην εμφάνιση παχυσαρκίας. Η τελική συνέπεια των παραπάνω είναι η αποτυχία της ομοιόστασης του βάρους και των μηχανισμών ρύθμισης ενέργειας που έχει οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα λιπών στον οργανισμό. Μόνο όταν αναγνωρίσουμε την παχυσαρκία ως νόσο θα μπορέσουμε να κάνουμε τα επόμενα βήματα για τον έλεγχο, τη διάγνωση, την εκτίμηση, την πρόληψη και τη θεραπεία της.

Βιβλιογραφία: Medscape

Φωτογραφία: Alpha Stock Images

Ακολουθήστε μας στο Google News για την έγκυρη επιστημονική ενημέρωσή σας, έγκαιρα!

Μην χάσετε:
Σχετικά Αρθρα