Ένα από τα μεγαλύτερα αναπάντητα ερωτήματα της ιατρικής είναι το γεγονός ότι ορισμένοι ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα που έχουν εμφανείς αλλοιώσεις από τη νόσο στις αρθρώσεις τους παρουσιάζουν βελτίωση λαμβάνοντας placebo. Μία νέα μετα-ανάλυση από την Κίνα αποκαλύπτει ορισμένους παράγοντες που συνδέονται με την απόκριση των ασθενών αυτών στα placebo και επομένως απαντά εν μέρει στο παραπάνω ερώτημα.
Αναλύοντας δεδομένα από περίπου 130 έρευνες στις οποίες συμμετείχαν περίπου 12.673 ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι οι ασθενείς με τα σοβαρότερα συμπτώματα ήταν αυτοί που παρουσίαζαν καλύτερη απόκριση στα placebo. Επιπλέον, στις μελέτες που εξεταζόταν ένα ισχυρό φάρμακο για την αντιμετώπιση της νόσου, οι ασθενείς στην ομάδα του placebo είχαν επίσης μεγαλύτερη βελτίωση.
Μάλιστα, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι στην ομάδα του placebo συχνά υπήρχε σαφής βελτίωση τόσο στην αρθραλγία και τη δυσκαμψία όσο και στη λειτουργικότητα των ασθενών.
Τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό JAMA Network Open.
Η ανάλυση έδειξε επίσης ότι διάφοροι παράγοντες όπως το Kellgren-Lawrence score, το είδος του placebo (χάπι ή κάψουλα), η εθνικότητα των εθελοντών και η χρονολογία δημοσίευσης της έρευνας, οι οποίοι πιστεύαμε μέχρι σήμερα ότι μπορεί να εξηγήσουν την αποτελεσματικότητα των placebo, τελικά δεν έχουν καμία επίδραση.
Επιπλέον, η επιστημονική ομάδα διαπίστωσε ότι η απόκριση στα placebo είναι συνήθως εμφανής μετά από 5-7 εβδομάδες χορήγησης, επομένως οι έρευνες που είχαν διάρκεια μικρότερη από 8 εβδομάδες πιθανώς δεν είδαν αυτό το αποτέλεσμα.
Οι έρευνες που εξετάστηκαν στην ανάλυση είχαν δημοσιευτεί από το 1999 μέχρι το Μάιο του 2022. Η πλειοψηφία των ερευνών είχαν χρηματοδοτηθεί από φαρμακευτικές εταιρείες, ωστόσο οι επιστήμονες της ανάλυσης υποστήριξαν ότι τα αποτελέσματά τους ήταν αδιάβλητα.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι τεχνικές μοντελοποίησης που χρησιμοποίησαν οι επιστήμονες για τη μετα-ανάλυσή τους μπορούν να ποσοτικοποιήσουν με ακρίβεια την απόκριση στα placebo, αναδεικνύοντας παράλληλα διάφορους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα των τελευταίων στις κλινικές δοκιμές.
Μία προτεραιότητα της έρευνας ήταν να εξερευνήσει την πορεία της απόκρισης στα placebo για ένα μεγάλο διάστημα, γεγονός που είχε ως στόχο να εξηγήσει γιατί ορισμένα φάρμακα συχνά αποτυγχάνουν να ξεπεράσουν την αποτελεσματικότητα των placebo σε τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες.
Μία προηγούμενη μετα-ανάλυση που δημοσιεύτηκε το 2019 είχε διαπιστώσει εξαιρετικά υψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας στα placebo στις κλινικές δοκιμές φαρμάκων για την οστεοαρθρίτιδα. Συγκεκριμένα, τα placebo ήταν ικανά να μειώσουν το άλγος, τη δυσκαμψία και την αναπηρία κατά σχεδόν 70-80% όπως είχε υποστηρίξει αυτή η ανάλυση.
Στην παρούσα ανάλυση, ωστόσο, δεν παρατηρήθηκαν τόσο υψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τα placebo είχαν περίπου 11-22% αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση του άλγους, 15-18% στην αντιμετώπιση της δυσκαμψίας και 12-15% στην αντιμετώπιση της αναπηρίας.
Όπως προαναφέρθηκε, στους ασθενείς που είχαν σοβαρότερα συμπτώματα πριν τη λήψη των placebo, παρατηρήθηκε μεγαλύτερη βελτίωση.
Μία άλλη σημαντική παρατήρηση της ανάλυσης ήταν ότι η απόκριση στα placebo ήταν ισχυρότερη όταν η κλινική δοκιμή εξέταζε κάποιο συνθετικό φάρμακο (όπως τα ΜΣΑΦ, η ακεταμινοφαίνη και η διασερεΐνη) συγκριτικά με κάποια φυσική ουσία. Σύμφωνα με την επιστημονική ομάδα της μελέτης, αυτό πιθανώς αποδίδεται στις προσδοκίες των ασθενών αναφορικά με το κάθε φάρμακο.
Ένας περιορισμός της έρευνας ήταν ότι δεν υπήρχε και ομάδα που δεν πήρε ούτε την ενεργή ουσία ούτε placebo στις περισσότερες μελέτες που εξετάστηκαν. Τέλος, καθώς η ανάλυση εξέτασε μόνο κλινικές δοκιμές για χάπια, τα αποτελέσματά της πιθανώς δεν αφορούν placebo που χορηγούνται ενέσιμα.
Φωτογραφία: Karolina Grabowska