Μικρογλοία: Νέα Δεδομένα για το Ρόλο τους στη Νόσο Alzheimer

Η γενετική βάση της νόσου Alzheimer είναι γνωστή εδώ και αρκετά χρόνια, ωστόσο τις τελευταίες 2 δεκαετίες όλο και περισσότερα δεδομένα δείχνουν ότι η εμφάνιση της νόσου συνδέεται με τη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Μία κατηγορία γονιδίων που έχουν ενοχοποιηθεί προσφάτως για τη νόσο Alzheimer είναι αυτά που ελέγχουν τη λειτουργία των μικρογλοίων, μίας ομάδας κυττάρων που ελέγχουν τη δραστηριότητα αρκετών ανοσιακών κυττάρων.

Τα μικρογλοία είναι αμοιβαδοειδή κύτταρα που ανιχνεύουν την παρουσία βλαβών ή παθογόνων μικροοργανισμών στον εγκέφαλο. Απομακρύνουν επίσης τα κύτταρα του εγκεφάλου που έχουν υποστεί βλάβες ή έχουν καταστραφεί, φαγοκυτταρώνοντας παράλληλα τα διάφορα παθογόνα. Όπως καταλαβαίνουμε λοιπόν, είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου.

Φυσιολογικά, τα μικρογλοία απομακρύνουν το β αμυλοειδές από τον εγκέφαλο μέσω του λεμφικού συστήματος.

Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις τα επίπεδα της πρωτεΐνης αυτής μπορεί να αυξηθούν υπερβολικά. Για το παραπάνω φαινόμενο έχουν ενοχοποιηθεί διάφοροι παράγοντες, όπως για παράδειγμα οι τραυματικές κακώσεις του εγκέφαλου. Τελευταία δεδομένα δείχνουν, ωστόσο, ότι η παθολογική συσσώρευση των παραπάνω πρωτεϊνών μπορεί να αποδίδεται στη διαταραχή της λειτουργίας των μικρογλοίων.

Σήμερα, είναι πλέον κοινώς αποδεκτό ότι οι ασθενείς με νόσο Alzheimer παρουσιάζουν παθολογικές πλάκες β αμυλοειδούς ανάμεσα στα εγκεφαλικά κύτταρα και τα αγγεία που αιματώνουν τον εγκέφαλο.

Μόλις το β αμυλοειδές αρχίσει να επηρεάζει τα δίκτυα των νευρώνων, αρχίζει να συσσωρεύεται μία ακόμα πρωτεΐνη στον εγκέφαλο, η πρωτεΐνη ταυ. Η παρουσία της τελευταίας πρωτεΐνης προκαλεί υπερβολική ενεργοποίηση των μικρογλοίων καθώς και άλλων ανοσιακών μηχανισμών, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται η φλεγμονώδης ανοσιακή απόκριση που οδηγεί στην εμφάνιση των συμπτωμάτων της νόσου Alzheimer.

Ο Ρόλος των Γονιδίων

Μέχρι σήμερα περισσότερα από 12 γονίδια που εμπλέκονται στη λειτουργία των μικρογλοίων και του ανοσοποιητικού συστήματος έχουν συνδεθεί με τη νόσο Alzheimer.

Το πρώτο από αυτά είναι το CD33 και ανακαλύφθηκε το 2008. Το γονίδιο αυτό κωδικοποιεί ένα διακόπτη των μικρογλοίων και ευθύνεται για την ενεργοποίησή τους στα πλαίσια μίας συγκεκριμένης φλεγμονώδους απόκρισης του ανοσοποιητικού συστήματος.

Τα μικρογλοία τυπικά αναγνωρίζουν συγκεκριμένα μοριακά σήματα που σχετίζονται με παθογόνα ή κυτταρικές βλάβες. Αναγνωρίζοντας τα σήματα αυτά, ενεργοποιούνται και φαγοκυτταρώνουν τα παθογόνα ή απομακρύνουν τα κύτταρα που έχουν υποστεί βλάβες. Ωστόσο, σύμφωνα με τελευταία δεδομένα, στους ασθενείς με νόσο Alzheimer εκλαμβάνονται οποιαδήποτε ένδειξη βλάβης στον εγκέφαλο ως λοίμωξη, γεγονός που οδηγεί σε υπερβολική ενεργοποίησή τους.

Περιορισμός της Δράσης των Μικρογλοίων

Ένα άλλο σημαντικό γονίδιο στην παραπάνω εξίσωση είναι το TREM2. Το γονίδιο αυτό αναστέλλει την ενεργοποίηση των μικρογλοίων, επαναφέροντας τη φυσιολογική λειτουργία τους.

Η ανακάλυψη του γονιδίου TRAM2 άλλαξε ριζικά τα δεδομένα για τη νόσο Alzheimer, καθώς διαπιστώθηκε ότι παράγει μία πρωτεΐνη που βρίσκεται μόνο στα μικρογλοία. Το γεγονός αυτό πρακτικά έδειξε ότι τα κύτταρα αυτά εμπλέκονται σε κάποιο βαθμό στην παθογένεια της νόσου.

Η θεωρία που έχει αναδειχθεί σήμερα υποστηρίζει ότι τα μικρογλοία αρχικά είναι ωφέλιμα καθώς απομακρύνουν το β αμυλοειδές, διατηρώντας έτσι την υγεία του εγκεφάλου. Ωστόσο, καθώς το β αμυλοειδές συσσωρεύεται και η πρωτεΐνη ταυ προκαλεί όλο και περισσότερες βλάβες, η νευροφλεγμονή από την ενεργοποίηση των μικρογλοίων είναι περισσότερο επιβλαβής παρά ωφέλιμη για τον οργανισμό. Ως αποτέλεσμα έχουμε μαζική καταστροφή νευρώνων και εμφάνιση συμπτωμάτων άνοιας.

Βέβαια, αρκετοί επιστήμονες απορρίπτουν την παραπάνω θεωρία. Ένας από αυτούς είναι και ο Serge Revist από την Ιατρική σχολή του Quebec. Όπως υποστηρίζει ο επιστήμονας, στο εργαστήριό του δεν έχει διαπιστώσει ποτέ ανοσιακά κύτταρα τα οποία έχουν την ικανότητα να καταστρέφουν νευρώνες, κατά συνέπεια οι βλάβες της νόσου Alzheimer αποδίδονται αποκλειστικά στο β αμυλοειδές.

Σε ορισμένους ασθενείς με νόσο Alzheimer, τα μικρογλοία δεν έχουν την ικανότητα να απομακρύνουν τις υπερβολικές ποσότητες β αμυλοειδούς, επομένως θα πρέπει να επικεντρωθούμε σε θεραπείες που ενισχύουν τη δράση των μικρογλοίων, όπως τόνισε ο ίδιος.

Φάρμακα που Στοχεύουν τα Μικρογλοία

Οι μηχανισμοί που οδηγούν στην εμφάνιση της νόσου Alzheimer είναι ιδιαίτερα περίπλοκοι, ωστόσο αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι οι γονιδιακοί παράγοντες που επηρεάζουν την παραγωγή και απομάκρυνση του αμυλοειδούς παίζουν κεντρικό ρόλο στην εμφάνιση της νόσου. Ωστόσο, σε ορισμένους ασθενείς δεν αποκλείεται να ενοχοποιούνται και διάφορες λοιμώξεις στα πρώτα χρόνια της ζωής.

Σύμφωνα με μία από τις επικρατέστερες θεωρίες η οποία βασίστηκε σε ισχυρά δεδομένα, το αμυλοειδές αποτελεί αντιμικροβιακό παράγοντα που εξελίχθηκε με σκοπό να μας προστατεύει από διάφορα παθογόνα, ωστόσο όταν ενεργοποιείται υπερβολικά μπορεί να προκαλέσει βλάβες στον εγκέφαλο.

Το ίδιο ισχύει και για τα μικρογλοία, τα οποία όταν υπερλειτουργούν ενδεχομένως γίνονται επιβλαβή. Θεωρητικά, στο μέλλον μία θεραπεία που θα μείωνε τη δραστηριότητα του CD33 ή θα αύξανε την έκφραση του TREM2 θα μπορούσε ίσως να χρησιμοποιηθεί στη θεραπεία της νόσου Alzheimer. Σήμερα, οι περισσότερες θεραπείες που επικεντρώθηκαν αποκλειστικά στο β αμυλοειδές αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές στις κλινικές δοκιμές επομένως είναι προφανές ότι θα πρέπει να εξερευνήσουμε άλλες προσεγγίσεις.

Φωτογραφία: LinkedIn Sales Navigator / Pexels

Ακολουθήστε μας στο Google News για την έγκυρη επιστημονική ενημέρωσή σας, έγκαιρα!

Μην χάσετε:
Σχετικά Αρθρα