Στοχεύοντας τη Φλεγμονή στο Διαβήτη, στον Καρκίνο και στις Καρδιοπάθειες

H φλεγμονή έχει αρχίσει να ενοχοποιείται, τελευταία, για μία σειρά παθήσεων, από αλλεργίες μέχρι τη Νόσο Alzheimer και τον αυτισμό. Ωστόσο, φαίνεται ότι τα συνήθη αντιφεγμονώδη φάρμακα, τα οποία χρησιμοποιούνται για δεκαετίες, δεν βοηθούν στη θεραπεία αυτών των νόσων και αρκετά συχνά, συνοδεύονται από αρκετές ανεπιθύμητες ενέργειες. Γίνεται επομένως, παγκοσμίως μία προσπάθεια να αποκρυπτογραφηθούν οι μηχανισμοί με τους οποίους η φλεγμονή οδηγεί στην εμφάνιση μίας πάθησης και να αναπτυχθούν φάρμακα που θα περεμβαίνουν στο μηχανισμό αυτό.

Τα τελευταία στοιχεία για το ρόλο της φλεγμονής σε διάφορες παθήσεις έρχονται από μία έρευνα με 10,000 ασθενείς με ιστορικό καρδιοπάθειας. Στους ασθενείς αυτούς χορηγήθηκε ένα αντιφλεγμονώδες φάρμακο και η πιθανότητά τους να εμφανίσουν καρδιακή ανακοπή ή εγκεφαλικό επεισόδιο μειώθηκε κατακόρυφα. Το φάρμακο μείωσε επίσης την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα.

Αν και η φλεγμονή αποτελεί αντικείμενο μελέτης εδώ και δεκαετίες, υπάρχουν ακόμα πολλά που δεν γνωρίζουμε για τη φυσιολογία της. Είναι ουσιαστικά μία κατάσταση μη αναγκαίας υπερδραστηριότητας στο σώμα, κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα υπερλειτουργεί. Η υπερβολική ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος στέλνει παθολογικά κυτταρικά μηνύματα σε διάφορα μέρη του σώματος με αποτέλεσμα να επιδεινώνονται παθήσεις όπως ο διαβήτης, η νόσος Alzheimer και ο καρκίνος.

Η φλεγμονή ουσιαστικά σπαταλά τα αποθέματα ενέργειας που το σώμα χρησιμοποιεί για να αντιμετωπίσει οξείες καταστάσεις όπως ένας τραυματισμός ή μία λοίμωξη.

Ωστόσο, η πρόληψη των ασθενειών δεν είναι κάτι απλό όπως η αντιμετώπιση της φλεγμονής.

Τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα έχουν αρκετές επικίνδυνες ανεπιθύμητες ενέργειες, οι οποίες παρουσιάστηκαν και στην τελευταία έρευνα του μονοκλωνικού αντισώματος canakinumab σε ασθενείς με καρδιακή νόσο. Κάποιοι εθελοντές έγιναν πιο ευάλωτοι σε σοβαρές λοιμώξεις όπως η κυτταρίτιδα (βακτηριακή λοίμωξη του δέρματος), η σήψη (λοίμξη του αίματος) ακόμα και η φυματίωση. Αυτό συμβαίνει γιατί το σώμα βασίζεται στη φλεγμονή να δώσει το σήμα για την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος. Αν η φλεγμονή περιοριστεί υπερβολικά, το ανοσοποιητικό σύστημα δεν θα μπορέσει να μας προστατεύσει από έναν πιθανό εισβολέα.

Το πρόβλημα με τον περιορισμό της φλεγμονής είναι ότι παρεμποδίζουμε ένα φυσιολογικό μηχανισμό ο οποίος μάς προστατεύει από τους άλλους οργανισμούς.

Ακόμα ένα εμπόδιο είναι το γεγονός ότι το κάθε άτομο ανταποκρίνεται διαφορετικά στα αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Επίσης κάθε φάρμακο στοχεύει διαφορετική φλεγμονώδη οδό στο σώμα.

Άλλα φάρμακα, περιορίζουν τη φλεγμονή σε ολόκληρο το σώμα και επομένως κάνουν τον οργάνισμο ακόμα πιο ευάλωτο προς τις λοιμώξεις.

Φάρμακα όπως η canakinumab, λειτουργούν πιο στοχευμένα, εστιάζοντας στην Ιντερλευκίνη 1-β, μία πρωτεΐνη υπεύθυνη για την έναρξη της ανοσιακής απάντησης. Η πρωτεΐνη αυτή παράγεται από τα μακροφάγα – μία ομάδα λευκών αιμοσφαιρίων που αντιμετωπίζει τις λοιμώξεις και άλλους εξωγενείς παράγοντες. Το φάρμακο αυτό δρα στοχευμένα σε αυτά μόνο τα κύτταρα, αφήνοντας το υπόλοιπο ανοσοποιητικό σύστημα ανέπαφο.

Ακολουθούν μερικές παθήσεις στις οποίες η φλεγμονή παίζει σημαντικό ρόλο:

HIV

Οι ασθενείς με HIV λαμβάνουν αντιρετροϊκή θεραπεία και αυτό συχνά είναι αρκετό για να κρατήσει τη λοίμωξη σε καταστολή. Παρ’όλ’αυτά, σωματίδια του ιού συνεχίζουν να βρίσκονται στην κυκλοφορία του αίματος και να ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα, προκαλώντας χρόνια φλεγμονή. Η φλεγμονή αυτή προκαλεί αύξηση της πηκτικότητας του αίματος και τελικά διπλασιάζει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.

Αυτή τη στιγμή μία έρευνα για ένα νεό φάρμακο βρίσκεται σε εξέλιξη, Το φάρμακο αυτό προέρχεται από το σάλιο τσιμπουριών και εικάζεται ότι σταματά την πήξη του αίματος. Το σάλιο των τσιμπουριών περιέχει φυσικά αντιπηκτικά που κάνουν την πέψη του αίματος ευκολότερη.

Μέχρι στιγμής τα αποτελέσματα έχουν δείξει ότι το φάρμακο μειώνει την πηκτικότητα καθώς και την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος. Χρειάζονται, πάντως, περισσότερες έρευνες για να διαπιστωθεί αν το φάρμακο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες παθήσεις, όπως στην αιμορραγία του ιού Ebola.

Διαβήτης

Ο διαβήτης θεωρείται συνέπεια μίας χρόνιας, χαμηλής φλεγμονής που φαίνεται ότι αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο η γλυκόζη απορροφάται από τα κύτταρα.

Το anakinra, ένα βιολογικό αντιφλεγμονώδες φάρμακο, βελτιώνει τα συμπτώματα του διαβήτη αποκλείοντας την κυτταροκίνη ιντερλευκίνη-1, έναν από τους κύριους υποκινητές την ανοσιακής και φλεμονώδους απόκρισης.

Τα πλέον κοινά στεροειδή, όπως η πρεδνιζόνη, βρίσκονται μεταξύ των ισχυρότερων αντιφλεγμονωδών στην αγορά, ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι αυξάνουν τα επίπεδα γλυκόζης του αίματος. Η χρόνια χρήση τους μειώνει, επίσης, την ικανότητα του σώματος να χρησιμοποιεί την ινσουλίνη, επομένως δεν ενδείκνυνται για τη θεραπεία του διαβήτη.

Αυτή τη στιγμή ερευνάται ο τρόπος με τον οποίο οι διαβητικοί μεταβολίζουν τα λίπη και άλλα λιπίδια. Τα περισσότερα λιπίδια δεν μεταβολίζονται σωστά, γεγονός που οδηγεί σε διακυμάνσεις στα επίπεδα λιπιδίων κάτι που προκαλεί φλεγμονή.

Τα μακροφάγα φαίνεται να προωθούν τη διαδικασία της φλεγμονής. Όταν οι ερευνητές περιόρισαν την ικανότητα των μακροφάγων να παράγουν λίπος, περιορίστηκε επίσης η ικανότητά τους να προκαλούν φλεγμονή. Αν και η παρατήρηση αυτή βοηθά στην κατανόηση των μηχανισμών του διαβήτη, χρειάζονται περισσότερες μελέτες για την παραγωγή φαρμάκων.

Νόσος Alzheimer

Σήμερα, γίνεται εκτεταμένη έρευνα για να εξακριβωθεί ο ρόλος που παίζει η φλεγμονή στις νευροεκφυλιστικές παθήσεις όπως η νόσος του Parkinson, η νόσος Alzheimer, η πολλαπλή σκλήρυνση και η πλάγια μυατροφική σκλήρυνση (ALS).

Πέρσι, μία ομάδα ερευνητών διαπίστωσε ότι ορισμένα θρεπτικά συστατικά μπορεί να έχουν νευροπροστατευτική δράση, ενώ άλλα, όπως η χοληστερόλη, επιταχύνουν τη γήρανση του εγκεφάλου. Επίσης, ασθενείς με διατροφή πλούσια σε λίπη παρουσίαζαν αυξημένους δείκτες φλεγμονής. Συμπέραναν, επομένως, ότι τα άτομα με διατροφικές συνήθειες που ευνοούν τη φλεγμονή, παρουσιάζουν έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών.

Άλλες μελέτες δείχνουν ότι η συσσώρευση κυττάρων του ανοσοποιητικού στον εγκέφαλο μετά από μία φλεγμονή, προκαλεί δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος. Μία άλλη έρευνα έδειξε ότι φάρμακα που μειώνουν την παραγωγή μικρογλοιακών κυττάρων (κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος), προκαλούσαν βελτίωση της εγκεφαλικής λειτουργίας, τουλάχιστον στα ποντίκια. Τέλος, παρατηρήθηκε ότι τα γονίδια που συνδέονται με νευρολογικές παθήσεις ενεργοποιούνται στα μικρογλοιακά κύτταρα.

Αν και η προοπτική φαρμάκων που στοχεύουν τα ανοσιακά κύτταρα του εγκεφάλου φαίνεται πολλά υποσχόμενη, ενδεχομένως τα φάρμακα αυτά να είναι επικίνδυνα.

Για παράδειγμα, η ναταλιζουμάμπη, ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται τόσο στη θεραπεία της νόσου Crohn όσο και της πολλαπλής σκλήρυνσης. Το φάρμακο αυτό προλαμβάνει την εμφάνιση φλεγμονής στο κεντρικό νευρικό σύστημα, αποκλείοντας την είσοδο ορισμένων ανοσιακών κυττάρων (όπως τα Τ λεμφοκύτταρα και τα μακροφάγα) στον εγκέφαλο. Τα κύτταρα αυτά όμως, φυσιολογικά, προστατεύουν τον οργανισμό και από έναν ιό που βρίσκεται στον εγκέφαλο. Ο περιορισμός της εισόδου των ανοσιακών κυττάρων στον εγκέφαλο προκαλεί ενεργοποίηση του ιού προκαλώντας λοίμωξη.

Φαίνεται, επομένως, ότι ο αποκλεισμός της εισόδου των κυττάρων αυτών στον εγκέφαλο, βοηθά στην πολλαπλή σκλήρυνση, ωστόσο προκαλεί σοβαρές ιικές λοιμώξεις.

Κατάθλιψη

Μία πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι οι ασθενείς με κατάθλιψη έχουν αυξημένους δείκτες φλεγμονής. Συγκεκριμένα, ένα φάρμακο που στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκε στη θεραπεία της ηπατίτιδας C, βρέθηκε ότι προκαλεί κατάθλιψη στο 40% των ασθενών στους οποίους χορηγήθηκε.

Μία νέα έρευνα δοκίμασε ένα πειραματικό βιολογικό φάρμακο, την σιρουκουμάμπη, σε ασθενείς με μείζονα κατάθλιψη. Το φάρμακο αυτό αποκλείει μία φλεγμονώδη πρωτεΐνη. Το φάρμακο αρχικά, εξετάστηκε για την επίδρασή του στη ρευματοειδή αρθρίτιδα, ωστόσο παραδόξως φάνηκε να βελτιώνει τη διάθεση των ασθενών. Τελικά, η παραγωγή του δεν εγκρίθηκε καθώς συνδέθηκε επίσης με αρκετές περιπτώσεις καρδιαγγειακής νόσου και σοβαρών λοιμώξεων.

Το γεγονός αυτό υπογραμμίζει για ακόμα μία φορά τους κινδύνους που κρύβονται πίσω από την παρεμπόδιση της φλεγμονής. Θα χρειαστεί πολύς χρόνος και αρκετές έρευνες μέχρι να αναπτυχθούν ασφαλή και αποτελεσματικά φάρμακα που να στοχεύουν τους μηχανισμούς της φλεγμονής.

Καρδιακή νόσος

Άλλες έρευνες που μελετούν πιο διεξοδικά τους μηχανισμούς της φλεγμονής, έχουν ασχοληθεί με τις επιδράσεις της στο καρδιαγγειακό σύστημα.

Μία έρευνα, μελετά τη δυνατότητα ενός ανοσοκατασταλτικού φαρμάκου, της μεθοτρεξάτης, να περιορίζει τη φλεγμονή στην καρδιακή νόσο. Στους εθελοντές της έρευνας, ασθενείς με ιστορικό εμφράγματος, χορηγούνται μικρές δόσεις μεθοτρεξάτης με σκοπό να εκτιμηθεί αν η αντιφλεγμονώδης δράση της μπορεί να περιορίσει την καρδιακή νόσο. Θα εκτιμηθεί επίσης αν ο περιορισμός  της φλεγμονής μειώνει την πιθανότητα των ασθενών να εμφανίσουν καρκίνο.

 

Πηγή: Statnews