Η λιποθυμία και η συγκοπή είναι όροι που αναφέρονται στην αιφνίδια και παροδική απώλεια συνείδησης. Αποδίδονται συνήθως σε μείωση του οξυγόνου που φτάνει στον εγκέφαλο. Αυτό μπορεί να έχει διάφορα αίτια, μεταξύ των οποίων η υπόταση.
Συνήθως, ένα επεισόδιο λιποθυμίας δεν αποτελεί αιτία ανησυχίας, ωστόσο σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αποτελεί ένδειξη κάποιας σοβαρής νόσου ή διαταραχής. Κάθε λιποθυμικό επεισόδιο πρέπει να αντιμετωπίζεται ως επείγουσα κατάσταση, μέχρι να διαπιστωθούν τα αίτιά του και να αντιμετωπιστούν τα συμπτώματά του.
Περιεχόμενα:
Αίτια
Η συγκοπή και η λιποθυμία είναι συνήθως αποτέλεσμα υποξίας, μειωμένης δηλαδή οξυγόνωσης του εγκεφάλου. Τα αίτια της τελευταίας είναι συνήθως προβλήματα των πνευμόνων ή της κυκλοφορίας του αίματος ή η δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα.
Η λιποθυμία είναι ουσιαστικά ένας μηχανισμός που βοηθά τον ασθενή να επιβιώσει. Αν τα επίπεδα αίματος και οξυγόνου στον εγκέφαλο μειωθούν σημαντικά, ο τελευταίος αμέσως διακόπτει τη λειτουργία όλων των μη ζωτικών σημείων του οργανισμού, έτσι ώστε να ενισχυθεί η επιβίωση των ζωτικών οργάνων.
Όταν ο εγκέφαλος ανιχνεύει χαμηλά επίπεδα οξυγόνου, επιταχύνεται η αναπνοή, έτσι ώστε να αυξηθούν και να φτάσουν σε φυσιολογικά επίπεδα. Ο καρδιακός ρυθμός επιταχύνεται επίσης έτσι ώστε να φτάνει περισσότερο οξυγόνο στον εγκέφαλο. Η αύξηση του καρδιακού ρυθμού οδηγεί σε υπόταση, ή πτώση της αρτηριακής πίεσης, σε άλλα μέρη του σώματος. Ο εγκέφαλος έχει έτσι αυξημένη αιμάτωση.
Ο υπεραερισμός σε συνδυασμό με την υπόταση μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα βραχεία απώλεια συνείδησης, μυϊκή αδυναμία και λιποθυμία.
Υποκείμενα Αίτια
Η συγκοπή μπορεί να αποδίδεται σε διάφορα υποκείμενα αίτια.
Η νευροκαρδιογενής συγκοπή συμβαίνει ότι προκληθεί μία βραχείας διάρκειας δυσλειτουργία του αυτονόμου νευρικού συστήματος (ΑΝΣ). Το αυτόνομο νευρικό σύστημα επηρεάζει τον καρδιακό ρυθμό, την πέψη, την αναπνοή, την παραγωγή σιέλων, τη διάμετρο της κόρης του οφθαλμού, την ούρηση και τη σεξουαλική διέγερση. Οι περισσότερες από τις παραπάνω δράσεις είναι ακούσιες, ωστόσο ορισμένες, όπως η αναπνοή μπορούν να γίνουν και συνειδητά.
Συνήθως υπάρχει πτώση της αρτηριακής πίεσης και του καρδιακού ρυθμού. Το γεγονός αυτό προκαλεί παροδική διακοπή της παροχής αίματος και οξυγόνου στον εγκέφαλο.
Πιθανοί προκλητικοί παράγοντες περιλαμβάνουν:
- Ένα δυσάρεστο ή σοκαριστικό θέαμα, όπως για παράδειγμα το αίμα
- Η αιφνίδια έκθεση σε μία δυσάρεστη εμπειρία
- Μία συναισθηματική ταραχή
- Η έντονη ντροπή
- Η παρατεταμένη ακινησία στην όρθια θέση
- Η παραμονή σε ένα ζεστό και στενόχωρο περιβάλλον για αρκετό χρόνο
Η περισταστιακή συγκοπή είναι ένα είδος νευροκαρδιγενούς συγκοπής, ωστόσο η σύνδεση είναι περισσότερο φυσική παρά συναισθηματική, ψυχική ή αόριστη.
Οι προκλητικοί παράγοντες μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Βήχα ή φτέρνισμα
- Γέλιο ή κατάποση
- Απόδευση ή ούρηση
- Απαιτητικές φυσικές δραστηριότητες, όπως το σήκωμα ενός αντικειμένου
Η ορθοστατική υπόταση είναι η λιποθυμία που συμβαίνει όταν κάποιος σηκώνεται ταχέως από το κρεβάτι ή ένα κάθισμα. Η βαρύτητα τραβά το αίμα προς τα κάτω άκρα, γεγονός που μειώνει την αρτηριακή πίεση στα υψηλότερα σημεία του οργανισμού. Φυσιολογικά, το νευρικό σύστημα αντιδρά αυξάνοντας τον καρδιακό ρυθμό και προκαλώντας σύσπαση των αγγείων. Αυτό σταθεροποιεί την αρτηριακή πίεση.
Ωστόσο, αν κάτι διαταράξει την παραπάνω διαδικασία σταθεροποίησης, μπορεί να υπάρχει μειωμένη ροή αίματος και οξυγόνου στον εγκέφαλο, γεγονός που θα προκαλέσει λιποθυμία.
Οι προκλητικοί παράγοντες περιλαμβάνουν:
- Αφυδάτωση: Αν τα υγρά του οργανισμού μειωθούν, θα μειωθεί επίσης και η αρτηριακή πίεση. Αυτό μπορεί να καταστήσει δυσκολότερη τη σταθεροποίηση της αρτηριακής πίεσης, με αποτέλεσμα να φτάνει λιγότερο αίμα και οξυγόνο στον εγκέφαλο.
- Αρρύθμιστος διαβήτης: Οι ασθενείς με διαβήτη μπορεί να έχουν συχνοουρία, γεγονός που οδηγεί σε αφυδάτωση. Τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης μπορεί να οδηγήσουν σε βλάβες ορισμένων νεύρων, ιδιαίτερα αυτών που ρυθμίζουν την αρτηριακή πίεση.
- Φάρμακα: Τα διουρητικά, οι β-αποκλειστές και τα αντιϋπερτασικά φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν ορθοστατική υπόταση σε ορισμένους ασθενείς.
- Αλκοόλ: Ορισμένα άτομα μπορεί να λιποθυμήσουν αν καταναλώσουν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ σε μικρή διάρκεια.
- Νευρολογικές παθήσεις: Η νόσος του Parkinson καθώς και άλλες παθήσεις επηρεάζουν το νευρικό σύστημα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε ορθοστατική υπόταση.
- Σύνδρομο καρωτιδικού κόλπου: Η πίεση στους ασιθητικούς νευρώνες της καρωτιδικής αρτηρίας μπορεί να προκαλέσει λιποθυμία. Η καρωτιδική αρτηρία είναι η κύρια αρτηρία που μεταφέρει αίμα στον εγκέφαλο.
Αν ο καρωτιδικός κόλπος είναι υπερ-ευαίσθητος, η αρτηριακή πίεση μπορεί να μειωθεί αν υπάρχει φυσικός ερεθισμός, με αποτέλεσμα να προκληθεί λιποθυμία. Παραδείγματα τέτοιων καταστάσεων είναι η κλίση της κεφαλής προς τη μία πλευρά, το στενό κολάρο και η γραβάτα ή η πίεση του καρωτιδικού κόλπου κατά το ξύρισμα.
Η ορθοστατική υπόταση είναι συχνότερη στους άνδρες ηλικίας άνω των 50 ετών.
Η καρδιακή συγκοπή είναι αποτέλεσμα κάποιου καρδιακού προβλήματος το οποίο προκαλεί μείωση της παροχής αίματος και οξυγόνου στον εγκέφαλο. Παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν καρδιακή συγκοπή περιλαμβάνουν:
- Τις αρρυθμίες
- Τη στένωση ή φραγή των καρδιακών βαλβίδων
- Την υπέρταση ή υψηλή αρτηριακή πίεση
- Το έμφραγμα του μυοκαρδίου
Τα παραπάνω αίτια λιποθυμίας χρειάζονται συνήθως θεραπεία και παρακολούθηση.
Συμπτώματα
Το κύριο σύμπτωμα της λιποθυμίας είναι η αιφνίδια απώλεια συνείδησης. Τα παρακάτω σημεία και συμπτώματα μπορεί να προηγούνται ενός λιποθυμικού επεισοδίου:
- Αίσθημα βάρους στους πνεύμονες
- Θόλωση της όρασης ή διπλωπία
- Σύγχυση
- Αίσθημα ζέστης ή κρύου
- Ζαλάδα
- Ναυτία
- Εφίδρωση
- Έμετος
- Χασμουρητό
Κατά τη διάρκεια της λιποθυμίας ο ασθενής μπορεί να:
- Πέσει στο έδαφος
- Φαίνεται χλωμός
- Έχει υπόταση και αδύναμο σφυγμό
Είδη
Εκτός από τον διαχωρισμό των διαφόρων ειδών της λιποθυμίας αναφορικά με τα αίτιά τους, υπάρχει επίσης ο διαχωρισμός σε προ-συγκοπή και συγκοπή.
Στην προ-συγκοπή ο ασθενή μπορεί να θυμηθεί τα γεγονότα που συνέβησαν κατά την απώλεια συνείδησης, όπως η ζαλάδα, η θόλωση της όρασης και η μυϊκή αδυναμία. Μπορεί επίσης να θυμούνται και την πτώση η οποία οδήγησε στο χτύπημα της κεφαλής.
Στην συγκοπή ο ασθενής μπορεί να θυμάται το αίσθημα ζαλάδας και τη διαταρχή της όρασης, αλλά όχι την πτώση.
Θεραπεία
Αν υπάρχει κάποια υποκείμενη νόσος, πρέπει να αντιμετωπιστεί. Η θεραπεία θα βοηθήσει στην πρόληψη μελλοντικών επεισοδίων λιποθυμίας.
Συνήθως δεν χρειάζεται άλλη θεραπεία. Η αποφυγή των προκλητικών παραγόντων είναι ο καλύτερος τρόπος πρόληψης των λιποθυμικών επεισοδίων.
Αν η όψη μίας ένεσης ή του αίματος μπορεί να σας προκαλέσει λιποθυμία, ενημερώστε τον γιατρό εκ των προτέρων. Ο γιατρός θα βεβαιωθεί ότι βρίσκεστε σε ύπτια θέση πριν ξεκινήσει την επέμβαση.
Οι β-αποκλειστές χρησιμοποιούνται κυρίως για τη θεραπεία της υπέρτασης, ωστόσο μπορεί να έχουν χρησιμότητα και σε ασθενείς με νευροκαρδιγενή συγκοπή που επηρεάζει την ποιότητα ζωής τους.
Οι ανεπιθύμητες ενέργειες των β-αποκλειστών περιλαμβάνουν αίσθημα κόπωσης, ψυχρότητα των άκρων, βραδυκαρδία, ναυτία και διάρροια.
Ποιες ενέργειες πρέπει να κάνετε σε μία λιποθυμία;
Αν νιώθετε ότι μπορεί να λιποθυμήσετε:
- Βρείτε ένα μέρος να καθίσετε ή να ξαπλώσετε.
- Όταν καθίσετε, τοποθετήστε το κεφάλι ανάμεσα στα γόνατα.
- Όταν αποφασίσετε να σηκωθείτε, σηκωθείτε αργά.
Αν λιποθυμήσει ένα άλλο άτομο:
- Γυρίστε τον ανάσκελα, με το κεφάλι προς τα πάνω.
- Αν δεν αναπνέει, σηκώστε τα πόδια τους σχεδόν 30 εκατοστά πάνω από το επίπεδο της καρδίας έτσι ώστε να επανέλθει η ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο.
- Προσπαθήστε να λύσετε ζώνες, κολάρα, γραβάτες και γενικά τα ρούχα που περιορίζουν την κυκλοφορία του αίματος.
- Όταν ο ασθενής επανέλθει, μην τον αφήσετε να σηκωθεί γρήγορα.
- Αν παραμείνει λιπόθυμος για περισσότερο από 1 λεπτό, τοποθετήστε τους στη θέση ανάνηψης και αναζητήστε ιατρική βοήθεια.
Αν βλέπετε ο ασθενής δεν αναπνέει:
- Ελέγξτε αν υπάρχει αναπνοή, βήχας ή κίνηση.
- Βεβαιωθείτε ότι οι αεραγωγοί είναι ανοιχτοί.
- Αν δεν υπάρχουν σημεία αναπνοής και κυκλοφορίας αίματος, ξεκινήστε ΚΑΡΠΑ.
- Συνεχίστε την ΚΑΡΠΑ μέχρι να φτάσει βοήθεια ή να ξεκινήσει να αναπνέει ο ασθενής.
- Τοποθετήστε τον ασθενή σε θέση ανάνηψης και περιμένετε να έρθει ιατρική βοήθεια.
- Αν ο ασθενής τραυματίστηκε ή αιμορραγεί μετά την πτώση, ασκήστε άμεση πίεση για να περιοριστεί η αιμορραγία.
Διάγνωση
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα λιποθυμικό επεισόδιο μπορεί να αποτελεί ένδειξη μίας σοβαρότερης κατάστασης, όπως για παράδειγμα ενός εγκεφαλικού επεισοδίου. Αν ο ασθενής παρουσιάζει μούδιασμα του προσώπου, παράλυση, αδυναμία, μούδιασμα στο ένα χέρι ή διαταραχές της ομιλίας, χρειάζεται άμεσα ιατρική βοήθεια.
Πρέπει να επισκεφθείτε τον γιατρό σας αν:
- Είχατε θωρακικό άλγος ή αρρυθμία πριν την απώλεια συνείδησης.
- Έχετε ιστορικό καρδιακής νόσου.
- Η λιποθυμία οδήγησε σε τραυματισμό.
- Παρουσιάστηκε ακράτεια ούρων ή κοπράνων πριν τη λιποθυμία.
- Είστε έγκυος.
- Παρουσιάζετε συχνά λιποθυμικά επεισόδια.
- Έχετε διαβήτη.
- Το λιποθυμικό επεισόδιο είχε διάρκεια μεγαλύτερη από μερικά λεπτά.
Ο γιατρός θα πρέπει να ενημερωθεί για:
- Το ατομικό ιστορικό και τα φάρμακα που παίρνετε.
- Το επεισόδιο, καθώς και τις λεπτομέρειες για τα προηγούμενα επεισόδια.
- Το οικογενειακό ιστορικό, για παράδειγμα αν υπάρχουν συγγενείς πρώτου βαθμού με καρδιαγγειακή νόσο.
- Τις ενέργειες που οδήγησαν στο λιποθυμικό επεισόδιο.
- Άλλα συμπτώματα.
Ο γιατρός θα ακροαστεί την καρδιά του ασθενούς για διαπιστώσει αν υπάρχουν υποκείμενες νόσοι. Αν τα σημεία και συμπτώματα είναι ενδεικτικά ενός καρδιακού προβλήματος, ο ασθενής μπορεί να χρειαστεί να επισκεφθεί καρδιολόγο.
Άλλες εξετάσεις μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Ηλεκτροκαρδιογράφημα, για να εξεταστεί η ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς.
- Εξέταση του καρωτιδικού κόλπου, για να διαπιστωθεί αν προκαλεί αίσθημα ζαλάδας ή ίλιγγο.
- Εξετάσεις αίματος, για να διαπιστωθεί η παρουσία αναιμίας, διαβήτη ή κάποιας λοίμωξης.
- Δοκιμασία ανάκλισης, για να εξεταστεί η αρτηριακή πίεση και η καρδιακή συχνότητα κατά τη μετάβαση στην όρθια θέση.
- Το Holter ρυθμού, μία εξέταση κατά την οποία ο ασθενής φορά μία συσκευή που καταγράφει τη λειτουργία της καρδίας.
Η συσκευή αυτή μπορεί να τοποθετηθεί μέσα από τα ρούχα. Καταγράφει πληροφορίες σχετικά με την ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς καθώς το άτομο συνεχίζει τις κανονικές του δραστηριότητες για 1-2 ημέρες.
Η συσκευή έχει ένα κουμπί το οποίο ο ασθενής μπορεί να πατήσει αν βιώσει συγκεκριμένα συμπτώματα. Η συσκευή θα καταγράψει λεπτομέρειες σχετικά με τη λειτουργία της καρδίας εκείνη τη στιγμή.
Αν καμία από τις παραπάνω εξετάσεις δεν αναδείξει κάποιο πρόβλημα, ο γιατρός θα αποφανθεί πιθανώς ότι ο ασθενής είχε μία νευροκαρδιογενή συγκοπή. Δεν χρειάζεται να χορηγηθεί θεραπεία γι’αυτή.